Geert Mak: 'Overal hangt de zure lucht van zuinigheid.'
Nog geen veertien maanden nadat hij nadrukkelijk had opgeroepen de neoliberale EU te steunen, omdat er domweg 'Geen Jorwert zonder Brussel' meer mogelijk was, liet Geert Mak met evenveel stelligheid weten dat in zijn Europa 'Overal de zure lucht van zuinigheid [hangt],' waaraan hij toevoegde:
En van bederf, dat ook. De eurocrisis was immers ook een morele crisis. De straffeloosheid en zelfs beloningen waarmee de verantwoordelijke bankiers wegkwamen, de knieval voor de eisen van de financiële markten, de scheiding tussen winnaars en verliezers, de desolaatheid en ontreddering waarmee zoveel doodgewone Europeanen de prijs betaalden voor het wangedrag binnen de financiële sector, het liet ons, al was het maar even, een glimp zien van de heersende waarden van de huidige EU.
Hoe kan een opiniemaker wiens mening over 'Europa' en 'Amerika' door autoriteiten en de mainstream-pers zo gewaardeerd wordt, zijn mening in zo'n korte tijd zo radicaal wijzigen? En waarom levert dit geen kritische vragen op bij de zogeheten 'politiek-literaire elite' in de polder? Het antwoord is, denk ik, simpelweg omdat geen van allen een flauw besef heeft van wat er zich voor hun ogen al die jaren heeft voltrokken. Ze hebben volgens eigen zeggen derhalve geen 'alternatief voor de maatschappelijke constellatie die we nu hebben en dus heeft het geen enkele zin daar naar te streven.'
In 1913 schreef de joodse intellectueel Walter Benjamin, lang voordat hij als marxistische cultuurfilosoof op de vlucht voor de nazi’s zelfmoord pleegde, het essay Ervaring, waarin hij het volgende stelde:
Ons gevecht om verantwoordelijkheid vechten wij uit met een gemaskerde. Het masker van de volwassenen heet 'ervaring.' Het is uitdrukkingloos, ondoorgrondelijk, altijd hetzelfde. Alles heeft deze volwassene al achter de rug: jeugd, idealen, hoop, de vrouwen. Het was allemaal een illusie. Vaak zijn wij uit het veld geslagen of verbitterd. Misschien heeft hij gelijk. Wat zouden we er tegenin moeten brengen? Wij missen nog elke ervaring.
Eenmaal volwassen geworden, en na een lange mars door de instituten op het fluweel terechtgekomen, werden Mak en de meeste anderen van mijn jaren-zestig-generatie omgekocht door wat de Vlamingen zo treffend 'extralegale voordelen' noemen, en in Nederland, verhullend, emolumenten heten, kortom door de status en het inkomen die al een klein beetje macht verschaft. Inderdaad, 'ervaring' is het 'masker van de volwassenen.' Door die 'ervaring' staan de kleinburgers nu met lege handen. Walter Benjamin heeft behartenswaardige woorden nagelaten over de conformistische levenshouding van de orthodoxie. Hij schreef:
Wij zullen eens een poging doen om het masker op te lichten. Wát heeft deze volwassene ervaren? Wát wil hij ons bewijzen? Vóór alles eerst dit: ook hij is jong geweest, ook hij heeft gewild wat wij wilden, ook hij heeft zijn ouders niet geloofd, maar het leven heeft ook hem geleerd dat zij gelijk hadden. Nu denkt hij met een hautain glimlachje: zo zal het ook ons gaan – bij voorbaat ontneemt hij de jaren die we doormaken hun waarde, deelt ze in bij de tijd van de zoete jeugdzonden, de kinderlijke roes voordat de lange nuchtere jaren aanbreken van de ernst deze levens. Aldus de welwillenden, de verlichten. We kennen nog andere pedagogen, en die zijn zo bitter dat ze ons niet eens de snel voorbijgaande jaren van de 'jeugd' gunnen; ernstig en onverbiddelijk willen ze ons nu al onder de zware last van het leven doen buigen. Beide types ontwaarden en ruïneren onze levensjaren. En steeds meer krijgen wij het gevoel van: je jeugd is niet meer dan een korte nacht (vul haar met roes!); daarna volgt de grote 'ervaring,' jaren van compromissen, ideeën-armoede en gebrek aan vitaliteit. Zo is het leven. Dat vertellen de volwassenen ons, dat hebben ze ondervonden. Ja! Dat hebben ze ondervonden, dit ene, onveranderlijke: de zinloosheid van het leven. De hardheid van het leven. Hebben ze ons ooit opgewekt tot het grote, tot het nieuwe, het toekomstige? O nee, want dat kan men immers niet ervaren. Alle zin, het ware, goede en schone is geworteld in zichzelf; wat moeten we hier met ervaring? – En daar hebben we het geheim: omdat hij nooit zijn blik richt op het grote en zinvolle werd de ervaring het evangelie van de filister. Ze werd voor hem de boodschap van de alledaagsheid van het leven. Maar hij heeft nooit begrepen dat er nog iets anders is dan alleen maar ervaring, dat er waarden zijn – niet te ervaren waarden – die wij dienen.
