Media Corruptie 17

Als ik zou stellen dat The Tragedy of Hamlet, Prince of Denmark van Shakespeare een politiek tractaat is over de Prins van Denemarken dan zou u mij terecht voor een onnozele kwast verslijten. Welnu, precies dit doet Hubert Smeets in de NRC met betrekking tot de meest recente film van de Russische regisseur Andrej Zvjagintsev wanneer Smeets Leviathan onmiddellijk in verband brengt met wat hij noemt het 'poetinisme,' als de manifestatie van het Kwaad in de wereld.  Woensdag 22 oktober 2014 begon hij met de volgende stelling:

Zijn laatste film Leviathan is ronduit maatschappelijk geëngageerd. Het script over de strijd van een autonome man, een klusser die zijn huis en haard wil beschermen tegen de corrupte burgemeester in een dorp bij de poolcirkel, heeft zelfs Hollywoodtrekjes. De film won op het festival in Cannes dit voorjaar een Gouden Palm voor het beste script en wordt ingezonden voor een Oscar.

Maar er is één verschil met Hollywood. In Leviathan overwint het kwaad. Het poetinisme trekt aan het langste eind: de macht kan ongestoord verder drinken. En de priester bedekt dat onder een vrome woordendeken. Nog meer dan in Elena, ook geen toonbeeld van optimisme over de menselijke aard, toont Zvjagintsev zich in Leviathan de grootmeester van de ‘feel bad movie.'

Hoewel er volgens Smeets sprake is van 'Hollywoodtrekjes,' kent Leviathan geen happy end, waarmee de doorsnee Amerikaanse speelfilm praktisch altijd de werkelijkheid vertekent door 'het Kwaad' het onderspit te laten delven. De westerse consumptiemaatschappij heeft met haar vooruitgangsgeloof geen plaats voor het kwaad en is daarom gedwongen het te laten verliezen. Dat, zoals ieder mens beseft, in het dagelijkse leven het kwaad over het algemeen wint, moet ontkend blijven in de entertainment-cultuur. In die virtuele wereld worden de schurken gestraft, de goeden beloond. De held is altijd goed. Punt uit, zelfs een kind weet dit. De succesvolle is goed en daardoor rijk, de slechte is fout en daardoor een 'loser.'

Tot voor zeer recent gold rijkdom voor de mainstream als de beloning voor hard werken, doorzettingsvermogen, inventiviteit, leiderschap etcetera, en dus als de vervulling van de 'Amerikaanse Droom,' waarover de grote Amerikaanse cabaretier George Carlin eens opmerkte dat het zo wordt genoemd, ‘because you have to be asleep to believe it.’ Ik blijf wat langer stilstaan bij Smeets' bewering dat de film Leviathan over 'Het poetinisme' handelt dat 'aan het langste eind [trekt]: de macht kan ongestoord verder drinken,' omdat die veronderstelling zijn ideologisch wereldbeeld zo treffend verraadt. Smeets' demonisering van 'Poetin' als het Kwaad in de wereld is pathologisch geworden. Het is als het ware alsof voor hem de Russische president de vleesgeworden kronkelende zeeslang is uit de Fenicische mythologie, die moet worden vernietigd door het 'democratische' Westen. Voor denkende mensen is Smeets' simplistische voorstelling van zaken natuurlijk kinderlijk. Niet voor niets constateerde al in de jaren vijftig de bekende Amerikaanse cultuurcriticus Dwight Macdonald dat ‘The requirements of the mass market explain a good deal of bad writing today.’ Volgens hem beperkte deze ontwikkeling zich niet alleen tot de journalistiek; over de hele breedte zag hij de verpaupering en de infantilisering van de massacultuur, datgene wat Johan Huizinga al in het interbellum als het 'georganiseerd puerilisme van mateloze omvang' had gediagnostiseerd. Ook Dwight Macdonald wees in zijn postuum verschenen bundel Masscult and Midcult: Essays Against the American Grain (2011) erop dat

In Masscult (and in its bastard Midcult) everything becomes a commodity, to be mined for $$$$, used for something it is not, from Davy Crockett to Picasso. Once a writer becomes a Name, that is, once he writes a book that for good or bad reasons catches on, the Masscult (or Midcult) mechanism begins to ‘build him up,’ to package him into something that can be sold in identical units in quantity.

Macdonald besefte dat het werk van -- wat in Nederland doorgaat voor -- de 'politiek-literaire elite' in feite ‘slick and cliché in execution as in content’ is. De Amerikaanse kunstcriticus Clement Greenberg merkte op dat zowel de ‘Masscult' als de  'Midcult’ altijd 

predigests art for the spectator and spares him effort, provides him with a shortcut to the pleasures of art that detours what is necessarily difficult in the genuine art,

omdat het ‘includes the spectator’s reactions in the work itself instead of forcing him to make his own responses.’ Precies, maar dan ook precies hetzelfde gaat op voor de mainstream-journalistiek, en verklaart ook meteen waarom opiniemakers zo'n belangrijke plaats innemen in de commerciële massamedia. De cultuur van de consumerende middenklasse verwoest het autonome denken. Zij kan het complexe van ‘High Culture,’ niet bevatten en al helemaal niet verwerken in het eigen bestaan. De smaak en de meningen van de opiniemakers kunnen per definitie niet afwijken van de nauwelijks ontwikkelde, commerciële smaak van de middenklasse. De mainstream-pers simplificeert datgene wat complex is, ontdoet de werkelijkheid van oorzaak en gevolg, en verzwijgt de historische context waarin het leven van de mens en zeker ook die van de massa zich voltrekt. Zij biedt haar

customers neither an emotional catharsis nor an aesthetic experience, for these demand effort. The production line grinds out a uniform product whose humble aim is not even entertainment, for this too implies life and hence effort, but merely distraction. It may be stimulating or narcotic, but it must be easy to assimilate. It asks nothing of its audience, for it is ‘totally subjected to the spectator.’ And it gives nothing,

aldus Dwight Macdonald. De ‘Masscult and its bastard Midcult,’ waarbij zowel de directeur als zijn ondergeschikte hetzelfde geestelijke voedsel verorberen, dragen in zich nog een ander gevaar, waarvoor Noam Chomsky al bijna een halve eeuw geleden waarschuwde toen hij schreef:

Let me finally return to Dwight Macdonald and the responsibility of intellectuals. Macdonald quotes an interview with a death-camp paymaster who burst into tears when told that the Russians would hang him. ‘Why should they? What have I done?’ he asked. Macdonald concludes: ‘Only those who are willing to resist authority themselves when it conflicts too intolerably with their personal moral code, only they have the right to condemn the death-camp paymaster.’ The question, ‘What have I done?’ is one that we may well ask ourselves, as we read each day of fresh atrocities in Vietnam—as we create, or mouth, or tolerate the deceptions that will be used to justify the next defense of freedom.

http://www.chomsky.info/articles/19670223.htm

En zo zijn stuit ik weer op de opiniemaker Smeets voor wie

Zvjagintsev zich in Leviathan de grootmeester [toont] van de ‘feel bad movie.'

Een 'feel bad movie,' omdat in het manicheisch mens- en wereldbeeld van Smeets er geen nuances bestaan, alles is er zwart/wit, goed/kwaad, maar dan alleen wanneer het De Ander betreft; de opiniemaker zelf en zijn publiek staan buiten deze werkelijkheid, want anders zouden zij niet onweersproken kunnen bepalen wie goed en wie kwaad is. Zij spelen tegelijkertijd de rol van politieman, openbare aanklager, en rechter, en wel om zichzelf buiten schot te houden. Enig relativeringsvermogen, laat staan scepsis over de eigen drijfveren, bezitten ze niet. Voor hen bestaat alleen het Vooruitgangsgeloof waarbij de overwinnaar, het westerse neoliberalisme, het einde van de geschiedenis heeft ingeluid. Het is een totalitaire ideologie die zich presenteert als 'democratisch.' 

In tegenstelling tot bijvoorbeeld Hamlet is voor Hubert zo klaar als een klontje dat er uiteindelijke één waarheid is:  namelijk dat de hele mensheid het westerse neoliberalisme dient te omarmen omdat deze ideologie tot verlossing lijdt. Wat dat betrekt lijkt hij als twee druppels water op een grove marxist die uitgaat van het dogma dat onwrikbare wetten de geschiedenis determineren. Maar in werkelijkheid ziet een onafhankelijk waarnemer de 'permanente samenzwering tegen alles wat origineel is,' zoals Gustave Flaubert in 1853 schreef aan Louise Colet. Omdat de 'middelmaat de Regel lief [heeft]' is het moderne bestaan in een kluwen van 'beperkingen, genootschappen en kasten,' veranderd. Net als elk ontwikkeld en authentiek mens verafschuwde Flaubert 'iedere hiërarchie, iedere indeling, iedere kudde.' Het allerergste daarbij is dat de ideologen van de onstuitbare Vooruitgang het tragische weigeren te erkennen. Flaubert:

Lichtzinnige, bekrompen lieden en verwaande bevlogen geesten willen overal een conclusie in vinden; zij zijn op zoek naar het doel van het leven en de afmetingen van het oneindige. Ze nemen wat zand in hun arme kleine handjes en ze zeggen tegen de Oceaan: 'Ik ga de korrels van je kusten tellen.' Maar omdat de korrels door hun hun vingers stromen en het rekenen lang duurt, stampen zij van woede en huilen.

De drijfveer van ideologen als Smeets is dat ze de werkelijkheid naar hun hand willen zetten, en als dit niet lukt beginnen ze 'van woede' met hun voeten te 'stampen.' Geschoold in het geloof dat de mens zijn eigen lot bepaalt en dat de samenleving volledig maakbaar is kan hij een andere visie domweg niet accepteren; onzekerheid duldt geen afwijking van 'de Regel.' Als 'Poetin' niet doet wat de westerse neoliberale macht eist dan vertegenwoordigt hij het Kwaad, aldus de onlogische logica. Vanwege zijn simplistische fixatie kan Smeets niet zien en al helemaal niet aanvaarden dat de thema's van een kunstzinnig individu als de regisseur Zvjagintsev niet allereerst en exclusief Russisch zijn, en niet allereerst en alleen over 'Poetin' handelen, maar dat de thema's, net als die van Shakespeare, universeel en tijdloos zijn. Die waarheid wil er evenwel niet in bij Smeets. Desgevraagd antwoordt de 50-jarige Russische filmmaker:

'In Leviathan bestaat de maatschappij inderdaad wel. De eenling is in conflict met de staat, met het systeem: de burgemeester, de rechter en de politie.'

Maar dit thema is geenszins typisch Russisch, integendeel zelfs; de strijd tussen de eenling en de massa, tussen een individualist en de staat, is even westers als Russisch; dat maakt zijn film ook zo alledaags, dit 'conflict' is zelfs de kern van het menselijk bestaan, zoals bijna alle grote westerse kunstenaars dit op de een of andere manier in hun oeuvre hebben verwerkt. Smeets: 

Zvjagintsev… heeft zich de houding van de culturele elite in de hoofdstad eigen gemaakt. Ook hij verdeelt de wereld in tweeën: die van ‘hun’ daarboven en die van ‘ons’ in het domein der kunsten. Net als in de nadagen van de Sovjet-Unie is in culturele kring afzondering weer populair. Ook Zvjagintsev leest amper kranten en heeft thuis al een jaar geen televisie meer.

Ook dit thema is universeel en tijdloos, en zeker niet specifiek Russisch. Ik ken talloze kunstenaars, zowel in Nederland als in de rest van Europa, die zich walgend hebben afgewend van de mainstream media en die met wantrouwen kijken naar democratische politici, en hun spreekbuizen, de westerse commerciële massamedia. Hoewel Hubert Smeets en zijn collega's er blind van uitgaan onderdeel te vormen van de 'vrije pers' is dit een mythe zoals Frits van Exter, hoofdredacteur van Vrij Nederland en oud-hoofdredacteur van Trouw in een onbewaakt ogenblik als volgt heeft verwoord:

Lezers horen wantrouwend te zijn tegenover de media... De aandacht van de media [wordt] natuurlijk voor een belangrijk deel gestuurd… door de politieke machten… Dat geldt voor de nationale politiek, maar natuurlijk ook voor de internationale politiek.

De oorzaken van de tendentieuze journalistiek? Van Exter schrijft ze ondermeer toe aan het feit dat de mainstream journalisten elkaar napraten, geheel in lijn met hetgeen de fameuze Amerikaanse opiniemaker Walter Lippmann benadrukte, namelijk dat om de 'juiste opvattingen' te kunnen verspreiden 

public opinions must be organized for the press if they are to be sound, not by the press... Without some form of censorship, propaganda in the strict sense of the word is impossible. In order to conduct propaganda there must be some barrier between the public and the event. Access to the real environment must be limited, before anyone can create a pseudo-environment that he thinks is wise or desirable.

Frits van Exter constateert dan ook dat de journalisten van de 'vrije pers' 

lijden aan kuddegedrag… Als je volgend bent, dan betekent dat als een autoriteit, of iemand die gekozen is om een bepaald gezag uit te oefenen, zegt 'ik vind dit een belangrijk onderwerp, daar gaan we nou es wat aan doen,' dat je dat ook bekijkt. De dingen waar hij het niet over heeft, die volg je dus minder… het werkt voor een deel reflexmatig. Reflexen zijn het, je bent daar geconditioneerd in.

Maakt de westerse mainstream-journalist zich die 'reflexen' niet eigen dan kan hij net als een Russische journalist geen carrière maken in de journalistiek. Hij/zij wordt niet eens aangenomen, aangezien de selectie al meteen tijdens de sollicitatie begint, in een poging onafhankelijk denkende individuen eruit te filteren. Een mainstream-journalist moet inderdaad 'reflexmatig' de doorgaans onuitgesproken dogma's gehoorzamen, en niet zelf gaan nadenken. Daarom kan men in de NRC, het avondblad dat zijn lezers oproept 'Durf te denken,' vernemen dat

Russische machthebbers, en ook Russen in het algemeen, kunnen met een stalen gezicht twee waarheden vertellen,

aldus Coen van Zwol, filmrecensent van NRC Handelsblad, naar aanleiding van Zvjagintsev's film Leviathan. 

De waarheid die nuttig is of die ze moeten vertellen, en de waarheid die de waarheid is. Maar die houden ze privé.

http://nieuwsuur.nl/onderwerp/713141-film-leviathan-valt-in-rusland-verkeerd.html 

Dit wordt kennelijk als zo'n grote onthulling gezien dat het televisieprogramma Nieuwsuur het  als 'nieuws' op zijn website zet. Op het gevaar af voor gek te worden versleten durf ik hier te stellen dat wij wederom niet te maken hebben met een exclusief Russische fenomeen, maar dat ook dit verschijnsel universeel en tijdloos is. Sterker nog, aan de hand van wetenschappelijke publicaties en aan de dagelijkse werkelijkheid hou ik bij hoog en bij laag vol dat westerse machthebbers maar al te vaak 'met een stalen gezicht twee waarheden vertellen,' een feit dat Van Zwol niet beseft anders had hij dit niet als een kenmerkend Russische afwijking gepresenteerd. En ik kan Coen verzekeren dat de meeste werknemers, onder wie alle journalisten van de NRC, de 'waarheid die nuttig is of die ze moeten vertellen,' verspreiden en 'de waarheid die de waarheid is' volstrekt 'privé [houden],' inclusief Van Zwol zelf, die dan ook ‘in 1999 de prijs voor de dagbladjournalistiek [won].’ Leest u maar: 

http://stanvanhoucke.blogspot.nl/search?q=coen+van+zwol 

Neuromarketing in RetailShopper Insightsfrom the Brain

Wat mensen zeggen is niet wat mensen doen… Deze oneliner vormt de basisgedachte achter het (relatief) nieuwe en sexy vakgebied: neuromarketing. Afgelopen week vond de Neuro Retail Revolution plaats in Amsterdam. Een internationaal congres dat tot stand kwam door een samenwerking van POPAI en NMSBA (neuro marketing science and business association) Een enerverende 48 uur waar internationale neuro-wetenschappers en retail elkaar wisten te vinden. - See more at: http://www.marketingonline.nl/bericht/wat-mensen-zeggen-is-niet-wat-mensen-doen#sthash.NNSFFfvR.dpuf

Het feit dat de NRC een heel volk probeert te stigmatiseren, terwijl er in feite sprake is van een universeel psychologisch fenomeen, bewijst al hoe 'geconditioneerd' de 'reflexen' zijn. Uit deels commerciële overwegingen en deels door de ideologische hersenspoeling geeft de westerse 'vrije pers' een simplistisch zwart/wit beeld van de werkelijkheid. Nuances en universele aspecten moeten daarbij genegeerd worden. Immers, zoals Milan Kundera schreef:

De mens wenst zich een wereld waarin het goed en het kwaad duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn, want in hem huist het ingeschapen en ontembare verlangen te oordelen alvorens te begrijpen.

Kundera wijst er daarbij op dat

Je je de toekomst wel [kunt] voorstellen zonder de klassenstrijd of zonder de psychoanalyse, maar niet zonder de onweerstaanbare opkomst van pasklare ideeën die, ingevoerd in computers, gepropageerd door de massamedia, het gevaar met zich meebrengen binnenkort een macht te worden die elk oorspronkelijk en individueel denken verplettert en zo de werkelijke essentie van de Europese cultuur van onze tijd verstikt.

Als de massamedia ook maar iets aantonen dan is het wel de gelijkschakelde geest, want  

het is niet zo belangrijk dat in de verschillende organen van de media de verschillende politieke belangen tot uiting komen. Achter het uiterlijke verschil heerst een en dezelfde geest. Je hoeft de Amerikaanse en Europese opiniebladen maar door te kijken, van rechts zowel als links, van Time tot Der Spiegel: in al die bladen tref je dezelfde kijk op het leven aan, die zich in dezelfde volgorde waarin hun inhoudsopgave is opgebouwd weerspiegelt, in dezelfde rubrieken, dezelfde journalistieke aanpak, dezelfde woordkeus en stijl, in dezelfde artistieke voorkeuren en in dezelfde hiërarchie van wat ze belangrijk en onbeduidend achten. De gemeenschappelijke geestesgesteldheid van de massamedia, die schuilgaat achter hun politieke verscheidenheid is de geest van de tijd,

aldus Kundera, die deze propagandistische kijk op de werkelijkheid lijnrecht stelt tegenover de complexiteit van de roman, met al haar subtiele gelaagdheden.

De krant in de postmoderne samenleving ontmaskert de leugen niet, maar verspreidt hem, de massamedia vernietigen de domheid niet, maar propageren haar in de jacht op hoge oplages, hoge kijk- en luistercijfers, hoge advertentie-opbrengsten, en vermenigvuldigt de domheid honderdduizendvoudig, elke dag weer. Hoe luid een krant ook de eigen voortreffelijkheid mag rondbazuinen, zij blijft een verspreider van 'pasklare ideeën,' voorgekookte meninkjes, die de lezer de indruk moeten geven dat dit en niets anders, de werkelijkheid is. En dus moet voor Hubert Smeets de film Leviathan handelen over wat hij het 'poetinisme' betitelt, en als de Russische filmregisseur hem niet onmiddellijk in zijn vooroordeel bevestigt, schrijft hij:

Zvjagintsev blijft laconiek. Hij kiest een strikt artistieke argumentatie en veert op als ik de tolerantie en vrijheid van Siberië te berde breng. 'Leviathan gaat over een man die door de staat in zijn vrijheid wordt beperkt. De sociale garantie, die de staat belooft, werkt voor hem niet meer. Hij wordt bedrogen. Het gesprek is niet meer eerlijk. Tja, en dan gaat de mens protesteren,' legt Zvjagintsev uit.

Zou Hubert Smeets werkelijk zo bot en stupide zijn dat hij niet beseft dat Zvjagintsev's beschrijving naadloos aansluit bij de wijze waarop honderden miljoenen westerlingen de dagelijkse werkelijkheid onder het neoliberalisme ervaren? Meent Smeets oprecht dat Shakespeare's Hamlet draait om politieke perikelen van de Prins van Denemarken? Ik vrees van wel, op den duur gaan propagandisten in hun eigen propaganda geloven. Ik heb dit van nabij mogen aanschouwen bij talloze van mijn collega's, onder wie Hubert Smeets zelf. Dit geconstateerd hebbende, wil ik niet geenszins impliceren dat 'Poetin' deugt. Geen sprake van, 'Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely,' aldus Sir John Dalberg-Acton. Opmerkelijk dat de westerse mainstream pers blind is voor dit universeel verschijnsel. Maar ook dit laatste is van alle tijden.