De Nuance van de NRC 108

Een ingezonden brief in de NRC van afgelopen zaterdag:

Marktwerking maakt meer kapot dan ons lief is 

Premier Balkenende roemt in deze krant van 19 mei de zegeningen van marktwerking en pleit tegelijk voor meer verantwoordelijkheid nemende burgers. Hij miskent dat de huidige doorgeschoten marktwerking burgers juist ontmoedigt om verantwoordelijkheid te nemen.

Verantwoordelijkheid nemen past bij burgerschap dat relaties tussen mensen en van mensen tot de overheid regelt in een set van rechten én plichten. Marktwerking schept daarentegen commerciële relaties tussen mensen, geregeerd door eigenbelang. Het zet partijen ertoe aan slechts contracten na te komen of ervoor te zorgen dat je de ander tevreden houdt. Met verantwoordelijkheid nemen of plichten naar elkaar of naar de samenleving toe hebben commerciële relaties niets te maken. Marktwerking bij universiteiten bijvoorbeeld betekent dat wetenschappers onderling gaan concurreren om schaarse onderzoeksmiddelen en om cijfermatig bepaalde publicatieoutput. Essentiële academische functies als peer review en inhoudelijk debat komen in het gedrang, want concurrerende wetenschappers gaan inhoudelijk het debat niet meer aan.

Marktwerking betekent dat de politie zich druk gaat maken om klanttevredenheid in plaats van om wetshandhaving. Marktwerking speelt populistische politici in de kaart die burgers gaan bedienen als waren zij consumenten die alleen in kortetermijnbehoeftebevrediging zijn geïnteresseerd. Politiek bedrijven verwordt dan tot marketing.

Marktwerking ondergraaft niet alleen verantwoordelijkheid in de publieke sector, maar ook in de markt zelf. Desastreuze praktijken in financiële sectoren kunnen niet los worden gezien van verdere deregulering oftewel doorgeschoten marktwerking. Het leidt overal tot hetzelfde onverantwoordelijk gedrag.

Hans Siebers Hoofddocent organisatiewetenschappen aan de Universiteit van Tilburg.

Het gecultiveerde egoisme, de permanent gemobiliseerde begeerte van het kapitalisme is ook tegen de wetten van de natuur gericht, die door trial and error tot stand zijn gekomen. De natuur streeft naar harmonie, een balans. Geven en nemen. De Amerikaanse dichter Gary Snyder schrijft het volgende in zijn essaybundel The Practice of the Wild: 

'The berries call the birds and bears to eat. It's a gift, but there's also a return, for now the seed will be moved away. The little seeds buried in the sweet globules will go traveling in birds' craws, in racoon bowels, across the rocks, over the rivers, through the air, to be left on other forest soils to sprout anew.' 

Zo regelt de natuur het overleven na meer dan 3 miljard jaar evolutie. In die natuurwetten zit een intelligentie opgesloten van miljarden jaren oud. Daar kan de hooguit 3 miljoen jaar evolutionaire intelligentie van de mensachtigen niet tegenop en al helemaal niet de neoliberale ideologie van een minister president die gelooft dat 2000 jaar geleden een man over het water liep. Dat interview met de heer Balkenende is ook tekenend voor het feit dat de commerciele massamedia nonsens verspreiden. Het is de nuance van het hersenloos gezwets. Verspilling van intelligentie. Kinderen moeten van volwassenen leren en niet omgekeerd.