De Amerikaanse Pulitzer Prijs-winnaar in 1995, de journalist en bestseller-auteur Ron Suskind, meldde in de New York Times van 17 oktober 2004:
In the summer of 2002, after I had written an article in Esquire that the White House didn't like about Bush's former communications director, Karen Hughes, I had a meeting with a senior adviser to Bush. He expressed the White House's displeasure, and then he told me something that at the time I didn't fully comprehend -- but which I now believe gets to the very heart of the Bush presidency.
The aide said that guys like me were 'in what we call the reality-based community,' which he defined as people who 'believe that solutions emerge from your judicious study of discernible reality.' I nodded and murmured something about enlightenment principles and empiricism. He cut me off. 'That's not the way the world really works anymore,' he continued. 'We're an empire now, and when we act, we create our own reality. And while you're studying that reality -- judiciously, as you will -- we'll act again, creating other new realities, which you can study too, and that's how things will sort out. We're history's actors... and you, all of you, will be left to just study what we do.'
Deze anecdote is één van de ontelbare voorbeelden van hoe de postmoderne mens in de virtuele werkelijkheid van de macht is beland, en daardoor niet in staat is de actualiteit te beïnvloeden, laat staan te beheersen. Op zijn beurt is Geert Mak er diep van overtuigd dat het lot van de mens vastligt, dat het individu als het ware is gepredestineerd, en wel omdat volgens hem zowel het individu als de massa kan worden gedwongen te gehoorzamen aan de wil van de financiële en economische macht. Zo antwoordde hij in september 2015 op de vraag of de EU in Brussel een lidstaat financieel kan chanteren, met de volgende redenering:
Je kunt best streng zijn, ja. Na de opbouw- en de uitbreidingsfase zitten we nu in de fase waarin we, net als in een huwelijk, elkaar in de ogen moeten kijken. De zaken die altijd onder het tapijt werden geveegd, moeten worden uitgeklaard. Dit is de fase van de waarheid, waarin de regels worden aangescherpt. Een heel moeilijke. Amerika is daar ook doorgegaan, vanaf 1840 met daarna zelfs een burgeroorlog. Ook wij zitten op zo’n breukmoment waarin we met vallen en opstaan de dingen moeten uitvechten.
Maar er is geen weg terug.
Mak: Neen. De feitelijke omgang tussen Europese burgers, bedrijven, instellingen en regeringen is te diep geworteld... Als de EU vandaag wordt opgegeven, staat er morgen een nieuw systeem in de steigers.
De mens wikt, maar God beschikt, God of zijn plaatsvervanger op aarde, de neoliberale EU, daaraan twijfelt de gelovige niet, dit dogma vormt de kern van zijn geloof. Er zijn hogere 'machten' en 'een hoger belang' dan 'de waarheid, niets dan de waarheid,' zoals die andere domineeszoon, de VPRO-journalist Chris Kijne, zich in een onbewaakt moment liet ontvallen. Opmerkelijk is ook het taalgebruik van deze opiniemakers, die voor gematigd doorgaan. Ik citeer andermaal Mak: 'Dit is de fase van de waarheid, waarin de regels worden aangescherpt.' Dat wil zeggen: 'de waarheid' van 'Geen Jorwert zonder Brussel,' waarbij bloedbaden niet uitgesloten kunnen worden, aangezien ook 'Amerika' door die fase is gegaan 'vanaf 1840 met daarna zelfs een burgeroorlog. Ook wij zitten op zo’n breukmoment waarin we met vallen en opstaan de dingen moeten uitvechten.' Mak en de Makkianen zijn bereid andermans bloed op te offeren om het neoliberale Europa te verwezenlijken. We hebben hier te maken met extremisten van een fundamentalistisch kapitalisme, zo blijkt uit hun eigen woorden. Vandaar dat dit slag opiniemakers tevens aansturen op een gewapend conflict met Rusland, nu in hun ogen 'meneer Poetin' ervoor gezorgd heeft dat de Rusland een 'expansionistische' staat is geworden en daarmee de
