Bolivia |  
2020-10-28
Bron: german-foreign-policy.com  28 oktober 2020 ~~~

BERLIN/LA PAZ – Na de presidentsverkiezingen in Bolivia, hopen Berlijn en Duitse zakenkringen op op directe toegang tot wat waarschijnlijk de grootste lithiumdepots ter wereld zijn. 

Eind 2018 had het Duitse bedrijf ACI Systems al een joint venture kunnen aangaan met het staatsbedrijf Bolivian YLB om lithium te ontginnen in de Salar de Uyuni, het grootste zoutmeer ter wereld in de Boliviaanse hooglanden. Lithium is onmisbaar voor de productie van accu’s, zoals die in elektrische auto’s, en is van bijzondere waarde voor de Duitse automobielindustrie. De Duits-Bolivische joint venture werd begin november vorig jaar echter in de ijskast gezet in de loop van ernstige onrust in Bolivia en werd na de staatsgreep in La Paz op 10 november 2019 niet hervat – ondanks het feit dat de Duitse regering het staatsgreepregime steunde. Na de duidelijke verkiezingsnederlaag van de putschisten rekent Berlijn nu op een concessie van de verkiezingswinnaar Luis Arce – hoewel het had goedgekeurd dat zijn partijgenoot Evo Morales in 2019 onder dwang werd afgezet.

Een Duits-Bolivische joint venture

Medio december 2018 kon het Duitse middelgrote bedrijf ACI Systems van Zimmern ob Rottweil (Baden-Württemberg) de toegang tot de enorme lithiumstortingen in de Salar de Uyuni, het grootste zoutmeer ter wereld, veiligstellen door middel van een joint venture tussen de dochtermaatschappij van het bedrijf ACISA (ACI Systems Alemania) en de Boliviaanse YLB (“Yacimientos de Litio Bolivianos”, “Boliviaanse Lithium Deposito’s”), waarin YLB een krappe meerderheid van 51 procent bezat. ACI Systems had politieke steun gekregen: De Duitse regering wil directe Duitse toegang tot lithium omdat de grondstof onmisbaar is voor de productie van accu’s voor elektrische auto’s, maar ook voor de Duitse auto-industrie. Echter, de toenmalige regering in La Paz onder President Evo Morales had er strikt op aangedrongen dat ACISA niet de onbewerkte grondstof zou exporteren, maar dat het lithium in Bolivia zou moeten worden verwerkt en dat de batterijproductie ook in het land zelf zou moeten worden gevestigd met behulp van het Duitse bedrijf. Het doel was om een zo groot mogelijk deel van de toegevoegde waarde lokaal te realiseren om de economische ontwikkeling te bevorderen en de armoede in het land effectief te bestrijden [2].

Op ijs zetten

Moeilijkheden ontstonden in de herfst van 2019, toen lokale burgercomités in het departement Potosí in de Boliviaanse hooglanden, waar de Salar de Uyuni zich bevindt, protesteerden tegen de lithiumwinning omdat zij aanzienlijke milieuschade vreesden, bijvoorbeeld met gevolgen voor het grondwater, en vonden dat zij financieel overgeprivilegieerd waren door de gemeenschappelijke onderneming ACISA/YLB (german-foreign-policy.com gerapporteerd [3]). De protesten vielen samen met de verkiezingscampagne en het houden van de presidentsverkiezingen op 20 oktober 2019, waarna de verslagen oppositie grootschalige onrust tegen president Morales organiseerde onder het voorwendsel dat er sprake was van massale vervalsingen. Onder zware druk zette Morales het project voorlopig in de ijskast; het plan was, zoals hem werd gemeld, “om tegen het einde van het jaar een autonome regio in Uyuni te creëren en zo het probleem op te lossen”. 4] Het plan mislukte omdat de rechtse oppositie – geleid door rijke blanken, niet in het minst grootgrondbezitters, uit de Boliviaanse laaglanden – de onrust hevig liet escaleren en uiteindelijk Morales, de politieke vertegenwoordiger van de verarmde inheemse meerderheid van de bevolking, vooral uit de hooglanden, door middel van een staatsgreep uit het ambt verdreef. 5] Dit hield ook het Duitse lithiumproject tegen.

De legitimatie voor de staatsgreep

Vanaf het begin zijn gegronde twijfels geuit over de bewering van de putschisten dat Morales de verkiezingen massaal had laten vervalsen,[6] Dit weegt zwaar omdat de bewering werd bevestigd door de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) – onder duidelijke Amerikaanse invloed – die de verkiezingen had geobserveerd, die door de westerse staten werd gebruikt als legitimatie om de omverwerping van Morales goed te keuren. In de tussentijd kan het echter als ontkracht worden beschouwd. Al in juni werd een wetenschappelijke studie bekend die aantoont dat de statistische bijzonderheden, die de OAS ten onrechte als vermeend bewijs van verkiezingsfraude heeft gebruikt, inderdaad kunnen worden verklaard door een normaal verkiezingsproces in afgelegen plattelandsgebieden.[7] Vorige week concludeerde ook het Washington Center for Economic and Policy Research (CEPR) dat de beschuldigingen van fraude uit de lucht gegrepen waren, door het vergelijken van de verkiezingsresultaten van dit jaar met de beschuldigde resultaten van het voorgaande jaar. Het CEPR wijst erop dat Arce dit jaar meer dan 90 procent heeft weten te bereiken in sommige inheemse berggebieden. Dit werd – politiek eenvoudig te verklaren – ook door Morales vorig jaar bereikt, maar toen noemde de OAS dit onweerlegbaar bewijs van verkiezingsfraude.[8] Morales overweegt nu om de verantwoordelijke secretaris-generaal van de OAS, Luis Almagro, voor het Internationaal Strafhof in Den Haag te brengen.[9]

“Het juiste militaire besluit”

De federale regering (van Duitsland) en delen van de oppositie hadden vorig jaar ook openlijk de kant van de Boliviaanse putschisten gekozen. Onmiddellijk na de val van Morales beweerde regeringswoordvoerder Steffen Seibert dat dit een “belangrijke stap in de richting van een vreedzame oplossing” was. Omid Nouripour, woordvoerder buitenlands beleid van de Bundestag-factie Bündnis 90/Die Grünen, zei dat “de militairen” “de juiste beslissing hebben genomen om de kant van de demonstranten te kiezen”. 10] Op de vraag van de linkse parlementaire fractie in de Bondsdag of zij Jeanine Áñez, de staatsgreeppresident in La Paz, heeft erkend “als de legitieme interim-president van Bolivia”, kondigde de Duitse regering in januari 2020 aan dat zij “verheugd is over het feit dat het machtsvacuüm in het land “is opgeheven doordat Jeanine Áñez tot interim-president is uitgeroepen”. 11] Dit vonnis werd niet tegengesproken door het feit dat de politie en het leger bruut geweld hadden gebruikt tegen aanhangers van Morales en dat tenminste 19 mensen waren gedood door de repressieve krachten in de steden Sacaba (Cochabamba) en Senkata (El Alto) tijdens hun demonstraties. De Hoge Commissaris van de VN voor de mensenrechten, Michelle Bachelet, verklaarde in augustus dat zij “diep bezorgd” was dat de zaken nog steeds niet waren opgelost en dat er straffeloosheid bestaat voor vermeende misdaden van de repressieve apparaten onder Áñez.[12] Berlijn, dat zich altijd opstelt als een voorvechter van de mensenrechten in de wereld wanneer zich politieke kansen aandienen, blijft zwijgen.

Voor de hervatting

Sinds de klinkende verkiezingsoverwinning van Luis Arce, de kandidaat van de Morales Party Movimiento al Socialismo (MAS), in de presidentsverkiezingen op 18 oktober – Arce won al de eerste ronde van de stemming met 55,1 procent van de stemmen, voor zijn ver achterblijvende belangrijkste rivaal Carlos Mesa (28,8 procent) – richten de Duitse media zich nu opnieuw op de kans om rechtstreeks toegang te krijgen tot Boliviaanse lithium. Het Bondsministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Buitenlandse Zaken had vorig jaar het grondstoffenproject van ACI Systems “op werkniveau” begeleid, zoals de Duitse regering bevestigt. Al voor zijn verkiezingsoverwinning had Arce duidelijk gemaakt dat hij het project indien mogelijk samen met het Duitse bedrijf wilde hervatten. Nu heeft hij aangekondigd dat “de lokale organisaties” in het departement Potosí “een groter deel” van de winst wilden “en een kortere contractperiode”: “Als het Duitse bedrijf de voorwaarden aanpast, dan zullen we de samenwerking voortzetten. Als ACI Systems weigert om dit te doen, echter, “zijn er andere partners met wie we de verwerking van lithium” kunnen uitvoeren. [13] De Boliviaanse lithium productie is niet afhankelijk “van een enkel bedrijf”.

Topfoto: Zoutvlakte in Zuid-Amerika |  Wikimedia Commons

[1] Deutschland soll weltgrößtes Lithium-Vorkommen in Bolivien ausbeuten. handelsblatt.com 12.12.2018.

[2] Karl-Ludolf Hübener: Was wird aus der Lithium-Verarbeitung? npla.de 03.06.2020.

[3] S. dazu Protest gegen deutsche Rohstoffsicherung in Bolivien.

[4] Evo Morales: Lithium-Projekt mit ACI Systems war nicht vom Tisch. handelsblatt.com 19.11.2020.

[5] S. dazu Berlin und der Putsch.

[6] Vilma Guzman, Jonatan Pfeifenberger: Bolivien: Kuba zieht Personal ab, unabhängige Berichte sehen keinen Wahlbetrug. amerika21.de 16.11.2019. S. auch Berlin und der Putsch (II).

[7] Anatoly Kurmanaev, María Silvia Trigo: A Bitter Election. Accusations of Fraud. And Now Second Thoughts. nytimes.com 07.06.2020. Nicolás Idrobo, Dorothy Kronick, Francisco Rodríguez: Do Shifts in Late-Counted Votes Signal Fraud? Evidence From Bolivia. papers.ssrn.com 30.09.2020.

[8] Jake Johnston: Data from Bolivia’s Election Add More Evidence That OAS Fabricated Last Year’s Fraud Claims. cepr.net 21.10.2020.

[9] Marta Andujo: Kann Luis Almagro am Amt des OAS-Generalsekretärs weiter festhalten? amerika21.de 26.10.2020.

[10] S. dazu Berlin und der Putsch.

[11] Antwort der Bundesregierung auf die Kleine Anfrage der Abgeordneten Andrej Hunko, Heike Hänsel, Michel Brandt, weiterer Abgeordneter und der Fraktion Die Linke. Deutscher Bundestag, Drucksache 19/16877. Berlin, 29.01.2020.

[12] Bolivia: Bachelet insta a realizar cambios estructurales ante crisis. ohchr.org 24.08.2020. Jonatan Pfeifenberger: Tote und Folter nach Putsch in Bolivien: UNO fordert Aufklärung. amerika21.de 26.08.2020.

[13] “Ich werde regieren, nicht Evo”. Frankfurter Allgemeine Zeitung 23.10.2020.