Nieuw gelekt MH17 document: Nederlandse OM rommelde met getuigen
Via de Nederlandse onderzoeker Max van der Werff en de Russische (ex-Russia Today) journaliste Yana Erlashov van het onafhankelijke Bonanza Media, komen de laatste weken steeds weer nieuwe gelekte documenten naar buiten uit het JIT onderzoek naar de MH17 zaak. Bonanza Media kondigde aan dat er nog meer zal komen. NRC Handelsblad speculeerde dat de bron van deze lekken de Russische geheime dienst zou zijn. Maar ze konden dat niet hard maken.
Het laatste ‘lek’ werd afgelopen zaterdag door Bonanza Media gepresenteerd tijdens een persconferentie in het Carlton Beach Hotel in Scheveningen. De Nederlandse media waren daar nadrukkelijk afwezig.
Het OM heeft vandaag bevestigd dat dit een echt document is:
Afgelopen zaterdag hebben de initiatiefnemers van deze website nieuwe stukken naar buiten gebracht. Dit betroffen vergaderstukken van intern JIT-overleg. Uit die stukken blijkt wat wij eerder al bespraken: dat er afstemming plaatsvond tussen de JIT-landen over welk onderzoek er kon worden gedaan.
Het is beslist een spectaculaire onthulling: Een intern verslag van een weekend van het Joint Investigation Team MH17 (JIT), in Driebergen, op 25 januari 2018.
Bij dit weekend in Driebergen waren vertegenwoordigers van het Nederlandse OM en de Nederlandse politie aanwezig, van de Australische politie, het Belgische OM en de politie en een justitie medewerker uit Oekraïne. Ze worden met naam en toenaam genoemd en in de vorm van notulen met hun uitspraken opgevoerd. Opvallende afwezige was Maleisië. Dat bevestigt nog eens dat Maleisië alleen maar voor spek en bonen mee lijkt te mogen doen aan het JIT onderzoek.
Door het Russische persbureau Tass werd het belang van dit gelekte document snel ingezien. Tass bracht dan ook het bericht: ‘Onderzoeksteam JIT overwoog inbreuk Russische soevereiniteit.’
Een ernstige aantijging. Ik kom daar later in dit stuk op terug.
Geen van de Nederlandse media heeft melding gemaakt van het nieuwe gelekte document. De sfeer in dit land over MH17 in de media is er alleen maar krampachtiger op geworden: er mag geen woord van kritiek meer klinken over het onderzoek en de opgevoerde bewijzen. Wie dat doet is een ‘complotgek’ of een ‘Poetin lover.’ Iedere nuance, iedere poging tot kritiek wordt uit de berichtgeving gehouden.
Nu, beter is misschien te zeggen dat deze kritische houding er al nooit geweest was bij de Nederlandse media, maar de agressieve vorm die het nu heeft aangenomen, de verstikkende deken die er nu over het dossier hangt, de aanvallen op kritische volgers van het dossier, is werkelijk ongekend en angstaanjagend. Zo kan er niet eens meer het begin van waarheidsvinding zijn. De Nederlandse media hebben zich massaal zelfcensuur opgelegd. De critici worden de mond gesnoerd. Iets wat in Nederland de Russen steeds wordt verweten, maar wat in werkelijkheid dus hier in ‘het vrije Westen’ plaatsvindt.
Terug naar het gelekte document.
De opzet van het weekend waarover dit document gaat, is, aldus het verslag, om elkaar bij te praten en plannen te maken voor het komende jaar.
Een van de opmerkelijke vragen die daarbij aan de orde komen is hoe relevant het nu eigenlijk is of er sprake is geweest van een ‘ongeluk’, waarbij er met een raket gemikt zou zijn op een militaire vliegtuig.
Zoals we weten ontkent Oekraïne tot de dag van vandaag dat hun bombarderende straaljagers op dat moment in de lucht waren. Ook stellen ze dat al hun radars uit stonden. De tientallen getuigen die zeggen op dat moment wel degelijk straaljagers gezien te hebben, worden door het Nederlandse OM genegeerd. Maar, zo wordt volgens het gelekte document gesteld door de Nederlandse OM-medewerker Anne van Dooren: of er nu wel of geen Oekraïense vliegtuigen in de lucht waren, dat deed er juridische gezien niet toe.
De rebellen, zo stelt Van Dooren, hadden niet het recht om te schieten op een vliegtuig, militair of civiel. Ze hadden dat recht alleen als ze strijders waren geweest in een militair conflict. Een zeer opmerkelijke uitspraak. De rebellen en de burgers in Oost-Oekraïne werden aan een stuk door gebombardeerd door de Oekraïense militaire vliegtuigen. Dat feit wordt door niemand ontkend. Maar ze zouden dus niet het recht hebben gehad zich te verweren omdat het in de interpretatie van het JIT ging om een intern Oekraïens conflict? Een ongehoorde uitspraak natuurlijk. Maar dat is toch letterlijk wat Van Dooren zegt:
The separatists didn’t have the right to shoot an airplane, whether it was a military or civilian airplane, unless they were combatants in an international armed conflict.
Opmerkelijk genoeg is het dan de vertegenwoordiger van het Oekraïense OM, Oleg Peresada, die de relevante vraag stelt of de rebellen wel konden weten dat het hier een civiel toestel betrof. Waarop Manon Ridderbeks, medewerker van het Nederlandse OM, stelt dat zelfs de militaire partijen ter plekke op dat moment niet eens wisten of er zich civiele vluchten in de lucht boven het Oekraïense oorlogsgebied bevonden:
Oleg: Don’t we have enough evidence to state that the separatists could have foreseen that it was a civilian aircraft?
Manon: The committee stated that the Dutch Safety Board explicitly mentioned that not even military attachés were acquainted whether or not the airspace was closed for civilian planes, so how could the people on the ground know?
Dan gaat het over de kwestie van de getuigen die door het OM worden opgevoerd. Dit is zeer relevant. Onlangs werd bekend dat in de rechtszaak over MH17 ‘tientallen getuigen’ anoniem hun verhaal zullen doen.
Gaat de rechter deze anonieme getuigenissen toelaten? Kunnen die getuigenverhoren op enigerlei wijze gecheckt worden? Dan is het op zijn minst van belang om te zien hoe het OM deze getuigenissen verzameld heeft. Het door Bonanza Media geopenbaarde document geeft een schokkend inzicht in hoe het OM en het JIT hierbij te werk is gegaan.
In het verslag van het JIT weekend in 2018 spreekt het Nederlandse OM zijn zorgen uit dat de Oekraïense geheime dienst, de SBU, niet hard genoeg trekt aan de verhoren van deze getuigen. Van belang hierbij is te weten dat de SBU getuigen martelde. Ook in het MH17 dossier. Daarover bestaat op zijn minst één getuigenis.
Maar over de martelingen door de SBU werd in het JIT overleg met geen woord gesproken. De vertegenwoordiger van het Oekraïense OM zegt alleen dat hij probeert om de getuigen ‘aan onze kant’ te krijgen. Over de methoden die daarbij gehanteerd worden geen woord:
Oleg: we (SBU, not the Ru-speaking officers at the FiO) are monitoring potential witnesses as well as suspects and trying to get them on our side. Actually we are in contact with someone who was on the launch site and we are trying to get that person at our side. This is actually why Igor is not present today. We are aware of the whereabouts of this person via current telephone interceptions.
We lezen vervolgens in het gelekte verslag uit 2018 dat de Nederlandse politie tot op het hoogste niveau de Oekraïense geheime dienst onder druk zette om bruikbare getuigenverhoren op te leveren. Daarbij komt voor de Nederlandse politieagent Gerrit Thiry aan het woord:
Gerrit announces that national police chief Akerboom, on behalf of the Dutch police, wants to invite the SBU boss Grytsak to discuss the point that SBU help is needed.
Er wordt door het JIT een bijeenkomst op dit hoge niveau georganiseerd om drie officieren van de SBU in te zetten die zich exclusief zullen concentreren op de verhoren van de getuigen in Oekraïne:
(…) it is agreed that the best way forward is to plan a meeting between the head of SBU Grytsak and Akerboom and possibly his Australian counterpart) in which to try to get about 3 SBU-officers, exclusively dedicated to the MH17-ivestigation.
Dan komt de vraag aan de orde of het oké is om de Russische soevereiniteit te breken door zonder toestemming van de Russische autoriteiten een geheime operatie uit te voeren op Russische grondgebied, om daarbij verhoren af te leggen van mogelijke getuigen.
Opmerkelijk is daarbij dat de Belgische afgevaardigde geen probleem ziet. Ze deden dit tenslotte zelf al in Afrika. Opmerkelijk genoeg betwijfelt hier weer de vertegenwoordiger van het Oekraïense OM, of het JIT zoiets wel kan maken, want het is waarschijnlijk niet in overeenstemming met het Oekraïense recht. Onder het Nederlandse recht zou het mogelijk geen probleem zijn. Een punt is wel: zou Maleisië er mee akkoord gaan om zo’n geheime operatie op Russische grondgebied uit te voeren? Dat moet dan nog verder overlegd worden.
Een ander punt dat bij dit overleg zijdelings aan de orde komt, is: kunnen we de getuige lokken in een voor het JIT gunstige getuigenis? Het blijft daarbij in het midden of de getuige in kwestie smeergeld aangeboden krijgt, of een andere wordt voorgehouden.
Het is duidelijk: niets ging het Nederlandse OM te ver om de getuigenissen los te krijgen. Het ondermijnen van de Russische soevereiniteit. Het ‘verlokken’ van de getuigen. Het ‘aan onze kant’ krijgen van getuigen, door de Oekraïense geheime dienst, die getuigen martelde. En zulke getuigen mogen dan anoniem opgevoerd worden?
Hieronder het bewuste fragment over de geplande getuigenverhoren uit het gelekte document.
Maartje and Anne put forward the question about the breach of Russia’s sovereignty through the approach of witnesses who most probably reside in the RF, without informing the RF authorities. As JIT we all must agree and endorse this point, although work might be done by the Netherlands alone.
Reactions at this point:
Lieve states that approaching/making contact with a witness is not a problem for Belgium, that’s just an act of investigation (“onderzoeksdaad”). Even when the witness will be actually interviewed via video link this is acceptable, as long as the witness is cooperating. Belgium has worked in this manner with certain African countries.
Gerrit: it was B’s own choice to contact us.
David says that for the AFP it is no problem to approach witnesses and have contact in order to judge whether an interview would be relevant and to make practical arrangements for an interview. To get a formal point of view from the AFP, I would have to go back to our legal department, but I doubt that there will be problems since we are talking about witnesses.
Oleg doesn’t know since he has no experience on that matter. He doesn’t see an issue with that but he has to discuss this point first.
Anne: and what about luring the witness?
Wouter tells that in Belgium they even did it with suspects, but those were suspects that were residing in countries that we had no treaties with. To lure a witness is no problem at all.
David: considers this to be a covert operation. Should be possible with witnesses, as long as no criminal offences are being committed, but again I would like to have some time to contact AFP legal department.
Oleg sees no problem if this is done by the Netherlands. It’s like a regular intelligence operation but he also wants to discuss this point back home.
Maartje states that we have to discuss this with Malaysia as well. Gerrit would like to let Malaysia know what the outcome of the discussion with each individual country is. That might make it easier for Malaysia to decide.
Maartje states that it is important that we have consensus on these issues with all JIT-partners, so that we will also show consensus to the world in case an operation like this would happen and become known.
Maartje asks for the opinions on engaging and interviewing suspects in RF, without the authorities being informed and involved?
Oleg thinks that it is a problem according to Ukrainian law, we have to notify him of his position as a suspect and he has the right to be assisted by a lawyer. In Ukraine you cannot waive that right. The lawyer has to be present.
Maartje: and what if it is not the JIT that acts but only the Dutch (from Driebergen)?
Oleg: If this takes place under responsibility of the Dutch prosecutor and we are just present I don’t see a legal problem under Ukrainian law.
Maartje: Do you think that you can justify this and explain it back home?
Lieve tells that in Belgium they have a fairly lenient supreme court, but this wouldn’t pass the test because it violates the rights of suspects. Lieve explains that it would not be a problem if they would make the suspect travel to another country.
David thinks that it wouldn’t be admissible according to Australian law. Covert action happens in Australia. David has to discuss this back home (AFP intern).
Oleg: We don’t have to do anything with luring of the suspect if it’s done by the Netherlands. When it’s the JIT it’s another question. Maartje finalizes this discussion saying for this moment enough is said. After consultation back home it will be brought up again.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten