MH17 zou zijn neergehaald door Buk-raket. (Beeld uit animatie BSD).

In de eerste uren en dagen na de crash van MH17 heeft de Oekraïense geheime dienst SBU een groot aantal onderschepte telefoongesprekken openbaar gemaakt. Dit met de bedoeling de schuld in de schoenen te schuiven van de rebellen in Oost-Oekraïne. Diverse gesprekken lijken uit hun context te zijn gehaald of zelfs te zijn geantidateerd. Wat meer is, en vrijwel onbekend: De enige die in een gepubliceerd tapgesprek te horen is over het neerhalen van ‘een Boeing’, is geen rebel of Rus, maar een kolonel uit het Oekraïense leger.   

Op 17 september 2018 presenteerde het Russische Ministerie van Defensie een telefoontap, waarin te horen is hoe iemand zegt: “Als dit zo doorgaat, halen we nog een Maleisische Boeing neer en komt alles weer goed.” Het ministerie identificeerde deze persoon als kolonel Ruslan Grinchak van de Oekraïense krijgsmacht, die in juli 2014, dus ten tijde van de ramp met vlucht MH17, aan het hoofd stond van de 164e Radiotechnische Brigade van de Oekraïense strijdkrachten. Hij was in deze functie verantwoordelijk voor het luchtruim boven Oost-Oekraïne. Hoewel daar voor 17 juli 2014 al tenminste zestien militaire vliegtuigen waren neergehaald, bleven diverse luchtvaartmaatschappijen waaronder KLM en Malaysian Airlines, rustig vliegen boven het oorlogsgebied.

Met uitzondering van de Volkskrant , RTL Nieuws en het Financieele Dagblad, die er zijdelings melding van hebben gemaakt, hebben de Nederlandse media niets gezegd of geschreven over de Grinchak-telefoontap. Zelfs dagblad NRC en de staatsomroep NOS hebben erover gezwegen, hoewel ze er wel van moeten hebben geweten, gezien de melding die ze hebben gemaakt van de persconferentie waar de tap gepresenteerd werd. Dus blijkbaar vonden ze het niet vermeldenswaard. Maar het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) en het Joint Investigation Team (JIT) dachten daar duidelijk anders over. Het JIT interviewde de persoon waar Grinchak mee sprak – en het OM voegde het onderschepte gesprek toe aan het dossier van de strafzaak tegen de vier verdachten van het neerhalen van de MH17. Grinchak zelf werd om onbekende redenen niet geïnterviewd. Omdat delen van het onderschepte gesprek censuurpiepjes bevatten, hebben de advocaten van één van de verdachten, Oleg Pulatov, de rechtbank verzocht hen een ongecensureerde versie te verstrekken.

Omdat de media de Grinchak-telefoontap massaal hebben genegeerd, heeft het grote publiek er nooit van gehoord. Daar staat tegenover dat velen, zo niet allen, bekend zijn met de afgeluisterde telefoongesprekken van rebellen in Oost-Oekraïne. Door de manier waarop de Oekraïense geheime dienst SBU deze vanaf juli 2014 heeft gepresenteerd op YouTube leven velen al zes jaar in de vaste overtuiging dat de rebellen betrokken zijn geweest bij het neerhalen van MH17 met een Buk-raket. Bij nadere beschouwing blijkt dat geen van deze gesprekken in die richting wijst. In een eerder artikel op Uitpers meldde ik dat het OM geen vervolging heeft ingesteld tegen de Rus Igor Bezler, die jarenlang de schijn tegen zich had door afgeluisterde gesprekken van hem. Ik kom daar in dit artikel op terug, omdat er sindsdien veel meer bekend is geworden rond deze gesprekken, en ook omdat deze muis nog wel eens een fikse staart kan krijgen.

“Vogeltje vliegt jouw kant op”

Een week na de crash van Malaysia Airlines vlucht MH17 plaatste de SBU een telefoontap online, waarin toenmalig ondercommandant van de afgescheiden Volksrepubliek Donetsk (DNR) Igor Bezler te horen is. In dit gesprek wordt hij er door één van zijn mannen, Stelmakh, op gewezen dat een ‘vogeltje’ zijn kant op vliegt. Bezler geeft vervolgens de opdracht om dit door te geven aan een ander. Volgens de SBU had dit gesprek plaats slechts twee minuten voordat MH17 werd geraakt. De inlichtingendienst presenteerde het als bewijs dat Bezler het neerhalen van het burgervliegtuig had gecoördineerd. 