hope, cherished by many in 1991, that Russia would gradually develop into a relatively normal European partner
eigenhandig vernietigd heeft, aldus Mak. En dit allemaal, potjandorie, nadat de Verenigde Staten 'decennialang als ordebewaker en politieagent' op aarde had 'gefungeerd.' En dus pleit mijn oude vriend op de Nederlandse televisie 'om meer aan defensie uit te geven' aangezien men de westerse 'defensie niet helemáál' kan 'afbreken,' terwijl toch ook hij weet dat de NAVO tenminste 10 tot 15 keer meer aan het militair-industrieel complex spendeert dan Rusland. Duidelijk moet zijn dat hier de grenzen van normaal gedrag ruimschoots worden overschreden, en dat propagandisten als Mak volledig zijn weggezakt in een virtuele realiteit dat vroeger door psychiaters werd gediagnostiseerd als kortweg een ernstige psychische stoornis. Ondertussen blijft de patiënt tegen een ieder die binnen gehoorsafstand verblijft, verkondigen dat het hier 'echt [gaat] om een cultuurconflict tussen Europa en het Oosten, zeg maar, Rusland.' En absoluut niemand van Hoflands 'politiek-literaire elite' in de polder die de opgewonden Geert Mak kalmeert of tot de orde roept, want ook zij is inmiddels in de eigen waan gaan geloven. Dezelfde paranoïde hysterie ontstond ten tijde van het 'Mccarthyisme' de
periode van anticommunistische verdachtmakingen in de Verenigde Staten,
De periode van het mccarthyisme wordt ook wel eens de tweede Rode Angst (Red Scare) genoemd. Het is een periode van verhoogde angst voor communistische invloeden in Amerikaanse instellingen. Spionage door Sovjet-agenten, het succes van de communisten in de Chinese Burgeroorlog (1949) en de Koreaanse Oorlog (1950—1953) waren de aanleiding voor het mccarthyisme.
Gedurende deze periode werden mensen van verschillende rangen en standen, meestal werkzaam in de filmindustrie, staatsinstellingen of het onderwijs ervan beschuldigd communist zijn of te sympathiseren met het communistische gedachtegoed. Ze werden slachtoffer van agressieve onderzoekstechnieken en ondervragingen, door allerhande regerings- of particuliere panels, comités en organisaties. Verdachtmakingen werden vaak als waarheden aangenomen ondanks een gebrek aan bewijs. De mate van verdachtmaking hing af van de echte of veronderstelde linkse associaties of het geloof van de persoon, en werd vaak overdreven. Velen raakten door de beschuldigingen hun werk kwijt, zodat hun carrière werd verwoest, en velen werden zelfs gevangengezet. De meeste van deze straffen waren de uitkomst van een proces en een gerechtelijke uitspraak, die later ongedaan gemaakt werden vanwege hun ongrondwettelijkheid.
Hoe is een dergelijk pathologisch fenomeen te verklaren? Zonder uitgebreid in te gaan op de psychologische oorzaken van de stoornis, kan in het algemeen worden gesteld dat existentiële angsten, levensangsten in een onzekere tijd tot de krankzinnige uitwassen kunnen leiden die ondermeer bij Geert Mak te herkennen zijn. Hij projecteert zijn eigen angsten en schuldgevoelens in De Ander. Het is een 'afweermechanisme' dat in de psychologie bekend staat als een psychische reflex 'die de geest onwillekeurig gebruikt om bepaalde driftmatige strevingen en verlangens, en waarheden (realiteiten)' en met name 'te veel angst' op tijd 'uit het bewustzijn weg te houden.'
De werkelijkheid kan niet door de waan heen breken. Daardoor kan worden gesproken van een ernstige psychische stoornis die levensgevaarlijke aspecten heeft. De geschiedenis is een opeenstapeling van dit soort psychoses. Als psychische kwaal is zij tevens een signaal van hoe vervreemd een individu is geraakt van zichzelf en van zijn omgeving. Een bijzonder aspect van de waan is dat het opvallend veel voorkomt bij conformisten, dus bij mensen die door gebrek aan een eigen persoonlijkheid zich conformeren aan de smaak en instincten van de massa. In verband hiermee wees de Duits/Amerikaanse sociaal psycholoog Erich Fromm in zijn boek The Sane Society (1955) op het volgende:
Het conformistisch levenspatroon ontwikkelt tevens een nieuwe ethiek, een nieuw soort Ueber-Ich. Maar deze nieuwe ethiek berust evenmin op het geweten van de humanistische traditie als het nieuwe Ueber-Ich gesneden is uit het beeld van een autoritaire vader. Deugd wil hier zeggen aangepast zijn en doen als de anderen. Zonde wil hier zeggen anders zijn. Vaak drukt men zich daarbij uit in psychiatrische begrippen, waarbij 'deugdzaam' gezond betekent en 'slecht' op het neurotische betrekking heeft. 'Aan het oog van de buurt valt niet te ontkomen.'
Die mentaliteit is van ultiem belang om bijvoorbeeld een bestseller-auteur te kunnen worden. Daarbij kan de beschrijving van de werkelijkheid niet afwijken van de mainstream-opvattingen. Fromm:
Gebrek aan conformistische éénvormigheid met de rest wordt niet alleen gestraft met woorden van afkeuring zoals 'neurotisch,' maar soms zelfs door de gruwelijkste sancties van de omgeving. Andere culturen straften degenen die het politiek of religieus voorgeschreven pad verlieten met gevangenis of brandstapel. Onze tijd heeft andere middelen, niet minder afdoende. Uitstoting door de buurt is voldoende om een vrouw tot wanhoop te drijven en haar een zwaar schuldgevoel te geven, met geen andere misdaad dan één kleine dwaling, één enkel vergrijp jegens de almachtige god van de éénvormigheid.
Die éénvormigheid is zowel qua inhoud als wat de vorm betreft kenmerkend voor de mainstream media, die zichzelf desondanks presenteren als de 'vrije pers.' De van origine Tsjechische auteur Milan Kundera merkte in verband hiermee op:
het is niet zo belangrijk dat in de verschillende organen van de media de verschillende politieke belangen tot uiting komen. Achter het uiterlijke verschil heerst een en dezelfde geest. Je hoeft de Amerikaanse en Europese opiniebladen maar door te kijken, van rechts zowel als links, van Time tot Der Spiegel: in al die bladen tref je dezelfde kijk op het leven aan, die zich in dezelfde volgorde waarin hun inhoudsopgave is opgebouwd weerspiegelt, in dezelfde rubrieken, dezelfde journalistieke aanpak, dezelfde woordkeus en stijl, in dezelfde artistieke voorkeuren en in dezelfde hiërarchie van wat ze belangrijk en onbeduidend achten. De gemeenschappelijke geestesgesteldheid van de massamedia, die schuilgaat achter hun politieke verscheidenheid is de geest van de tijd.
Kundera waarschuwde ervoor dat de massamens zo de wereld van de kitsch binnentreden, waarbij het
woord kitsch verwijst naar de houding van degene die tot elke prijs zoveel mogelijk mensen wil behagen. Om te behagen dien je je te conformeren aan wat iedereen wenst te horen, in dienst te staan van de pasklare ideeen, in de taal van de schoonheid en de emotie. Hij beweegt ons tot tranen van zelfvertedering over de banaliteiten die wij denken en voelen… Op grond van de dwingende noodzaak te behagen en zo de aandacht van het grootst mogelijke publiek te trekken, is de esthetiek van de massamedia onvermijdelijk die van de kitsch en naarmate de massamedia ons gehele leven meer omsluiten en infiltreren, wordt de kitsch onze dagelijkse esthetiek en moraal.
Op zijn beurt had eerder al Erich Fromm benadrukt dat men 'Bewust de nieuwe vorm van aanpassing volledig [schijnt] te aanvaarden. 'Voorheen haatte men de gedachte dat het eigen gedrag door iets anders bepaald zou zijn dan door de eigen vrije wil,' maar vandaag de dag is het met de massamens 'anders gesteld.' Hij is 'zich de alles doordringende macht van de omgeving volledig bewust,' zodat nu voortdurende sprake is van een schizofrene ervaring, immers, terwijl het individualisme wordt verheerlijkt dwingt tegelijkertijd het neoliberale systeem het conformisme af. De geconditioneerde massa gaat ervan uit dat 'de zaak nu eenmaal [zo ligt], en het is de kunst zich niet te verzetten maar dit alles te begrijpen.' Op die wijze is de moderne consument 'maatschappelijke nuttigheid gaan verafgoden, niet alleen als een instinctieve wens, maar zelfs als een uitgewerkt systeem van waarde dat men op de kinderen moet overdragen,' en 'is het zich aanpassen aan groepen een uiterst dwingende noodzaak geworden.' Fromm constateerde al meer ruim zes decennia geleden dat voor de consumerende burgers een 'leven [is] van louter compromissen, dit ''open'' bestaan, een leven van gevangenschap, zelfvernietiging en gedeprimeerdheid,' een synthetisch, gemanipuleerd leven, 'de fase van de waarheid, waarin de regels worden aangescherpt,' zoals Mak onbewust zo treffend formuleerde. Kortom, de 'waarheid' van de economische en financiële elite die de leer van het consumentisme aan slaafse consumenten verkocht onder de leuze: 'stel nooit tot morgen de pret uit, die je heden kunt hebben,' aldus Fromm midden jaren vijftig van de vorige eeuw. 'Het werd hen ingehamerd,' en in 'deze ogenblikkelijke vervulling van alle wensen vindt men zijn geluk.' Let wel:
'Iedereen is tegenwoordig gelukkig,' heet het in een andere slogan van deze nieuwe wereld. De mensen 'krijgen wat zij wensen en wensen niet wat zij niet kunnen krijgen.' Ook in de Brave New World is als in onze eigen tijd deze behoefte aan directe bevrediging van verbruiksgoederen gekoppeld aan een onmiddellijke bevrediging van de seksuele begeerten.
Iemand's persoonlijkheid wordt in het consumentistische ideologie niet langer afgemeten aan intellectuele en/of emotionele dan wel morele capaciteiten, maar aan bezit, waaraan de behoefte in hoge mate is gecreëerd. Wanneer Mak door de mainstream-pers wordt gepresenteerd als 'één van de scherpste analisten van het continent,' dan is dit natuurlijk klinkklare nonsens, maar dit feit legt in de virtuele werkelijkheid van het consumptiegeloof geen enkel gewicht in de schaal. Fromm in The Sane Society:
En dit moet zo zijn, willen wij de mensen hebben die het hedendaagse systeem nodig heeft: mensen die zich 'gelukkig' voelen, die geen twijfel kennen, geen conflicten, en die geleid worden zonder gebruik van geweld of dwang.
Plezier hebben en amusement bestaan hoofdzakelijk uit de bevrediging van consumeren en 'innemen.' Gebruiksgoederen, mooie uitzichten, voedsel, drank, sigaretten, mensen, lezingen, boeken en films, alles wordt geconsumeerde, ingenomen, verzwolgen. De wereld is slechts één groot voorwerp van onze eetlust, één grote appel, één volle fles, één gigantische borst. En wij zijn de zuigelingen, met eeuwige verwachting en hoop, en toch de eeuwig teleurgestelden. En wat kunnen wij aan deze teleurstelling verhelpen, gezien het feit dat onze geboorte ophoudt aan de borst van de moeder, dat we nooit aan de borst ontwend zijn en ons hele leven uit proportie gegroeide babies blijven, omdat wij nooit die ontvankelijke instelling zijn ontstegen? En dus voelen de mensen zich ongerust, minderwaardig, onvolkomen en schuldig. Zij voelen dat zij bestaan zonder echt te leven, dat het leven als zand door de vingers glijdt. Hoe beantwoorden zij de moeilijkheden, die van dit permanent innemen met heel zijn passiviteit het gevolg zijn? Zij doen dit door een andere vorm van passiviteit, door als het ware een permanent verspillen: door te praten. En ook hier, zoals het geval was bij gezag en consumptie, is een gedachte, die eens scheppend van aard was, in haar tegendeel verkeerd.
Inderdaad, Geert Mak en de Makkianen blijven maar doorbabbelen. Over letterliijk alles weten ze een mening te produceren. Om te voorkomen dat hun neoliberale realiteit ter discussie wordt gesteld vullen ze telkens het beeldscherm, de krantencolumn, of het radioprogramma met hun voorspelbare en versleten formules. Hun taal is die van het ambtelijk jargon, een dode taal met een schaamteloos versleten en geforceerde beeldspraak als
Na de opbouw- en de uitbreidingsfase zitten we nu in de fase waarin we, net als in een huwelijk, elkaar in de ogen moeten kijken. De zaken die altijd onder het tapijt werden geveegd, moeten worden uitgeklaard.
Wat bedoelt Mak met 'uitgeklaard'? Het werkwoord 'uitklaren' is
standaardtaal in de betekenis van 'bij vertrek naar het buitenland aangifte doen van goederen bij de douane.'
In België wordt het bovendien verkeerd gebruikt zodra men wil zegen dat 'het weer' zal 'opklaren.' Kortom, Mak's opmerking is wartaal om zodoende zijn chaotische denkwijze te verhullen. En wat bedoelt het orakel van Bartlehiem met dat 'er geen weg terug' is, omdat de
feitelijke omgang tussen Europese burgers, bedrijven, instellingen en regeringen te diep [is] geworteld'?
Hoe komt het dat die 'omgang' waarvan een groeiend aantal burgers de dupe is geworden zo 'diep geworteld' is? Is dat een organisch proces geweest? Een democratische ontwikkeling? Een natuurwet? Of een afgedwongen realiteit die in achterkamertjes tot stand is gekomen? Wat verbergt de spreekbuis van het Europese establishment achter zijn vaag taalgebruik? Al vele decennia geleden wees Erich Fromm in dit verband op het volgende:
In een vervreemde samenleving verschilt de wijze waarop het volk zijn wil tot uiting brengt niet wezenlijk van de wijze, waarop men zijn dagelijkse gebruiksvoorwerpen kiest. Men luistert naar de trommels en trompetten van de propaganda en feiten betekenen bitter weinig in vergelijking met het suggestief lawaai, waarmee men de mensen bewerkt. In de laatste jaren zien wij in toenemende mate hoe de wijsheid van raadgevers op het terrein van de 'public relations' de politieke propaganda beheerst. Gewend, het publiek alles te laten kopen wanneer er maar voldoende geld aanwezig is, denken zij over politieke opvattingen en leiders in dezelfde trant. Zij gebruiken televisie op dezelfde manier om politieke persoonlijkheden te maken als om een bepaalde merk zeep populair te maken en waar het op aankomt zowel bij verkoop als verkiezingen is het effect, niet de redelijkheid of het nut van wat aan de man wordt gebracht.
Vandaar dat Geert Mak in 2013 als eerste en belangrijkste argument voor het behoud van het neoliberale Europa van 'Geen Jorwert zonder Brussel' opvoerde dat
de EU een markt [is] van bijna een half miljard mensen met de hoogste gemiddelde levensstandaard ter wereld. Alleen al voor Nederland is de Unie goed voor tweederde van onze totale export, eenvijfde van het nationale product,
en dat 'we' de 'deur' naar die 'markt' absoluut niet kunnen dichtgooien. Mak's Europeaan is gepredestineerd, tot het eind toe voorbestemd om ten koste van zijn medemens en de natuur de vernietiging van 'God's schepping' na te streven, en daarmee de overleving van homo sapiens onmogelijk te maken. Ziehier, de waanzin van de postmoderne opiniemaker die in de ogen van mainstream-journalisten doorgaat voor 'één van de scherpste analisten van het' ganse 'continent,' en misschien wel van de hele hedendaagse mensheid. Mak's Gereformeerde God zij geloofd en hoog geprezen. Amen.
1 opmerking:
Hallo Stan,
Zou het orakel van Bartlehiem met "uitklaren" niet een fase in de productie van kaas bedoelen?
Vriendelijke groet.
Feng
Een reactie posten