Geert Mak en De Kroning van 2013 (4)

Punkers. De Makjes, op hun paasbest, braaf poserend. Zij, twee passen achter hem, als vrouw van...

Tijdens de Radio I-uitzending van 29 april j.l. deelde Geert Mak het publiek mee dat in de huidige neoliberale tijd er ‘een soort evenwicht [is] gevonden met de jaren zestig,’ die qua democratisering te ver was doorgeschoten, met als gevolg het oproer van 30 april 1980. Kennelijk bestaan er verschillende ‘soorten’ evenwicht, maar hoe die ‘soorten’ gestandaardiseerd zijn bleef onduidelijk. En dit is toch belangrijk te weten aangezien Mak tevens beweerde dat ‘verdraaid, ook tussen de generaties veel meer evenwicht [is] ontstaan,’ en wel omdat hij in Wenen twee weken eerder ‘punks’ had gezien, terwijl in Amsterdam en in de provincie waar hij woont ‘punks’ uit het straatbeeld zijn verdwenen. Het normatieve ‘evenwicht’ waar Mak het in dit geval over heeft, is een uiterlijk verschijnsel, namelijk: de malle hanekammen die zijn verdwenen en de mensen er weer ‘normaal’ uitzien, dat wil zeggen: niemand wijkt meer af van de gestandaardiseerde norm, en dat ervaren Mak, en het publiek voor wie hij schrijft, als ‘evenwicht.’  Voor hen was het allemaal geen gezicht, zoals ‘die erbij liepen.’  In de ogen van de gevestigde orde is de onevenwichtigheid, veroorzaakt door de jaren zestig, afgelopen en daarmee het ‘generatieconflict,’ waarbij de toenmalige jeugd zich verzette tegen de kleinburgerlijke waarden van hun ouders.

Geert Mak’s gesprekspartner in de uitzending, de socioloog Eric Duivenvoorden, auteur van het boek Het Kroningsoproer, probeerde een tegenwicht te bieden aan Mak’s simplistische en absurde uiteenzetting over 30 april 1980. En opnieuw gebeurde het onvermijdelijke zodra iemand met hem in discussie gaat, zoals ik uit tientallen gesprekken met Mak weet. Nadat hij eerst had beweerd dat in de huidige ‘crisistijd’ de ‘mensen gewoon zin hebben in een feestje,’ en dat er nu ‘een soort evenwicht [is] gevonden’ sinds de maatschappelijke explosie van 1980, die volgens hem was veroorzaakt door de te ver doorgeschoten vrijzinnigheid van de jaren zestig, werd hij door Duivenvoorden's analyse gedwongen over het onderwerp na te denken en draaide hij weer eens 180 graden om:

Ik vind wat Eric aanstipt héél, héél belangrijk, namelijk dat je het omgekeerde ziet, wat misschien nog veel krankzinniger is dan al die rare knokpartijen uit de jaren tachtig, dat er nu niks gebeurt, dat alles zonder protest gebeurt, dat blijkbaar links na die Koninginnedag, na de jaren tachtig, zijn vorm heeft verloren om te protesteren en denkt: wat moeten we doen. Iedereen zit machteloos als een bevroren hond op een ijsschots.

Het gaat niet alleen om de monarchie, of om de republiek, ik vind dat niet het grootste probleem op dit moment. Het gaat om de Europese crisis! Er gebeuren nu echt dingen waar in de jaren zeventig en tachtig theoretisch over werd gepraat en vaak ook geleuterd, die nu echt gebeuren. Er zijn machten aan de gang boven Europa, ik zeg echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede. Ik heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel, die ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen. En dat vind ik buitengewoon beklemmend,

aldus de auteur die door dezelfde Europese 'machten' met onder andere het chevalierschap werd beloond voor zijn 1223 pagina’s tellende boek In Europa. Reizen door de twintigste eeuw dat negen jaar geleden nog als geruststellende conclusie had:

De zwakte van Europa, diversiteit, is tegelijk haar grote kracht. Europa als vredesproces was een eclatant succes. Europa als economische eenheid is ook een eind op weg.

Kortom: ‘eclatant succes’ en ‘een eind op weg.’ En het nu ontstane 'evenwicht' is dus geen 'evenwicht,' maar iets wat 'misschien nog veel krankzinniger is,' namelijk het door hem eerst geprezen feit dat ‘mensen gewoon zin hebben in een feestje.’ We mogen dan wel met zijn allen 'een eind op weg' zijn, maar die weg blijkt nu volgens dezelfde Mak doodlopend te zijn, een niet te verwaarlozen gegeven dat de gelauwerde ‘Europadeskundige’ destijd zijn lezers en zijn televisiekijkers nog niet kon mededelen vanwege het simpele feit dat Mak volgens eigen zeggen niet doorhad wat er daadwerkelijk aan het gebeuren was, en hij toen nog niet ‘geloofde’ dat er ‘machten aan de gang [zijn] boven Europa,’ die om het nu eens ouderwets marxistisch te stellen het ‘grootkapitaal’ worden genoemd, een klassieke werkelijkheid waarin Mak ‘nooit zo geloofd’ had, maar ‘waar je niks tegen kunt doen,’ aldus de huidige, geheel vernieuwde Geert Mak, die tegelijkertijd onze neoliberale tijd kenmerkt als het vinden van ‘een soort evenwicht.’ Een ‘soort’ dus,  terwijl het ‘evenwicht’ altijd per definitie in het harmonieuze midden ligt. Daarom heet het 'evenwicht.' Volgt u het allemaal nog? De conclusie moet zijn dat we hier te maken hebben met een warhoofdige opiniemaker die in zijn eigen onzin verstrikt is geraakt, zonder dat hijzelf en erger nog de intelligentsia in Nederland ook maar iets doorheeft. Veelzeggend in dit verband is dat in januari 2012 Mak mij nog mailde dat de Duitse auteur Hans Magnus Enzensberger een ‘grumpy old,’ man was die ‘alles heeft opgegeven,’ omdat deze Duitse auteur, in tegenstelling tot Mak, veel sceptischer was over de zogeheten ‘Europese eenwording.’ Zo schreef hij over opiniemakers als Mak:

In de ogen van haar pleitbezorgers wordt het lot niet, zoals Napoleon nog dacht, door de politiek, maar door de economie bepaald. Die presenteert zichzelf als een hogere macht die door niets wordt tegengehouden, en zeker niet door de eeuwenoude tradities, mentaliteiten en constituties van de Europese landen.

Gezien het feit dat Mak, die tegenover mij in januari 2012 nog rotsvast leek te geloven dat ‘Europa als economische eenheid ook een eind op weg,’ was, om pas nu te beseffen dat de macht van ‘het grootkapitaal… ons totaal ontglipt,’ zit Enzensberger met zijn essay Brussels, the Gentle Monster or the Disenfranchisement of Europe, veel dichter bij de waarheid wanneer hij concludeert dat er

Er bestaat geen gebrek aan uitingen van ressentiment, van stille of publieke sabotage, maar in het algemeen heeft het fameuze democratische deficiet niet geleid tot revolte, eerder tot apathie en cynisme, tot minachting van de politieke kaste of tot collectieve moedeloosheid.

Ruim een jaar geleden schreef ik het volgende:

Duidelijk is dat ook het westers imperium onder aanvoering van de Verenigde Staten steeds verder afbrokkelt en daarmee ook de invloed van Europa. Enzensberger:

Alle imperia in de geschiedenis bloeiden niet langer dan een beperkte tijd, voordat ze door expansie en interne tegenstellingen ten onder gingen.

Enzensberger komt uit een groot land met een tragische geschiedenis en niet, zoals Mak, uit een kleine handelsnatie, gekenmerkt door ‘hypocrisie en farizeïsme,’ die volgens Johan Huizinga ‘hier individu en gemeenschap [belagen],’ en daardoor een bevolking heeft gecreëerd die ‘een lichte graad van knoeierij of bevoorrechting van vriendjes zonder protest verdraagt.’ Het is het wereldje van het poldermodel waarbij de deelnemers altijd een oogje houden op de eigen portemonnee, maar niet in staat zijn het grotere geheel te overzien. Als Geert Mak schrijft dat ‘bij een overdracht van soevereiniteit aan Brussel kleine landen aan macht [winnen], hoe vreemd dat ook klinkt,’ dan blijkt hoe failliet het analytisch vermogen is van het typisch Nederlandse poldermodel, want in het neoliberale globalisme hebben niet de politici de macht in handen, maar de banken en het management van de grote concerns. Zij sturen hun lobbyisten in Brussel aan om het politieke beleid te bepalen. En zodra bijvoorbeeld  de banken door hun eigen gespeculeer in grote financiële moeilijkheden dreigen te komen dan is één telefoontje voldoende om buiten het parlement om in enkele uren tijd de macht van de institutionele beleggers weer veilig te stellen. Een ieder die dit niet inziet, begrijpt absoluut niets van de macht, ‘hoe vreemd dat ook klinkt’ voor hem of haar.

Zie: http://stanvanhoucke.blogspot.com/2012/03/de-val-van-het-amerikaanse-imperium.html

Wall Street. 2009

Ondanks zijn in het oog lopende gebrek aan kennis en inzicht blijft Geert Mak de nationale geschiedschrijver en geliefd opiniemaker van de commerciele massamedia. Je kunt met hem alle kanten op, zonder dat dit zijn publiek opvalt. Zijn producten zijn in intellectueel opzicht nooit opvallend, zeker niet controversieel, zijn boeken zijn een neerslag van het matte midden. Zijn werk is een grabbelton, in de chaos van van alles en nog wat vind je er altijd wel iets. Enfin, bijna een decennium na zijn 1223 bejubelde pagina’s In Europa waar met geen woord wordt gerept over ‘het grootkapitaal’ schijnt Mak een glimp van de werkelijkheid te hebben gezien, en ontwaart ook hij een zwarte wolk boven het Europese landschap. Dat wordt zijn nieuwe boodschap. Mark my words! Hij is druk bezig daarover een nieuwe bestseller te schrijven. Door de realiteit gedwongen moet hij zijn werk herzien en herschijven. Want als hij pas nu beseft dat ‘er machten aan de gang [zijn] boven Europa, ik zeg echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede,’ dan kan het niet anders in een tijd van globalisering dat ook in de VS 'that cold black cloud is coming down,' terwijl Mak tijdens het schrijven nog niet geloofde dat ‘het grootkapitaal… zijn gang’ kon gaan. Met andere woorden: dan is ook zijn vuistdikke boek Reizen zonder John na een half jaar gedateerd, en zal hij een boek over het belangrijkste kapitalistische bolwerk moeten schrijven vanuit zijn nieuwe visie, te weten dat zij daar net als wij hier niet in een democratie leven, omdat de economische macht ‘ons totaal ontglipt’ en je daar ‘niks tegen kunt doen.’ Sterker nog, in zijn vorig jaar verschenen boek, waarin hij volgens eigen zeggen ‘op zoek naar Amerika’ is, presenteert hij zijn lezers met het beeld van de VS als een land dat ‘decennialang als ordebewaker en politieagent [fungeerde] – om maar te zwijgen van alle hulp die het uitdeelde,’ en dit allemaal kennelijk volstrekt belangeloos zonder dat ‘het grootkapitaal’ daar ook maar een cent aan verdiende. Later meer daarover.