Deze en andere telefoontaps die door de SBU zijn vrijgegeven, zijn van grote invloed geweest op de publieke opinie. Binnen een week waren de meeste mensen ervan overtuigd dat de rebellen, en waarschijnlijk ook Rusland, de crash op hun geweten hadden. 

Maar dat is onterecht, want zelfs het Nederlandse OM, dat erop gebrand is om aan te tonen dat de rebellen met behulp van Rusland de MH17 met een Buk-raket hebben neergehaald, voelde zich gedwongen om te erkennen dat de SBU Bezler onterecht verdacht had gemaakt. “Tegen Bezler zagen en zien wij bij de huidige stand van het onderzoek geen bewijsbare strafzaak in relatie tot MH17,” verklaarde officier van justitie Ward Ferdinandusse bij de opening van het MH17-proces op 9 maart. “Het onderzoek wees uit dat de tijd tussen dit gesprek en het afvuren van de raket zo kort was dat het maar de vraag is of dit gesprek heeft kunnen bijdragen aan het neerschieten,” zo lichtte hij toe.

In de rechtszitting van 9 juni ging het OM gedetailleerder in op het ‘vogeltjesgesprek’. Tussen het eind van het gesprek en het neerhalen van het vliegtuig zat minder dan een minuut, aldus officier van justitie Thijs Berger. Dit terwijl het minstens tweeëneenhalve minuut duurt voordat een Buk TELAR-installatie in gereedheid is gebracht om te vuren. Berger zei verder dat het niet duidelijk is geworden of Stelmakh verslag deed aan Bezler van iets wat hij zelf had gezien of van die van een derde partij – en dat er geen bewijs is dat de observatie van het  ‘vogeltje’ is aangekomen bij de bemanning van de Buk TELAR die MH17 zou hebben neergehaald.

Het OM concludeerde hieruit echter niet dat het gesprek wellicht een ander incident op een andere dag betrof en dat de SBU het audiofragment van een vroegere datum had voorzien. Ze redeneerden de problemen met het ‘vogeltjesgesprek’ eenvoudig weg, door te suggereren dat Stelmakh waarschijnlijk een ander burgervliegtuig had gezien, dat voorbijvloog vlak voordat MH17 verscheen.

‘Er is net een vliegtuig neergeschoten’

De SBU heeft er geen gras over laten groeien met verdachtmakingen aan het adres van Bezler. Reeds zes uur na de ramp publiceerde de inlichtingendienst de eerste telefoontap waarin Bezler te horen is, met het gevolg dat deze diezelfde avond nog in meerdere nieuwsprogramma’s werd besproken, waaronder in het Nederlandse actualiteitenprogramma Nieuwsuur. Ook dit gesprek werd gepresenteerd als bewijs dat Bezler betrokken was bij de ramp. “Er is net een vliegtuig neergeschoten,” rapporteert hij. “De groep van Minyor. Het is neergestort voorbij Enakievo.”

Volgens de SBU werd dit gesprek opgenomen ongeveer twintig minuten na het neerhalen van de MH17. Maar dit wordt tegengesproken door Bezler. Het gesprek ging over het neerhalen van een Oekraïens SU-25 gevechtsvliegtuig (een ‘Sushka’) op de dag voor de ramp, verklaarde hij op een social media account dat hij deelt met zijn vrouw. En inderdaad, op 16 juli 2014 meldden de rebellen dat ze boven Gorlovka een Oekraïense SU-25 hadden geraakt. Dit werd bevestigd door het Oekraïense Ministerie van Defensie. Enakievo, waar het vliegtuig zou zijn neergekomen, ligt zo’n 17 km ten zuidoosten van Gorlovka.

Bezler had overigens een maand eerder, op 16 juni, ook al een ‘Sushka’ geraakt boven Gorlovka. Het OM presenteerde in de rechtszaal een gesprek waarin het neerhalen van dit vliegtuig aan ‘Bez’ (Bezler) wordt toegeschreven.

Dat het gesprek van Bezler niet ging over MH17, maar over een Sushka lijkt verder nog bevestigd te worden door een recente videoblogpostvan de Oekraïense journalist en oppositiepoliticus Anatoly Shariy. Die liet een langere versie horen van dezelfde telefoontap, die hij zei toegespeeld te hebben gekregen via een anonieme bron, waarvan hij aanneemt dat het een klokkenluider is van de SBU. In de door Shariy gepresenteerde versie van het gesprek wordt Bezler onder meer gevraagd welk vliegtuig er is neergeschoten: “Weer een Sushka?” Waarop Bezler bevestigend antwoordt: “Ja, een Sushka.”

