Covid-19 wereldwijd: Amsterdam gaat voor het ‘donut’-model
Deze week bieden we dagelijks een stuk uit ons Covid-19-dossier gratis aan.
Vandaag The Guardian over Amsterdam, dat de ravage van de epidemie te boven wil komen met alternatief economisch model. Hierin wordt gestreefd naar een balans tussen het welzijn van de planeet en de welvaart van burgers. Oftewel: in de basisbehoeften voorzien, zonder de aarde uit te putten.
» Lees dit artikel in de Reader.
Terwijl gemeenteambtenaren in de Nederlandse hoofdstad bezig waren hun burgers veilig te houden, werkten ze ook met de Britse econoom Kate Raworth van het Environmental Change Institute van de universiteit van Oxford een plan uit om het leven in een wereld na covid-19 te herpakken.
De conclusie? De gebruikelijke nadruk op economische groei en de wet van vraag en aanbod moeten plaatsmaken voor het door Raworth bedachte donutmodel. Dit model is bedoeld als leidraad voor landen, steden en mensen om de balans met hun planeet te hervinden en daarbij te gedijen.
Raworths bestseller uit 2017, Doughnut Economics: Seven Ways to Think Like a 21st-Century Economist[in het Nederlands uitgegeven als Donuteconomie: In zeven stappen naar een economie voor de 21ste eeuw door Nieuw Amsterdam in een vertaling van Rob Hartmans], lag op het nachtkastje van allerlei bekende Britten, van de voormalig brexitminister David Davis tot schrijver/columnist George Monbiot. Deze laatste noemde het ‘eindelijk een goed alternatief voor een op groei gebaseerde economie’.
BESTE LEZER
Mogen we even je aandacht?
We geloven dat internationale context leidt tot een beter begrip van de wereld om ons heen. En dat lijkt in deze tijd nog harder nodig dan anders. Daarom bieden we een deel van onze context gratis aan. Steun je onze missie? Deel dan dit artikel, en, nog beter: sluit je bij ons aan! Voor 30 euro ontvang je 3 maanden 360 thuis. Duurt enkele minuten, stopt automatisch.
Bedankt
Mogen we even je aandacht?
We geloven dat internationale context leidt tot een beter begrip van de wereld om ons heen. En dat lijkt in deze tijd nog harder nodig dan anders. Daarom bieden we een deel van onze context gratis aan. Steun je onze missie? Deel dan dit artikel, en, nog beter: sluit je bij ons aan! Voor 30 euro ontvang je 3 maanden 360 thuis. Duurt enkele minuten, stopt automatisch.
Bedankt
De binnenste ring van haar donut beschrijft wat een mens minimaal nodig heeft om een goed leven te leiden, zoals beschreven in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties, die werden onderschreven door wereldleiders van alle politieke gezindten. Ze gaan van voedsel en schoon water tot een basisniveau van huisvesting, sanitair, energie, onderwijs, gezondheidszorg, seksegelijkheid, inkomen en politieke keuzevrijheid. Wie deze minimumstandaarden niet haalt, leeft in het gat midden in de donut.
De buitenste ring van de donut, waar de hagelslag zit, staat voor het ecologisch plafond. Dit plafond wordt als concept gehanteerd door wetenschappers die de aarde als één complex systeem zien. Het geeft de grenzen aan die de mensheid niet kan overschrijden zonder klimaat, bodem, oceaan, ozonlaag, zoetwater en de biodiversiteit schade te berokkenen. Tussen deze binnenste en buitenste ring zit het lekkers: het deeg. Alleen daar wordt zowel aan ieders behoefte als aan die van de planeet voldaan.
Raamwerk
Vorige week koos de gemeente Amsterdam het model officieel tot uitgangspunt van alle politieke besluitvorming. Het is de eerste stad ter wereld die zich daarop vastlegt.
Vorige week koos de gemeente Amsterdam het model officieel tot uitgangspunt van alle politieke besluitvorming. Het is de eerste stad ter wereld die zich daarop vastlegt.
‘Ik denk dat het ons kan helpen om de effecten van de crisis te boven te komen,’ vertelt de Amsterdamse locoburgemeester Marieke van Doorninck, tijdens een Skype-interview samen met Raworth. ‘Het lijkt misschien raar dat we nu al kijken naar de periode erna, maar als stadsbestuur moeten we wel… Het zal ons helpen om geen gemakzuchtige keuzes te maken.’
‘Als je rekening wilt houden met het klimaat en de gezondheid en met banen, huisvesting, zorg en minderheden, heb je een raamwerk nodig dat je helpt om al die dingen aan elkaar te relateren,’ zegt Raworth. ‘Zo’n raamwerk bestaat, en het is klaar voor gebruik.’
De gedachte erachter is simpel: het doel van onze economische activiteit moet zijn om in de basisbehoeften van iedereen te voorzien, zonder de aarde uit te putten. De ‘donut’ is een instrument waarmee je aan kunt geven wat dat in de praktijk betekent.
Raworth maakte op basis van haar model een ‘stadsportret’ van Amsterdam. Het maakt zichtbaar waar niet in de basisbehoeften van mensen wordt voorzien en waar ‘planetaire grenzen’ worden overschreden. En het beschrijft vooral hoe je deze thema’s niet los van elkaar kunt zien. ‘Het is meer dan een hippieachtige kijk op de wereld,’ vertelt Van Doorninck, en ze geeft de woningnood als voorbeeld.
» ‘Wie had gedacht dat je het in een portret van de stad Amsterdam over werknemersrechten in West-Afrika zou hebben? Dat is de kracht van dit instrument’
Amsterdammers vinden steeds moeilijker een geschikte woning. Bijna 20 procent van de huurders in de stad heeft na het betalen van de huur niet genoeg over om van te leven. En maar 12 procent van de ongeveer 60.000 mensen die zich online aanmelden voor een sociale huurwoning doet dat met succes.
Eén oplossing zou zijn om meer huizen te bouwen, maar uit de Amsterdamse donut blijkt dat de CO2-uitstoot in de gemeente 31 procent boven het niveau van 1990 ligt. De import van bouwmaterialen, voedsel en consumentenproducten van buiten de stadsgrenzen draagt voor 62 procent bij aan deze totale uitstoot.
Van Doorninck vertelt dat de gemeente van plan is om de bouw te verplichten zo veel mogelijk gerecyclede of biologische materialen zoals hout te gebruiken. Maar de donutbenadering gaat nog verder en nodigt beleidsmakers uit om hun blik te verruimen.
‘De hoge huizenprijzen komen niet alleen doordat er te weinig wordt gebouwd. Wereldwijd zijn er veel grote kapitaalstromen op zoek naar investeringsmogelijkheden en op dit moment lijkt onroerend goed erg rendabel, dus dat drijft de prijzen op,’ zegt ze. ‘De donut geeft niet zozeer antwoorden, als wel een nieuwe kijk op de problemen die je helpt om uit oude structuren te breken.’
Zo is de Amsterdamse haven de grootste importeur ter wereld van cacaobonen, grotendeels uit West-Afrika, waar arbeiders vaak worden uitgebuit. Het geprivatiseerde havenbedrijf Amsterdam kan zulke producten weren en besluiten de economische gevolgen daarvan te dragen. Tegelijkertijd heeft een op de vijf huishoudens in Amsterdam recht op toeslagen doordat ze te weinig inkomen of vermogen hebben.
Van Doorninck vertelt dat de haven onderzoekt hoe ze, als deel van de toekomstvisie van de stad, de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen kan loslaten. Ze verwacht dat het vanzelf zal leiden tot een breder debat over andere urgente dilemma’s die het donutmodel aan het licht brengt.
Het idee van groei loslaten
‘Je kunt je afvragen of je hier wel producten wilt opslaan die zijn gemaakt met behulp van kinderarbeid of andere vormen van uitbuiting,’ zegt ze. Raworth: ‘Wie had gedacht dat je het in een portret van de stad Amsterdam over werknemersrechten in West-Afrika zou hebben? Dat is de kracht van dit instrument.’
‘Je kunt je afvragen of je hier wel producten wilt opslaan die zijn gemaakt met behulp van kinderarbeid of andere vormen van uitbuiting,’ zegt ze. Raworth: ‘Wie had gedacht dat je het in een portret van de stad Amsterdam over werknemersrechten in West-Afrika zou hebben? Dat is de kracht van dit instrument.’
Allebei beseffen ze dat ze ook de nationale regering en internationale organen mee moeten krijgen. Net voor de lockdown in België had Raworth nog een ontmoeting met de Europese commissie in Brussel, die naar zij zegt grote interesse toonde. ‘De wereld ervaart een serie schokken en merkt opeens hoe kwetsbaar ze is. Dat stelt ons in staat om het idee van groei los te laten en er “gedijen” voor in de plaats te stellen,’ aldus Raworth. ‘Om te gedijen heb je balans nodig. Als het over ons eigen lichaam gaat, weten we dat maar al te goed. Dit is het moment waarop we onze lichamelijke gezondheid met die van de aarde kunnen verbinden.’
Auteur: David Boffey
The Guardian
Verenigd Koninkrijk | dagblad | oplage 134.000
Verenigd Koninkrijk | dagblad | oplage 134.000
Onafhankelijke kwaliteitskrant van linkse signatuur. Sinds 1821 thuisbasis van de meest gerespecteerde columnisten en journalisten. Altijd zeer kritisch ten opzichte van de overheid en andere instituten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten