Geert Mak en De Kroning van 2013 (5)

In de ogen van haar pleitbezorgers wordt het lot niet, zoals Napoleon nog dacht, door de politiek, maar door de economie bepaald. Die presenteert zichzelf als een hogere macht die door niets wordt tegengehouden, en zeker niet door de eeuwenoude tradities, mentaliteiten en constituties van de Europese landen.

Hans Magnus Enzensberger.

Brussels, the Gentle Monster or the Disenfranchisement of Europe. 2011

29 april 2013 moet voor de journalist en bestseller-auteur Geert Mak een historische dag zijn geweest, want na duizenden pagina’s te hebben geschreven over Amsterdam, Nederland, Europa en de Verenigde Staten kwam hij op die bewuste maandag tot de ontdekkking dat:

Er machten aan de gang [zijn] boven Europa, ik zeg echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede. Ik heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel, die ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen! En dat vind ik buitengewoon beklemmend.

Dit algemeen bekende feit was voor hem zo’n openbaring dat zelfs de klankkleur van zijn stem veranderde. Niet alleen heeft Mak ontdekt wat elke eerstejaars student economie leert, elke academicius uit de andere sociale wetenschappen weet, en iedere werknemer die zich niet heeft laten hersenspoelen, hij weet vandaag de dag tevens dat die economische macht ‘ons totaal ontglipt.’ Bovendien zegt zijn 'gevoel' hem dat

iedereen die een beetje bij zinnen is moet nadenken over vormen waarmee je je daartegen kunt verweren.

Wat opvalt is dat bij Mak onmiddellijk de dominee in hem oprijst, de ‘hoop’ op verlossing moet levend gehouden worden. Vele honderdduizenden woorden gebruikte hij tot nu toe om te kunnen verzwijgen dat een ware democratie in het Westen niet bestaat, om nu toch te bekennen dat, ik citeer, ‘het grootkapitaal’ de touwtjes in handen heeft. Zelfs hij kan het voor de hand liggende niet langer meer negeren.  

Hele bossen zijn omgekapt, urenlange televisieprogramma’s zijn er gemaakt om Mak’s hoopvolle boodschap optimaal te kunnen verspreiden. Vergeefs allemaal, want Mak verzweeg de kern van onze consumptiecultuur, het alles onderwerpende, meedogenloze, kapitalistische winstprincipe ‘waar je niks tegen kunt doen.’ Waarom komt deze populaire opiniemaker daar nu pas achter? Ik vraag dit met enige nadruk aangezien de rechtse Financial Times hem als volgt ziet: ‘Geert Mak is de geschiedenisleraar die we allemaal graag hadden willen hebben.’ Had deze favoriete ‘geschiedenisleraar,’ van de mainstream dit alles niet eerder kunnen beseffen? Jazeker, want ik probeer hem al decennialang op de feiten te wijzen. Niet voor niets schreef Mak mij:

Het probleem met jou is dat je verdomd vaak gelijk hebt, en dat het vaak geen prettige mededelingen zijn die je te melden hebt… Jij ziet veel dingen scherper en eerder, maar,

en da nu is Mak’s probleem:

Ik kan niet zonder hoop, Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo.

Het is dit wanhopige verlangen naar een verlossing die de domineeszoon blind maakte en waarom hij op 29 april j.l. over de alleenheerschappij van het ‘grootkapitaal’ publiekelijk verklaarde: ‘Ik heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel…’

Nu de werkelijkheid door hem niet meer kan worden verzwegen, moet Mak op zoek naar een andere ‘hoopvolle’ leer. En dus komt hij met de ‘hoop’ dat ‘iedereen die een beetje bij zinnen is’ gaat ‘nadenken over vormen waarmee je je daartegen kunt verweren.’ Volgens ‘de geschiedenisleraar die we allemaal graag hadden willen hebben’ moeten alle consumenten ineens in verzet komen tegen de macht van het ‘grootkapitaal,’ zoals Mak het noemt. Hoe? Die vraag is relevant gezien het feit dat Geert Mak in zijn, een half jaar geleden verschenen, Reizen zonder John met instemming stelde dat

De Amerikaanse soft power… nog altijd sterk aanwezig [is]… Soft power is, in de kern, de overtuigingskracht van een staat, de kracht om het debat naar zich toe te trekken, om de agenda van de wereldpolitiek te bepalen… En nog steeds zijn de Verenigde Staten het anker van het hele Atlantische deel van de wereld in de ruimste zin van het woord. Het is nog altijd de ‘standaardmacht’, een rol die Rusland, Europa en ook China niet snel zullen overnemen.

Uit zijn 576 pagina’s tellende bestseller, die bij de VPRO zelfs genomineerd is voor een prijs, blijkt dat Mak tevreden is met de leidende rol van het imperium van ‘al die vrije, eigenwijze Amerikanen die ik tijdens dit project tegen het lijf liep.’ De VS is een grootmacht waarvoor hij ‘altijd al’ een ‘geheime liefde’ heeft gekoesterd, zo deelt hij zijn lezers mee.

Een half jaar later ontdekt Mak plotseling dat in de geglobaliseerde wereld de democratie niet bestaat, dat het ‘grootkapitaal’ de macht in handen heeft, dat zijn visie en daarmee zijn boeken dus gedateerd zijn, en dat ‘het grootste probleem op dit moment’ het organiseren van verzet tegen het ‘grootkapitaal’ is. Na als opiniemaker, tegen beter weten in, al die jaren zijn lezers op het verkeerde been te hebben gezet, moeten diezelfde lezers nu ineens in beweging komen. Hoe? En moet dan niet eerst iemand als Mak zelf zijn boeken als de donder gaan herschrijven voor zijn omvangrijke lezerspubliek? Jazeker, er zit niets anders op, de macht van ‘het grootkapitaal’ is immers geen futiliteit, geen te verwaarlozen detail van ons systeem. Mak kan niet eerst in het boek In Europa Russische vrouwen laten beweren dat het glossy kapitalistische reclametijdschrift ‘Cosmopolitan de Russinnen  nieuwe rolmodellen [toont]’ van ‘ongebonden vrouwen… in staat om de genoegens van de postmoderne samenleving ten volle uit te buiten,’ zonder hen te confronteren met de keerzijde van datzelfde economische systeem. Mak roept het beeld op dat het kapitalisme een oplossing biedt aan de moderne mens, zeker  wanneer hij de uitgever van de Russische Playboy en Cosmopolitan, de SP-multimiljonair Derk Sauer, onweersproken laat beweren dat ‘dit blad de mensen [leerde] om hun individualiteit weer uit te dragen.’

Kortom, wie is Geert Mak? Allereerst iemand die met knippen en plakken, gedachten en meningen van anderen door zijn typmachine haalt en op die manier een chaotisch en eclectisch postmodern allegaartje produceert dat naadloos aansluit bij de smaak en behoeften van de mainstream, voor wie consumeren het hoogste gebod is. Meer later.

Sinds 29 april 2013 beseft zelfs Geert Mak dit.