In de droom schuilt een waarde die niet in geld is uit te drukken, schuilt ‘een hoger belang’ dan het belang van de macht. Maar dat accepteert de gemaskerde dikdoener niet, want
Niets haat de filister meer dan 'de dromen van zijn jeugd' want 'wat er in die dromen aan hem verscheen, was de stem van de geest die ook hem eens riep, net als ieder ander.
Elk 'alternatief' voor zijn dode wereld ervaart hij als een ontkenning van zijn eigen even doodse bestaan. Daarom kán hij niet zwijgen, en blijft hij proberen zelfs over zijn graf heen te regeren. Zelfs het besef met lege handen te staan leidt bij hem niet tot stille schaamte. Hij brult het nu uit dat zijn eigen neoliberale leerstellingen, waarvoor wij de 'deur' niet mochten 'dichtgooien' in werkelijkheid 'de ideologie' vormen 'van het 21ste-eeuwse superkapitalisme.' En dus belijdt de domineeszoon zijn zonden tegenover de hele gemeenschap van gelovigen in de NRC door te bekennen
Dat ook wij, Noord-Europeanen… ooit eigen waarden kenden, dat we ooit beseften dat ook een kapitalistisch systeem niet kan voortbestaan zonder een morele tegencultuur, dat er ooit een tijd was waarin we werkloosheid en armoede niet als collateral damage beschouwden, maar als grote, morele problemen, we lijken het te zijn vergeten. Wij zijn zelf ijskoud geworden, wij eeuwige mieren.
Het is hoog tijd hem te vragen hoe het komt dat hij, Geert Mak, als bestsellerauteur, als zelfbenoemde historicus van de westerse wereld, als vrome christen, als journalist, als mijn oude vriend, als lid van de Nederlandse 'politiek-literaire elite,' waar volgens de nestor van de polderpers geen 'natie zonder kan,' als mainstream-opiniemaker, 'zelf' zo 'ijskoud' is geworden. Geert, is de verklaring die welke Walter Benjamin gaf? Is opportunisme de oorzaak van jouw bekrompen kleinburgerlijkheid? En zo ja, wat kan de jeugd van jouw houding leren? Zo nee, wat is dan de oorzaak? Al in 1960 stelde Paul Goodman in Growing Up Absurd vast dat de westerling in toenemende mate leeft
in a system in which little direct attention is paid to the object, the function, the program, the task, the need; but immense attention to the role, procedure, prestige, and profit,
en dat het de taak van geschoolde mensen is 'to destroy for many people the image of inviolability and indispensability' van de heersende kapitalistische orde en 'to show its phony workings and inevitable dangers,' voor zowel de mens als de natuur. Er zou volgens hem een einde moeten komen aan de voortdurende 'public relations' voor een parasitair systeem, want
When the existing state of things is suddenly measured by people against far higher standards than they have been used to, it is no longer the case that there are no alternatives.
Dit schreef Goodman meer dan een halve eeuw voordat jij in 2013 beweerde dat 'Jorwert zonder Brussel' onmogelijk was geworden, met als eerste materialistische argument dat de
EU een markt [is] van bijna een half miljard mensen met de hoogste gemiddelde levensstandaard ter wereld. Alleen al voor Nederland is de Unie goed voor tweederde van onze totale export, een vijfde van het nationale product. We hebben nu een open toegang tot die markt. Gaan we die deur echt dichtgooien?
Ja, Geert, die deur naar het neoliberale Brussel had allang dichtgegooid moeten worden, maar omdat zowel de politici als jij en de rest van de mainstream-pers gecorrumpeerd zijn, bleef zij open, waardoor nu een jaar later zelfs jij niet langer meer kan verzwijgen dat 'de heersende waarden van de huidige EU' door en door corrupt zijn. Als jij jezelf en jouw artikel in de NRC serieus neemt dan beantwoord je mijn vragen. Zo niet, dan bewijs je alleen maar hoe corrupt jezelf bent.
Walter Benjamin: 'Ons gevecht om verantwoordelijkheid vechten wij uit met een gemaskerde.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten