De toenmalige koningin Beatrix samen met haar man en oudste zoon Willem-Alexander op statiebezoek in Indonesië. In het midden de massamoordenaar president Soeharto, met Amerikaanse steun verantwoordelijk voor de moord op tenminste een miljoen Indonesische burgers.
De bekende Indonesische auteur Pramoedya Ananta Toer, die onder het regime van president Soeharto veertien jaar gevangen zat, formuleerde het als volgt:
For hundreds of years Indonesia was sucked dry by the rich countries of the West. It wasn’t just Indonesia, but all the countries of the colored peoples. In this way, the West became strong and prosperous, controlling finance and commerce. Now, we are dictated to by the IMF and The World Bank. A country as rich as Indonesia has been turned into a country of beggars, because the Indonesian elite is spineless.
In het laatste hoofdstuk, The Deep Hurt, van zijn boek The True Flag: Theodore Roosevelt, Mark Twain, and the Birth of American Empire beschrijft de Amerikaanse journalist en auteur Stephen Kinzer hoe:
Days after the election (van Theodore Roosevelt als president. 1904. svh), leaders of the American Anti-Imperialist League met at the Twentieth Century Club in Boston for what one speaker called ‘a very cheerful sort of a funeral.’ Another speaker was brutally realistic: ‘Theodore Roosevelt represents today the temper and point of view of the American people, as to armies, navies, world power, Panama republics, and American police duty in the Western hemisphere. That is as undeniable as the rising of the sun.'
Mark Twain also accepted the new reality. He and President Roosevelt crossed paths a few times, including at a White House dinner that Twain attended to lobby for changes in copyright law. They appreciated each other as personalities, but each continued to despise what the other each represented. Twain pronounced Roosevelt ‘one of the most likeable men I am acquainted with’ and also ‘far and away the worst president we have ever had.’
‘We have never had a President before who was destitute of self-respect & of respect for this high office,’ Twain wrote. ‘We have had no President before who was not a gentleman; we have had no President before who was intended for a butcher, a dive-keeper (barman van een kroeg voor alcoholisten. svh) or a bully.’
Twain's opinion, as he well understood, now mattered little. The United States was poised to enter the period of Roosevelt Empire.
Toch zou deze man niet de eerste imperialistische president van de VS worden, want hoewel ‘Roosevelt charged into the White House as an aggressive expansionist. As president, he had to live with the effects of his interventions, including long and costly operations, periodic rebellions, and criticism at home and abroad.’ Het was het begin van het massale verzet tegen de Amerikaanse repressie dat na 1945 zo duidelijk werd samengevat in de leuze: ‘Yankee Go Home!’ Inmiddels is het meer dan een eeuw geleden ‘since American hearts were first seized by the grand debate about oversees expansion,’ een imperialisme dat nog steeds door Ian Buruma zo enthousiast wordt aangeprezen dat hij in 2017 waarschuwde: ‘we should ready ourselves for a time when we might recall the American Empire with fond nostalgia.’ Daarentegen spreekt een Amerikaanse intellectueel van naam als Stephen Kinzer niet van een ‘diepgevoelde nostalgie’ naar het ‘imperialisme uit Washington,’ maar wijst er juist op dat de:
first American imperialists failed to imagine the sorrows of empire. Part of the reason was their inability to recognize the cultural complexity of the peoples they set out to rule. They believed that most Asians, Africans, and Latin Americans lived primitively and were barely capable of reasoning. Today such stereotypes have weakened, but the premise on which they were based remains strong. Many Americans truly believe that the United States has much to teach others and that the world will become better if nations near and far submit to its leadership. To suggest the opposite — that the United States might benefit from being a learning nation instead of a teaching nation — contradicts our deepest assumptions and seems vaguely un-American.