Het is niet zeker of deze versie van het tapgesprek authentiek is, maar het lijkt er wel op – en dan is het opmerkelijk dat de SBU het fragment over de Sushka heeft weggelaten uit haar YouTube-publicatie op de dag van de ramp. En ook dringt de vraag zich dan op of het JIT en OM beschikken over deze langere versie of dat ze van de SBU alleen de kortere, YouTube-versie heeft gekregen.

Bezler is in 2017 geïnterviewd door het JIT. Ook de audio-opname van dat gesprek is in handen gekomen van Shariy. Hij laat in zijn videoblogpost fragmenten ervan horen. De onderzoekers van het JIT lijken in elk geval de door Bezler afgelegde verklaring over het neergeschoten vliegtuig serieus te hebben genomen. Op de zitting van 8 juni 2020 verklaarde officier van justitie Dedy Woei-A-Tsoi dat het JIT gecontroleerd heeft of de SBU geknoeid heeft met de datering van het gesprek. Over de uitkomst van dat onderzoek deed Woei-A-Tsoi echter een uitspraak die op meerdere manieren kan worden uitgelegd. “Door het onderzoeksteam is gekeken of (…) kan worden vastgesteld of dit gesprek inderdaad op een andere dag kan hebben plaatsgevonden,” zei ze. “Dat is niet het geval.”

Wat bedoelde ze hiermee? Dat het JIT de mogelijkheid heef uitgesloten dat het gesprek op een andere dag had plaatsgevonden? Of dat het JIT er niet in geslaagd is dit te controleren? Het is volslagen onduidelijk, en mogelijk is dat ook de bedoeling. Want stel dat het OM de SBU ervan verdenkt geknoeid te hebben met de datering, of zelfs hiervan overtuigd is, dan hebben ze alle reden om dat te verdoezelen. Als namelijk bekend zou worden dat de SBU geknoeid heeft met de Bezler-taps, dan zou dat rampzalig zijn voor de geloofwaardigheid van de SBU en bijgevolg voor al het door de SBU aangeleverde bewijs. Het OM zou daardoor de rechtszaak kunnen verliezen. De SBU is hofleverancier geweest van bewijs dat het JIT verzameld heeft tegen de rebellen en hun veronderstelde helpers uit Rusland.

Niet alleen Bezler zegt dat zijn gesprekken zijn geantidateerd. Eén van de vier mannen die terecht staan, voormalig DNR-commandant Sergej Dubinsky, heeft in een interview met Bonanza Media verklaard dat een door de SBU gepubliceerd gesprek waarin hij te horen is op 16 juli heeft plaatsgehad – en niet, zoals de SBU beweert, op 17 juli.

Interessant is verder nog de rol van Bellingcat in dit verhaal. Het onderzoekscollectief, dat mede gefinancierd wordt door CIA-mantelorganisatie NED, heeft zes jaar lang de lezing van de SBU over de Bezler-taps gepromoot en verdedigd. Dit gebeurde recent nog in een artikel, geschreven door een anonieme Bellingcat-auteur, waarin gereageerd werd op de uitlatingen van het OM over de onderschepte Bezler-gesprekken. Bellingcat houdt vol dat Bezler wel degelijk schuldig kan zijn en schetst tal van scenario’s die kunnen verklaren waarom de twee tapgesprekken van Bezler wel degelijk te maken hebben met de ramp. Het simpele feit dat de SBU de gesprekken kan hebben geantidateerd is het enige scenario dat ze niet overwegen, zonder dat ze uitleggen waarom.

De goed geïnformeerde blogger en MH17-onderzoeker Max van der Werff meldde onlangs op Twitter dat Bezler een rechtszaak voorbereidt tegen Bellingcat. De aanklacht zou 300 pagina’s beslaan.

Waardeerde u dit artikel? Om te kunnen blijven schrijven over de MH17-rechtszaak ben ik afhankelijk van donaties. De reguliere media boycotten onderzoeksjournalistiek die conflicteert met het officiële MH17-narratief van SBU, Bellingcat, JIT, OM en Nederlandse regering. ericvandebeek.nl/doneer

In een volgend artikel zal ik opnieuw schrijven over de betekenis van de afgeluisterde gesprekken die door de SBU zijn gepubliceerd. Ik zal dan vooral stilstaan bij de bevindingen van forensisch expert Akash Rosen.

https://www.uitpers.be/mh17-proces-we-halen-nog-een-boeing-neer/