Ian Buruma en de Nieuwe Rijken

De Amerikaanse politiek theoreticus, wijlen James Burnham, schreef in zijn bekendste boek The Machiavellians: Defenders of Freedom (1943) dat ‘There is no one force, no group, and no class that is the preserver of liberty. Liberty is preserved by those who are against the existing chief power. Oppositions which do not express genuine social forces are as trivial, in relation to entrenched power, as the old court jesters.’  Daarnaast wees hij erop dat ‘No theory, no promises, no morality, no amount of good will, no religion will restrain power. Neither priests nor soldiers, neither labor leaders nor businessmen, neither bureaucrats nor feudal lords will differ from each other in the basic use which they will seek to make of power,’ en dat ‘Only power restrains power. That restraining power is expressed in the existence and activity of oppositions,’ met als gevolg dat ‘When all opposition is destroyed, there is no longer any limit to what power may do. A despotism, any kind of despotism, can be benevolent only by accident.’ 

Er zullen weinig mensen zijn die deze waarheden in twijfel trekken; de geschiedenis bevestigt immers keer op keer Burnham’s observaties. De opportunist en de conformist zijn de wegbereiders van de despoot, alleen de oppositie, en de dissident tomen de macht in. Met andere woorden, wanneer de liberal opiniemaker Ian Buruma in de NRC van 1 februari 2021 zonder een greintje intellectuele reserve beweert dat de macht, in de figuur van president Biden, ‘de democratie [moet] redden uit de puinhopen van een politieke crisis’ dan demonstreert mijn oude vriend geen enkel benul te hebben van de werkelijkheid. Waarom zou immers de macht zichzelf aan banden leggen, na zoveel moeite te hebben gedaan om die juist te veroveren? Alleen de tegenmacht van de dissident en de oppositie is daartoe in staat. Om zijn stelling de schijn van enige geloofwaardigheid te verlenen trekt Buruma een vergelijking tussen de huidige president en Franklin Roosevelt en schrijft hij dat laatstgenoemde ‘zeker geen revolutionair [was]. Zijn taak was om het Amerikaanse kapitalisme te redden uit de ravages van de crisistijd.’ Ik vrees dat het streberige Haagse milieu waarin Ian opgroeide, hem opnieuw parten speelt, want hij is niet bij machte het omvangrijke milieu-verschil tussen Roosevelt en Biden te signaleren. Allereerst was het niet Roosevelt’s ‘taak’ om het ‘kapitalisme te redden,’ al was het maar omdat de meeste kapitalisten hem destijds haatten, maar had hij zichzelf deze ‘taak’ opgelegd. En dat voert me meteen naar het volgende punt: Franklin Delano Roosevelt’s ouders waren beiden ‘members of New York’s oldest and wealthiest families,’ voor wie het aloude ‘noblesse oblige’ betekenis bezat. Bovendien was de president na de dood van zijn moeder financieel volkomen onafhankelijk. In deze veel bepalende opzichten verschilde het Roosevelt-milieu wezenlijk van Bidens achtergrond. Diens vader verkeerde in ‘financiële moeilijkheden’ toen: 

Joe Biden werd geboren. Het gezin leefde meerdere jaren in bij Joe's grootouders aan moederszijde. Gedurende de jaren 1950 geraakte Scranton (een fabrieks- en mijnbouwstadje. svh) in economisch verval en kon Bidens vader geen vast werk vinden. Begin 1953 verhuisde zijn gezin naar een appartement in Claymont, Delaware en later naar een woning in Wilmington, eveneens in Delaware. Aldaar werd Bidens vader een succesvol autoverkoper, waardoor het gezin een levensstijl uit de middenklasse kon behouden.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Joe_Biden

Ook in de VS bestaat er al lange tijd een wereld van verschil tussen Roosevelt’s oude protestantse aristocratie, die de American Dream niet nodig heeft, en de katholieke arbeidersklasse van Biden, die tot voor kort gedreven werd door de brandende ambitie ooit eens te zullen behoren tot de elite van nouveaux riches. Door de aloude culturele deprivatie van wat voorheen de  arbeidersklasse heette, bestaat er nog steeds een alles bepalend verschil in smaak, cultuur en gebruiken tussen de verschillende maatschappelijke geledingen. De oude elite besefte altijd dat haar geprivilegieerd bestaan afhankelijk was van de arbeid van het gewone volk, maar nu door het overhevelen van werk naar lage lonen landen én de voortgaande automatisering van de dienstensector de nieuwe rijken niet meer afhankelijk zijn van de eigen arbeidende bevolking menen zij de 'overtolligen' te kunnen negeren. De hedendaagse elite realiseert zich niet dat de uitstoting van een niet gering aantal burgers een bedreiging voor haarzelf is, zoals ondermeer de opkomst van de zogeheten ‘populisten’ heeft aangetoond. 

De nieuwe rijken, mentaal gevormd door de vereisten van een cultuurloze massamaatschappij, gaan er vanuit dat zij recht hebben op hun almaar toenemende rijkdom, en houden daarom geen rekening met hun overtollige medemensen die de rekening betalen voor het neoliberale kapitalisme. De huidige vermogende elite bewijst met haar autisme hoe gelijk Burnham had toen hij stelde dat ‘geen enkele theorie, geen enkele belofte, geen enkele moraliteit, geen enkele welwillendheid, geen enkele religie de macht in toom zal houden,’ en dat ‘Neither priests nor soldiers, neither labor leaders nor businessmen, neither bureaucrats nor feudal lords will differ from each other in the basic use which they will seek to make of power.’ Nu de staat in handen is gekomen van een obsceen rijke elite handelt zij zoals Burnham al acht decennia geleden precies beschreef, namelijk ‘wanneer alle oppositie is vernietigd, bestaat er geen enkel limiet meer aan wat de macht kan doen.’ Nog steeds reageren westerse politici en de ‘corporate press’ alsof de ‘democratie’ zou bestaan, zonder in te zien dat zij een volledig geïntegreerd en noodzakelijk onderdeel  zijn van dit corrupte bestel. 

Het was in Nederland de zo bewonderde PvdA-voorman Wim Kok die in de laatste twee decennia van de kwaadaardige twintigste eeuw het publiek liet weten dat oppositie tegen het neoliberale kapitalisme zinloos was, omdat er volgens de nieuwe leer ‘geen alternatief’ bestond ‘voor de maatschappelijke constellatie die we nu hebben,’ en ‘dus heeft het geen enkele zin daar naar te streven,’ zo voegde hij hier in één adem aan toe. Zes jaar later, in 1995, beweerde dezelfde Kok, inmiddels premier, met evenveel stelligheid dat het hoogste tijd was om ‘afscheid van het socialisme’ te nemen. Deze zoon van een bouwvakker, afkomstig uit een streng gereformeerd dorp, kwalificeerde het kritiekloos omarmen van de neoliberale ideologie als: 'de bevrijdende werking van het afschudden van de ideologische veren.’ Dankzij de ‘bevrijdende werking’ van het neoliberalisme zagen ‘U.S. billionaires their fortunes soar by $434 billion during the nation’s lockdown between mid-March and mid-May (2020. svh), according to a new report,’ aldus berichtte de Amerikaanse omroep-organisatie CNBC op 21 mei van dat jaar.  

https://www.cnbc.com/2020/05/21/american-billionaires-got-434-billion-richer-during-the-pandemic.html 

Op zijn beurt liet 25 januari 2021 NBC weten dat ‘World's richest become wealthier during Covid pandemic as inequality grows. Almost every country in the world is likely to see an increase in inequality because of the pandemic, according to a new report.’ Volgens het Amerikaanse netwerk contrasteerde de ervaringen van de superrijken: 

sharply with those of the world’s less fortunate, who have hit on hard times and whose recovery from the pandemic could take over a decade, according to the report, titled ‘The Inequality Virus.’

Bovendien signaleerden de onderzoekers van Oxfam:

how the pandemic has unequally affected people’s health outcomes. For example, in the U.S., close to 22,000 Black and Hispanic people would still be alive as of December 2020 if Covid-19 mortality rates were the same as for white people.

Covid-19 is not unique in the way it has affected different populations, said Melissa Leach, the director of the U.K.-based research organization, the Institute of Development Studies.

‘Epidemics are always mirrors to society, and what this has revealed is a highly unequal world,’ she said.

‘We are seeing rises in wealth amongst very few, rises in poverty, and gaps between the rich and poor. And what we’ve learned over many decades is that the gaps in themselves also matter because they have knock-on effects not just for the poor but for the way democracies function and the ways economic policies unfold,’ she added.

The report calls on governments to step in to remedy the growing gaps in inequality, and recommends taxes on the wealthy, increased public spending on health care, free universal access to quality health care, and permanent ‘social protection’ for the poorest in society.

‘Inequalities make it more difficult to deliver on things that any American would care about,’ said Leach. ‘It’s more difficult to have a stable society, a healthy society, a secure society, a peaceful society, and to have a functioning democracy.’

https://www.nbcnews.com/news/world/world-s-richest-become-wealthier-during-covid-pandemic-inequality-grows-n1255506 

Hetzelfde gaat op voor de Nederlandse samenleving nadat de sociaal-democratisch premier Wim Kok zich had ‘bevrijd’ van zijn ‘ideologische veren,’ een stap die hem geen windeieren heeft gelegd gezien de talloze lucratieve commissariaten die hem na zijn afscheid als politicus werden aangeboden, en die hij als arbeiderskind dankbaar aanvaardde als beloning voor al zijn inspanningen ten behoeve van de macht. 

Eenmaal opgeklommen gedraagt een nieuwe rijke zich doorgaans mateloos, met als gevolg de verpaupering van zeden en moraal. Nog in de negentiende eeuw en de eerste helft van de twintigste eeuw wist de aristocratie dat ‘boerenkinkels’ een gestaag ‘proces van verfijning’ moeten doorlopen voordat zij na ‘drie generaties’ geleidelijk aan  evolueren 'in kwetsbare heren.' Maar deze verfijning bezitten de nieuwe rijken niet op het moment dat zij de macht grijpen, zoals de Siciliaanse auteur Tomasi di Lampedusa uiteenzet in zijn roman De Tijgerkat, want dan worden zij 'niet gehinderd door de honderden belemmeringen die eerlijkheid, betamelijkheid en zelfs een goede opvoeding voor de meeste anderen vormen.' Integendeel, de nieuwe rijke beweegt: 

zich door de jungle van het leven met de zekerheid van een olifant die in rechte lijn voort walst, bomen ontwortelend en hutten vertrappend, zonder ook maar iets te merken van de schrammende doornen en de jammerende slachtoffers.

Dit laatste gaat zeker op voor een opiniemaker van de 'corporate press' als Ian Buruma. Voor hem zijn ‘de jammerende slachtoffers’ slechts ‘collateral damage’ in de onstuitbare en meedogenloze opmars van de 'Vooruitgang.' Volgende keer meer daarover.