Alle eufemismen als ‘humanitair ingrijpen’ of het modieuzere ‘responsibility to protect’ ten spijt, in werkelijkheid streeft het imperialisme overal en altijd allereerst naar het beheersen van de noodzakelijke grondstoffen en markten, die het rijk overeind moeten houden. Kinzer zet uiteen dat de uitgesproken racistische Woodrow Wilson (president van 1913-1921), die de geschiedenis inging als de man die geloofde in ‘the supreme value of self-determination, which he called the right of all people “to choose the sovereignty under which they shall live,”’ eenmaal
[i]n office, though, sent American troops to intervene in Cuba, Haiti, the Dominican Republic, Mexico, and Russia. No other president invaded as many countries as this sworn promoter of self-determination. Like his predecessors — and successors — Wilson insisted that he was doing it for the good of the target countries. Americans would leave them alone, he promised, as soon as they learned ‘to elect good men.’
Roosevelt, Lodge, and other interventionists of 1898 had urged the United States to expand overseas in order to gain economic and strategic advantage. Wilson preached a different gospel. He considered the humanitarian motive supreme because it embodied the democratic mission of the United States. ‘America is the only idealistic nation in the world,’ he liked to say. Yet this most compassionate of presidents not only invaded countries that defied the United States, but studiously ignored appeals from colonized people outside Europe, notably in Egypt, India, Korea, and Indochina. His hypocrisy set the stage for generations of war and upheaval.
In tegenstelling tot zijn doortrapte publieke retoriek over democratie had de vroom christelijke Woodrow Wilson al in 1907 als hoogleraar tegenover een besloten gezelschap, bijeengekomen op de Columbia University, verklaart:
Since trade ignores national boundaries and the manufacturer insists on having the world as a market, the flag of his nation must follow him, and the doors of the nations which are closed must be battered down... Concessions obtained by financiers must be safeguarded by ministers of state, even if the sovereignty of unwilling nations be outraged in the process. Colonies must be obtained or planted, in order that no useful corner of the world may be overlooked or left unused. Peace itself becomes a matter of conference and international combinations.
Bovendien had Wilson tijdens de verkiezingscampagne van 1912 gewaarschuwd:
Our industries have expanded to such a point that they will burst their jackets if they cannot find a free outlet to the markets of the world.
Natuurlijk werd de ‘vrije’ toegang tot ‘afzetgebieden’ gegarandeerd door te dreigen met geweld. Immers ’deuren’ die gesloten bleven moesten ‘ingetrapt,’ aldus de nog steeds door het establishment zo bewonderde Democraat Woodrow Wilson. En wat dit in de praktijk betekende, vertelde naderhand generaal Smedley Butler, die, aldus Kinzer:
had spent decades leading invasions of other countries. He commanded troops in Cuba and the Philippines, fought the Boxers in China, helped overthrow the governments of Nicaragua and Honduras, directed occupations of the Dominican Republic and Haiti, secured the Panamanian regime that gave Americans the right to build their canal, and won a Medal of Honor — the first of two — for valor in suppressing Mexican resistance at Veracruz. By the 1920s he was a living legend, a personification of ‘the large policy.’ The Marine Corps decided to use his popularity as a recruiting tool and sent him on a speaking tour. It did not unfold as planned. Butler strayed far from his script. He not only failed to defend the policies for which he had fought, he denounced them. Marine commanders called him back to Washington and, by mutual agreement, he resigned from active duty. Freed from constraint, he began barnstorming (op tournée gaan. svh) the country on his own. In passionate speeches and articles, he said that serving as a marine commander had made him ‘a high-class muscle man for big business’ and ‘a gangster for capitalism.’
Voor alle duidelijkheid: ‘the large policy’ was de naam voor de Amerikaanse buitenlandse politiek van gewelddadige interventies en regime-changes, die het expansionisme van de VS mogelijk maakten. Terwijl generaal b.d. Smedley Butler zijn landgenoten waarschuwde voor de misdadige buitenland-politiek van Washington en Wall Street, begon in 1933 Franklin Delano Roosevelt aan zijn eerste termijn als president. Maar net als de ‘meeste andere Amerikaanse presidenten’ was ook hij‘unable or unwilling to see that his foreign interventions were planting the seeds of anti-American rebellion.’ Daardoor bleef een interventiepolitiek van kracht die Butler deed opmerken dat hij, terugkijkend op zijn carrière als militair, ‘might have given Al Capone a few hints. The best he could do was to operate his racket in three districts. I operated on three continents.’ Opvallend aan een hedendaagse opiniemaker als Ian Buruma is dat hij, als outsider, Rusland en China ervan beschuldigt ‘mafia societies’ te zijn, terwijl hij de VS een ‘force for good’ blijft betitelen, en met geen woord rept over de ervaringen van een insider als generaal Smedley Butler, die zichzelf portretteert als een Al Capone op mega-schaal. De Amerikaanse interventie-politiek verergerde na de Tweede Wereldoorlog toen Harry Truman de in april 1945 overleden president Franklin Roosevelt opvolgde. Stephen Kinzer schrijft over de nieuwe president:
He told Americans that they faced a new and relentless enemy bent on world domination, the Soviet Union, and had no choice but to fight back.
According to this narrative, Communism posed such a mortal threat to humanity that all means to resist it, anywhere in the world, were justified. The global economy had become heavily transnational, meaning that American business relied more than ever on access to global markets and resources. A new crop of leaders in Washington, both Democrats and Republicans, saw the entire world as a battleground. This was ‘the large policy’ for a modern age.
'The 20th century, if it is to come to life in any nobility of health and vigor, must be to a significant degree an American century,’ the publisher Henry Luce famously wrote in 1941. ‘It now becomes our time to be the powerhouse.’
En aldus geschiedde. De VS werd een machtscentrum dat overal ter wereld al dan niet met geweld intervenieerde om de noodzakelijke grondstoffen en markten te kunnen beheersen. In dit verband schrijft Stephen Kinzer:
Imperialists wanted the United States to seize opportunities for economic and strategic power. They saw military force and covert action not as aggression but forward defense. Many of their interventions, however, produced the very security threats they were intended to prevent. They call to mind Bismarck's maxim ‘Preventive war is like committing suicide for fear of death.’
Anti-imperialists believed the United States was threatened from within, not by enemy powers. The suffering that foreign wars brought pained them, but their deepest anguish came from what they saw as the corrosive effect these wars had on the American political system and the American soul. Empire and the wars that come with it, they warned, are inherently incompatible with republican government. They wanted the United States to be the champion of freedom, forever and unequivocally dedicated to its founding principle that people may be ruled only with their consent.
Americans are often described as ignorant about the world. We are, but so are most people everywhere. The difference is that most other countries' ignorance has no real effect. America's does, because the United States acts on its ignorance. Filled with a sense or mission and destiny, some American leaders see little reason to bother learning about the nations into whose affairs they intrude. In 1895 the sardonic editor of The Nation, E. L. Godkin, described this implies in a passage that still rings true: ‘The situation seems to me this,’ Godkin wrote. 'An immense democracy, mostly ignorant and completely secluded from foreign influence, finds itself in possession of enormous power and is eager to use fashion against anyone who comes along, without knowing how to do it, and is therefore constantly on the brink of some frightful catastrophe.’
Many of those catastrophes have unfolded years or even decades after seemingly successful interventions. Their effects resonate through history. Violent intervention in other countries always produces unintended consequences.
Maar alsof hij in een ander univesum leeft, blijft een mainstream-propagandist als Ian Buruma beweren dat de VS een ‘force for good’ is, waaraan de wereldbevolking met ‘fond nostalgia’ zal terugdenken, zodra de VS zijn hegemomnie verliest en er dus een einde komt aan de voortdurende Amerikaanse interventies. Ironisch genoeg noemt hij dit gewelddadig imperialisme de ‘Pax Americana,’ oftewel de ‘Amerikaanse Vrede,’ geheel in lijn met de Orwelliaanse leuze: ‘Oorlog is Vrede. Vrijheid is Slavernij. Onwetendheid is Macht.’ Blind voor de werkelijkheid fungeren de journalisten van de 'vrije pers' als propagandisten van een stervend imperium. In zijn essay Discours sur le colonialisme, geschreven in 1955 en in 1972 in het Engels uitgegeven, waarschuwde de Franse auteur Aimé Césaire:
The Indians massacred, the Moslem world drained of itself, the Chinese world defiled and perverted for a good century; the Negro world disqualified; mighty voices stilled forever; homes scattered to the wind; all this wreckage, all this waste, humanity reduced to a monologue, and you think all that does not have its price? The truth is that this policy cannot bu bring about the ruin of Europe itself, and that Europe, if it is not careful, will perish from the void it has created around itself.
Césaire’s profetische visie is inmiddels bewaarheid. De leegte rondom ons wordt gevuld met de leugens van de corrupte ‘corporate media,’ die -- in een vergeefse poging de schuld voor het verval door te schuiven naar de ‘populisten’ en de ‘social media’ -- juist zichzelf almaar verraden. De lakeien van de macht zelf, verward als ze zijn, steunen een een imperium dat me doet denken aan de beschrijving van de negentiende eeuwse Franse historicus Edgar Quinet:
People ask why barbarism emerged all at once in ancient civilization. I believe I know the answer. It is surprising that so simple a cause is not obvious to everyone. The system of ancient civilization was composed of a certain number of nationalities, of countries which, although they seemed to be enemies, or were even ignorant of each other, protected, supported, and guarded one another. When the expanding Roman Empire undertook to conquer and destroy these groups of nations, the dazzled sophists thought they saw at the end of this road humanity triumphant in Rome. They talked about the unity of the human spirit; it was only a dream. It happened that these nationalities were so many bulwarks protecting Rome itself… Thus when Rome, in its alleged triumphal march toward a single civilization, had destroyed, one after the other, Carthage, Egypt, Greece, Judea, Persia, Dacia, and Cisalpine and Transalpine Gaul, it came to pass that it had itself swallowed up the dikes that protected it against the human ocean under which it was to perish.
The magnanimous Caesar, by crushing the two Gauls, only paved the way for the Teutons. So many societies, so many languages extinguished, so many cities, rights, homes annihilated, created a void around Rome, and in those places which were not invaded by the barbarians, barbarism was born spontaneously. The vanquished Gauls changed into Bagaudes (verpauperde, opstandige boeren tijdens Romeinse Rijk. svh). Thus the violent downfall, the progressive extirpation of individual cities, caused the crumbling of ancient civilization. That social edifice was supported by the various nationalities as by so many different columns of marble or porphyry. When, to the applause of the wise men of the time, each of these living columns had been demolished, the edifice came crashing down; and the wise men of our day are still trying to understand how such mighty ruins could have been made in a moment's time.
Inhoudsloos, ijdel, betekenisloos, en gevaarlijk is Buruma’s bewering dat 'Westerse samenlevingen nu democratischer dan ooit’ zijn, terwijl in werkelijkheid een kleine voornamelijk witte elite de neoliberale wereld naar de afgrond voert. Daarom nogmaals Césaire, bijna driekwart eeuw geleden:
And now I ask: what else has bourgeois Europe done? It has undermined civilizations, destroyed countries, ruined nationalities, extirpated ‘the root of diversity.’ No more dikes, no more bulwarks. The hour of the barbarian is at hand. The modern barbarian. The American hour. Violence, excess, waste, mercantilism, bluff, gregariousness, stupidity, vulgarity, disorder… American domination — the only domination from which one never recovers. I mean from which one never recovers unscarred.
And since you are talking about factories and industries, do you not see the tremendous factory hysterically spitting out its cinders (sintels. svh) in the heart of our forests or deep in the bush, the factory for the production of lackeys; do you see the prodigious mechanization, the mechanization of man; the gigantic rape of everything intimate, undamaged, undefiled that, despoiled (beroofd. svh) as we are, our human spirit has still managed to preserve; the machine, yes, have you never seen it, the machine for crushing, for grinding, for degrading peoples? So that danger is immense.
Dat het Westen hele ‘beschavingen heeft ondermijnd, landen heeft verwoest, volkeren heeft geruïneerd, en “de basis van diversiteit” heeft uitgeroeid,’ zijn feiten waarvoor Ian Buruma geen enkele belangstelling heeft, wanneer hij tegenover bijvoorbeeld de Indiase auteur Pankaj Mishra beweert dat Napoleon’s ‘brand of universalism is actually something we — in this country as well as other countries — still benefit from, the idea of equality for the law and so on,’ en dat de Franse keizer samen met de Europese Verlichtingsideologen voor ‘the emancipation of minorities’ hebben gezorgd, ‘precisely because he had the idea of the universality of rights, and that not just one particular elite or one particular people deserved rights, but that it were universal rights.’
Nog afgezien van het feit dat Napoleon’s troepen tenminste 200.000 slaven op Haiti liet afslachten omdat zij in opstand waren gekomen tegen het Franse kolonialisme, verzwijgt Buruma tevens dat 68 jaar na de Slag bij Waterloo, het Franse leger tijdens de Slag om Thuận An de Vietnamezen versloegen, waardoor de basis werd gelegd voor de zeven decennia durende Franse koloniale overheersing van Vietnam. Niks ‘Universele rechten’ zowel Haiti als Vietnam waren lucratieve wingewesten. Zo is bekend dat:
Slavery sustained sugar production under harsh conditions, including the unhealthy climate of the Caribbean, where diseases such as malaria (brought from Africa) and yellow fever caused high mortality. In 1787 alone, the French imported about 20,000 slaves from Africa into Saint-Domingue, while the British imported about 38,000 slaves total to all of their Caribbean colonies. The death rate from yellow fever was such that at least 50% of the slaves from Africa died within a year of arriving, so the masters preferred to work their slaves as hard as possible while providing with them with the barest minimum of food and shelter. They calculated that it was better to get the most work out of their slaves with the lowest possible expense possible, since they were probably going to die of yellow fever anyway. The death rate was so high that polyandry — one woman being married to several men at the same time — developed as a common form of marriage among the slaves. As slaves had no legal rights, rape by masters, their unmarried sons, or white overseers was a common occurrence on the plantations.
Het westers kolonialisme was de voorganger van de huidige globalisering. Om de eeuwige groei van de winsten mogelijk te maken, is het kapitalisme altijd op zoek geweest naar zo laag mogelijke productiekosten, dus allereerst naar wat tegenwoordig lage-lonen-landen worden genoemd. De vernietiging van mens en natuur speelt in de winstdoctrine geen rol. Beide horen tot wat officieel externaliteiten heten, dat wil zeggen:
niet gecompenseerde, door derden gemaakte kosten of geleden schade als gevolg van een economische activiteit. Dit kan optreden als personen, bedrijven of overheden geen rekening houden met de effecten op de welvaart van betreffende individuen. Externaliteiten hebben dan ook vaak geen invloed op de afwegingen van een in economische zin rationeel handelend individu.
Dit systeem van ‘rationality without reason’ gaat net zolang door tot de bourgeoisie er zelf niet meer in gelooft en aan vervetting en verveling ten onder gaat. In 2016 overleed de joods-Hongaarse auteur Imre Kertész, die de Holocaust overleefde en in 2002 de Nobelprijs voor Literatuur ontving. Kertész, in mijn ogen de grootste naoorlogse westerse auteur, formuleerde met een scherpzinnigheid die weinigen hebben geëvenaard, en niemand heeft overtroffen. In 1994 beschreef hij de geestesgesteldheid in het ‘vrije’ Europa als volgt:
De vraag is terecht: waarom nemen in onze tijd zelfs vreugdevolle gebeurtenissen een onheilspellende kleur aan, waarom mobiliseren ze meteen de duisterste krachten, en waarom doemen ze in het beste geval als lastige en onoplosbare problemen aan de horizon? [...]
Nu de vruchten van veertig jaar strijd zijn gerijpt en ook het tweede totalitaire rijk is gevallen (de Sovjet Unie svh), domineert een algemeen gevoel van ineenstorting, wrevel en machteloosheid. Alsof een katterige sfeer door Europa waart, alsof het op een grijze ochtend bij het wakker worden gemerkt heeft dat het in plaats van twee mogelijke werelden nog maar één werkelijke wereld over heeft, de triomferende wereld van het economisme, het kapitalisme, het ideaal-loze pragmatisme, zonder transcendentie en zonder alternatief, waaruit geen doorgang mogelijk is naar de vervloekte of het beloofde land -- naar keuze... dat geluidloze ineenzakken (dat ook de fluwelen revolutie wordt genoemd) lijkt iets in de mensen kapotgemaakt te hebben, onduidelijk wat: de ethiek van het verzet, die een bepaalde stevigheid gaf in een bestaansvorm, of een soort van hoop, die misschien nooit echte hoop is geweest, maar ongetwijfeld eveneens houvast bood — in ieder geval heeft het een einde gemaakt aan de relativiteit van de vergelijking. En hier staan we nu als overwinnaars, leeg, moe en ontgoocheld.
Na eerst het fascisme en het zogeheten communisme over zich heen te hebben gekregen, en vervolgens het al even totalitaire neoliberalisme, constateerde hij in de jaren negentig dat:
de eeuw zich ziek [ligt] te wentelen in haar cel, te worstelen met zichzelf, met de vraag of ze haar eigen bestaan, haar zijnsvorm, haar bewustzijn zal aanvaarden of verwerpen, en terwijl ze daar ligt, gekweld door de pijn, wordt ze afwisselend overvallen door koortsaanvallen van agressie, verlammend schuldbesef, razend verzet en depressieve machteloosheid. Ze heeft geen helder besef van haar bestaan, ze kent haar doel, haar levenstaak niet, ze heeft haar creatieve plezier en haar verheffende rouw verloren, evenals haar vruchtbaarheid -- kortom: ze is ongelukkig.
En dat terwijl de:
mens niet [wordt] geboren om als een afgedankt onderdeel in de geschiedenis te verdwijnen, maar om zijn lot te begrijpen, zijn sterfelijkheid onder ogen te zien en — nu zult u een tamelijk ouderwetse wending van me horen — zijn ziel te redden. Het geluk van de mens in hogere zin ligt buiten zijn historisch bestaan — maar niet in de vermijding van de historische ervaring, integendeel, in het doorleven, in bezit nemen van die ervaring en in de tragische identificatie daarmee. De mens kan uitsluitend door kennis boven de geschiedenis worden verheven, tijdens de demoraliserende aanwezigheid van de totale geschiedenis is kennis de enige waardige toevlucht, het enige wat goed is. Slechts in het licht van die doorleefde wetenschap kunnen we de vraag stellen of alles wat we hebben begaan en ondergaan iets van waarde tot stand kan brengen — om het preciezer te formuleren: of we onze eigen leven waarde toekennen of het vergeten als amnesie-patiënten of misschien van ons afwerpen als zelfmoordenaars.
Eerder al had Kertész erop gewezen:
Eén ding weet ik echter zeker: een beschaving die haar waarden niet duidelijk uitspreekt, of die haar verklaarde waarden laat vallen, gaat de weg op van het verval, van de aftakeling. Dan zullen anderen deze waarden uitspreken, en in de mond van die anderen zullen het geen waarden meer zijn maar evenzovele excuses voor onbeperkte macht en onbeperkte vernietiging. Velen hebben het tegenwoordig over een 'nieuwe barbarij': we moeten niet vergeten dat Rome, toen het door de barbaren werd overspoeld, allang zelf barbaars was geworden.
Tussen dit diepzinnig inzicht van een literator en het simplistische oordeel van de opiniemaker Ian Buruma dat 'Westerse samenlevingen nu democratischer dan ooit’ zijn, ligt een onoverbrugbare kloof. En ook dit is een aspect van de culturele ondergang van het Westen, de almaar dieper wordende kloof tussen enerzijds het complexe van de literatuur, en anderzijds het simplisme van de alles en iedereen overschreeuwende commerciële massamedia. Kennis en inzicht kunnen het niet winnen van de propaganda van het crapuul in de politiek en de pers dat er alleen maar op los wil meppen.
U allen, die zo vrijzinnig en zo humaan zijn, die zo’n overdreven bewondering hebben voor cultuur dat het grenst aan aanstellerij, u doet het voorkomen te zijn vergeten dat u wingewesten bezit en dat daar mensen in uw naam worden uitgeroeid,
zo waarschuwde Jean Paul Sartre in het voorwoord van de Engelse vertaling van Les damnés de la terre (1961) van Frantz Fanon, over de verworpenen op aarde, de armen en berooiden, de onderdrukten en verdoemden, degenen zonder gelaat, de onzichtbaren die al eeuwenlang de ‘collateral damage’ vormen van het westers economisch, politiek en militair geweld. ‘Het is een feit,’ zo stelde Kertész in 1994:
dat in deze eeuw alles ontmaskerd is: alles heeft minstens éénmaal zijn ware gezicht laten zien, alles is echter geworden. De militair werd tot beroepsmoordenaar, de politiek tot misdaad, het kapitaal tot mensenvernietigingsindustrie compleet met lijkverbrandingsovens, de wet tot spelregels van het vuile spel, de wereldvrijheid tot gevangenis van de volkeren, het antisemitisme tot Auschwitz, het nationale gevoel tot genocide. Overal schijnt de ware intentie doorheen, alle idealen van onze eeuw zijn doordrenkt van geweld en destructiviteit.
Temidden van al het verbale geweld van de 'corporate media' met hun ‘fake news,’ en de gore politiek van opportunisten kunnen de volgende woorden van Kertész niet vaak genoeg herhaald worden:
Een tijdperk is voorbij, een bepaalde menselijke houding lijkt inmiddels niet meer terug te halen, net als de leeftijd, de jeugd. Wat was die houding? Het is de verwondering van de mens over de schepping, de vrome verbazing over de vergankelijke materie — het menselijk lichaam — die leeft en een ziel heeft, de verwondering over het bestaan van de wereld wat voorbij is, en daarmee — eigenlijk — het respect voor het leven, devotie, vreugde, liefde. Het moorden, dat daarvoor in de plaats is gekomen — niet als een (dikwijls voorkomende) slechte gewoonte, als een misstap, een ‘geval,’ maar als bestaansvorm, als een ‘natuurlijke’ houding tegenover het leven en andere levende wezens — het moorden als bestaansvisie, het moorden als gedragsvorm betekent dus ongetwijfeld een radicale verandering, om het even of het een symptoom is van een levensfase of van de eindfase van een ziekte. Hiertegen kan worden ingebracht dat het uitmoorden van mensen allesbehalve een nieuwe uitvinding is; maar het continu, jarenlang, decennialang systematisch moorden, dat zo tot systeem werd verheven, waarnaast het zogenaamde normale leven van alledag gewoon doorging, met het opvoeden van kinderen, verliefde wandelingen, spreekuur bij de dokter, carrièreverlangens, civiele wensen, melancholie bij het vallen van de avond, geld verdienen, mislukking of succes, enz., enz., dit, samen met de gewenning, met het berustende handgebaar en zelfs verveling — dat is wél een nieuwe uitvinding, de nieuwste zelfs. Het is namelijk — en dat is het nieuwe eraan — geaccepteerd. Het is gebleken dat de levensvorm van het moorden een leefbare en mogelijke bestaansvorm is: hij is dus institutionaliseerbaar.
Meer later.
1 opmerking:
Mijn vriend Sukarno, Willem Oltmans (1995)
Een reactie posten