De Mainstream Pers 42

De mist die Geert Mak tijdens zijn Abel Herzberg-lezing optrok, bereikte een maximale dichtheid toen hij conclusies begon te trekken:

de EU is een markt van bijna een half miljard mensen met de hoogste gemiddelde levensstandaard ter wereld. Alleen al voor Nederland is de Unie goed voor tweederde van onze totale export, eenvijfde van het nationale product. We hebben nu een open toegang tot die markt. Gaan we die deur echt dichtgooien? Sterker nog: moeten we niet ook zonder de EU duizend-en-één zaken als Europeanen gemeenschappelijk regelen, variërend van visserijquota tot financiële afspraken en het energiebeleid? En dan zwijg ik nog over de klimaatvraagstukken die in deze 21ste eeuw in rap tempo op ons afkomen. Is de wereld niet zelf allang de nationale verbanden ontgroeid?

Kortom, hoe verleidelijk het nationale thuis ook is, de context waarin we werken, denken, dromen, politiek bedrijven en het leven vieren is in toenemende mate Europees. Dat valt niet meer ongedaan te maken. Of we het nu leuk vinden of niet, we moeten voor die overal aanwezige Europese ‘ruimte’ bepaalde, democratisch gecontroleerde, vormen zien te vinden. Dat is lastig en zeer problematisch, maar we kunnen onmogelijk terug naar 1956.

Wat zegt Mak nu eigenlijk? Allereerst een eerder citaat van Mak in een interview met Vrij Nederland  over de VS:

Als je presidentskandidaten hoorde in hun derde debat, zijn ze nog lang niet zover, maar toch zal Amerika in de loop van deze eeuw van een dominante wereldmacht weer het ‘gewone’ land moeten worden dat het tot 1940 was.

Kennelijk kan ‘Amerika’ datgene wat ‘Europa’ niet kan: terugkeren naar het verleden. Wellicht is de reden Mak's bewering dat ‘de Verlichting is bedacht in Europa, maar Amerika heeft het uitgevoerd, als real life experiment.’ Wie in de polder zal het zeggen? In elk geval kan in Mak’s universum ‘Amerika’ terugkeren naar ‘1940’ maar ‘Europa’ niet naar ‘1956.’ Het is tekenend voor de wijze waarop Mak zijn betoog telkens weer aanpast middels het gebruik van elkaar weersprekende gelegenheidsargumenten. Vanuit dit besef zal ik proberen Mak’s ‘Geen Jorwerd zonder Brussel’  ‘lezing’ te analyseren. Mak gebruikt te pas en te onpas het persoonlijk voornaamwoord ‘we’ -- maar wie zijn dat behalve de neoliberale macht? vervolgens stelt Mak een retorische vraag, die kort beantwoord kan worden: 'we' zullen zeker niet de ‘deur echt dichtgooien,’ als dit onze toekomst  vernietigd. Dus de vraag is nonsens. Bovendien bestaat er geen 'we' zodra het om de macht in 'Brussel' gaat. Concreet gesteld: de grote concerns die na de alles verwoestende Tweede Wereldoorlog zich gedwongen zagen om samen te werken in een poging een vuist te maken tegen de Amerikaanse economische, militaire en politieke hegemonie, en daarvoor de EGKS oprichtten, waaruit de EU is ontstaan, zullen niet toestaan dat de Europese Unie uiteen valt, net zo min als het Noordelijke industrieel kapitaal in de VS toestond dat het Zuidelijke landbouw kapitaal zich afscheidde van de Unie. ‘We' spelen daar geen enkele rol van betekenis in, behalve als publiek. Dus wanneer een ‘brede rechts-links coalitie,’  alleen nog maar pleit voor een referendum ‘over de toekomst van Nederland in de EU’ dan laat PVDA-minister van Buitenlandse Zaken Timmermans ogenblikkelijk weten dat hij ‘absoluut geen enkele behoefte’ voelt ‘die vraag voor te leggen. Onze energie moeten we steken in een betere, meer democratische en goedkopere EU.’ Aan het raadplegen van de, tegenover ‘Brussel,’ merendeels scpetische bevolking, heeft de economische macht en daarmee het neoliberale VVD/PVDA kabinet ‘geen enkele behoefte,’ omdat begrijpelijkerwijs de economische en politieke elite haar machtspositie niet aangetast wil zien. Het illustreert hoe demagogisch Mak’s taalgebruik is. Er is geen ‘we,’ die op dit moment macht kan uitoefenen. Er bestaat een toenemende totalitaire macht in ‘Brussel’ enerzijds en de belastingbetalende Europese burgerij anderzijds, die dit alles financieel mogelijk moet maken. Welnu Mak’s propaganda nadert een hoogtepunt zodra hij de volgende voorstelling van zaken geeft:

moeten we niet ook zonder de EU duizend-en-één zaken als Europeanen gemeenschappelijk regelen, variërend van visserijquota tot financiële afspraken en het energiebeleid? En dan zwijg ik nog over de klimaatvraagstukken die in deze 21ste eeuw in rap tempo op ons afkomen. Is de wereld niet zelf allang de nationale verbanden ontgroeid?

Laten we eens kijken hoe Mak te werk gaat. Allereerst blijft hij suggereren dat er een ‘we’ bestaat die de koers van ‘Brussel’ kan bepalen.  Desondanks hebben ‘we,’ volgens Mak een wezenlijke invloed op de macht. De meeste burgers beseffen daarentegen maar al te goed dat ze geen enkele greep op ‘Brussel’ hebben. Zij weten, in tegenstelling tot de Makkiaanse opiniemakers, uit ervaring dat de financiele en economische macht autonoom is, en de staat gebruikt als subsidiegever in geval banken ineenstorten of wanneer de economie hapert, en elders al dan niet met geweld de belangen van de economische macht verdedigt of uitbreidt. 'Socializing the costs and privatizing the profits.' Om een en ander te illustreren wierp de Britse hoogleraar, wijlen Ralph Milliband in zijn studie De staat in de kapitalistische maatschappij de volgende vragen op:

Kan een overheidsinstantie het niveau van lonen, prijzen en winsten bepalen? Kan het, belangrijker nog, het niveau en de richting van investeringen vaststellen? Kan een regeringsinstantie grondstoffen distribueren of bedrijfsvestigingen controleren? Kan zij op een of andere wijze volledige werkgelegenheid of een economisch groeipercentage garanderen?

Milliband toonde aan dat de regering in een parlementaire democratie dit alles geenszins kan. Het enige dat de volksvertegenwoordiging kan doen is de eisen van de financiele en economische macht gehoorzamen. Milliband voegde daaraan toe:

De hele structuur van economische en politieke overheersing die wij tot hiertoe hebben geanalyseerd, is in de westerse politieke systemen afhankelijk van de steun, of in ieder geval de stilzwijgende instemming van degenen die eraan onderworpen zijn. De lagere en ‘intermediaire’ klassen moeten ertoe gebracht worden de bestaande sociale orde te aanvaarden, en hun eisen en aspiraties binnen de daardoor gestelde grenzen te stellen. Niets is zo belangrijk voor de heersende klassen als dit punt, dat voortdurend de aandacht vraagt, omdat het in het wezen van het systeem van overheersing ligt, dat men nooit zeker kan zijn van een eenmaal behaald succes.

Het zal dan ook geen weldenkend mens kunnen verbazen dat de PVDA al jarenlang het neoliberalisme steunt. Sterker nog, het waren de kabinetten van Wim Kok die het socialisme verwierpen en de deregulering en privatisering enthousiast omarmden. De nauwe samenwerking tussen PVDA en VVD heette destijds Paars. Dit poldermodel werd al even enthousiast gesteund door de commerciele massamedia, en als voorbeeld gesteld voor de rest van de wereld. Toen in 2008 het neoliberale beleid onvermijdelijk leidde tot één van de grootste financiele crashes die het Westen heeft gekend, schreef de VPRO-journalist Chris Kijne in Spreek'buis, het inmiddels ter ziele gegaande personeelsblad van de omroepen:

had u tot voor kort gedacht dat een minister van Financien er mee weg zou komen wanneer hij tegen de Kamer zei: ‘Nee, natuurlijk heb ik u vorige week, toen ik op het punt stond de grootste ingreep in de economie te doen die een minister van financien ooit heeft gedaan, niet de waarheid verteld. En als ik volgende week een nog grotere ingreep ga doen, vertel ik het u weer niet.' Is toch gebeurd. Gaat over democratie. En het vreemdste is: we vinden allemaal nog dat Bos gelijk heeft ook. Voor ons journalisten was het natuurlijk niet nieuw dat Wouter Bos ons niet altijd de waarheid vertelde. Wel is het nieuw dat ik op dit moment even niet meer weet of ik wel even hard als vroeger mijn best moet doen om hem die waarheid te laten vertellen. Of er inderdaad niet even een hoger belang is dan ‘de waarheid, niets dan de waarheid.'

Dankzij het feit dat er voor de mainstream opiniemakers een ‘hoger belang’ bestaat dan alleen maar ‘de waarheid, niets dan de waarheid,’ namelijk het ‘hoger belang’ van de economische macht die de overheid gebruikt in het neoliberale globaliseringsproces, kan de propaganda ongestoord doorgaan. ‘We,’ alweer die ‘we,’ van de polderpers 'vinden allemaal nog dat Bos gelijk heeft ook,’ en dat hij dus een legitieme reden had om de bevolking te bedriegen en 7 miljard euro armer te maken. Binnen deze corrupte context moet het verhaal van Mak worden geplaatst en verklaard.  We komen nu aan bij het meer pompeuze deel. Mak:

moeten we niet ook zonder de EU duizend-en-één zaken als Europeanen gemeenschappelijk regelen, variërend van visserijquota tot financiële afspraken en het energiebeleid? En dan zwijg ik nog over de klimaatvraagstukken die in deze 21ste eeuw in rap tempo op ons afkomen. Is de wereld niet zelf allang de nationale verbanden ontgroeid?

Allereerst valt op dat onze Europa-propagandist een oude truc gebruikt die men in debatingsclubjes op de middelbare school leert. Mak legt de Euro-sceptici woorden in de mond, om ze vervolgens te kunnen bestrijden.  Niemand betwijfelt toch dat de wereld niet ‘allang de nationale verbanden [is] ontgroeid?’ Dat is ook geen argument dat wordt gebruikt, behalve door Mak zelf. Mak is uitgekookt genoeg om te verzwijgen dat juist door de economische macht, waarop geen democratische controle meer bestaat ‘de klimaatvraagstukken’ schrikbarend groter worden. Het zijn niet in de eerste plaats de burgers die hier verantwoordelijk voor zijn, maar de grote concerns, en hun lobbyisten in ‘Brussel’ die weten te voorkomen dat de EU daadwerkelijk noodzakelijke rigoreuze stappen neemt om de catastrofale gevolgen te vermijden van de ‘klimaatvraagstukken’ die deze eeuw ‘in rap tempo op ons afkomen.’ En 'we' kunnen daartegen niets ondernemen, omdat 'er machten aan de gang [zijn] boven Europa, ik zeg echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede. Ik heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel, die ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen! En dat vind ik buitengewoon beklemmend,' zoals niemand minder dan Geert Mak zelf in april van 2013 verklaarde.

Niet 'we' maar Mak's 'grootkapitaal,' gesteund door de media en de politici, zijn de eerst verantwoordelijken voor de 'klimaatvraagstukken.' Mak's 'Brussel' verandert daaraan niets fundamenteels aan. Integendeel, 'Brussel' bestendigt juist de ondemocratische economische macht. Overigens, zonder dat de mainstream-media in de polder dit urgente onderwerp als context neemt voor hun dagelijkse verslaggeving. Sterker nog, de wetenschaps redacteur van de NRC, Karel Knip, berichtte onder de aankondiging ‘De ramp die niet kwam’ dat ‘het eigenlijk wel mee [lijkt] te vallen.’ Weliswaar ‘bestaat [klimaatverandering. Maar al die CO2 veroorzaakt tot nu toe geen overstromingen. Geen cyclonen. Geen woestijnvorming. Geen malaria. Geen voedseltekorten. Geen waterschaarste. En geen oorlog.’ Kortom, het valt allemaal ‘eigenlijk wel mee.’ De NRC-lezer werd onlangs medegedeeld dat

de modellen die het broeikaseffect voorspellen, hadden niet voorzien dat het op aarde al twaalf jaar niet meer wamer wordt. Alle waarschuwingen voor de rampen die klimaatverandering zal veroorzaken, zijn nog veel dubieuzer.

Ondanks al die kennelijke bangmakerij van onverantwoordelijke wetenschappers kan zelfs Knip niet ontkennen dat

er onmiskenbaar verontrustende trends [zijn], de snelle ophoping van broeikasgassen in de atmosfeer is sinister, als er opeens veel methaan uit diepzee en toendra vrijkomt kan de opwarming dramatisch versnellen, oceaanverzuring is een serieuze bedreiging voor kalkhoudende organismen en ‘extreme weather events’ (hittegolven, overstromingen) slaan verraderlijk onverwacht toe. Maar of ze vaker voorkomen dan vroeger is nog helemaal niet zo zeker.

En toch de conclusie: ‘Het lijkt eigenlijk wel mee te vallen,’ aldus de NRC van mede-eigenaar Derk Sauer, de bekende SP multimiljonair, die als voormalig marxist meer dan 150 miljoen wist binnen te slepen door na de val van de Sovjet Unie in het mafiose Rusland ondermeer de glossy bladen Playboy en Cosmopolitan uit te geven, terwijl op straat arme Russen doodvroren en de rest zich een versuffenis zoop om te ontkomen aan de gruwelijke realiteit. Ik vermeld dit nog even aangezien de strekking van het artikel in de NRC verdacht veel lijkt op die in het interview dat SP-voorman Jan Marijnissen had met dr. Salomon Kroonenberg, emeritus hoogleraar Toegepaste Geologie aan de Technische Universiteit Delft over klimaatverandering. Volgens de geoloog Kroonenberg, die geen expert is op het gebied van klimaat, ‘lijkt het eigenlijk wel mee te vallen,’ als ik Karel Knip’s conclusie mag gebruiken. Tegen het eind vat de SP-er het interview met de geoloog als volgt samen:

Eigenlijk zeg je dat we heel veel niet begrijpen en dat we daarom niet te veel definitieve uitspraken moeten doen. En, zoals mijn moeder het zou zeggen: laten we met de genade meewerken. Laten we met de natuur meewerken. Maar veel mensen op deze aarde kunnen zich die luxe niet veroorloven.

En dus moet de mensheid, zo maakt de lezer van dit ‘interview’ op, ‘met de genade meewerken,’ niet de genade van de god der christenen, maar die van het neoliberale kapitalisme dat uitmaakt wat op aarde gebeurt. Een veel minder goed gelovig mens als ik zou kunnen denken dat Karel Knip van de -- na de komst van Sauer aangestelde -- NRC-hoofredacteur opdracht heeft gekregen om dat gezever over die klimaatverandering eens te bekritiseren. Per slot van rekening zijn er hier in de polder ‘Geen cyclonen. Geen woestijnvorming. Geen malaria. Geen voedseltekorten. Geen waterschaarste. En geen oorlog.’  Laat dat duidelijk zijn. Bovendien, Sauer is niet de eerste de beste, maar een succesvolle voormalige marxistische postmoderne neoliberaal die in no time miljoenen verdiende, dankzij ondermeer de uitgave van het glossy Cosmopolitan dat volgens Derk Sauer in het geprezen boek In Europa ‘de mensen [leerde] om hun individualiteit weer uit te dragen. Het was hun gids voor het nieuwe leven.'  En laten de ‘doemdenkers,’ op wie de Makkianen zo neerkijken, daar maar eens een puntje aan zuigen. Per slot van rekening, geen hond die in Nederland hun boeken leest nietwaar? Een week nadat Karel Knip in de NRC en de Vlaamse Dagelijkse Standaard had laten weten dat 'Het eigenlijk wel mee [lijkt] te vallen' verscheen het rapport van 's wereld's meest gezaghebbende experts op het gebied van klimaatverandering dat qua toon en inhoud opvallend afweek van die van Karel Knip:

IPCC Report Another Wake-Up Call for Immediate Climate Action

The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) has released its latest assessment of what science is telling us about the state of our planet. Researchers are more certain than ever before that humans are causing climate change and that some of its most dangerous impacts are accelerating faster than expected.

Many Americans already know this to be true. We have seen our own communities pummeled by more intense and more frequent heat waves, droughts and storms. But even as we witness one record-breaking event after another, we count on scientists to interpret the larger trends. The IPCC is the most authoritative group in the business. 

More than 600 researchers from 32 countries reviewed more than 9,000 peer-reviewed studies for this report. They produced 2,000 pages of scientific analysis and worked through 56,000 comments. The assessment they produced is sweeping, comprehensive and inescapable.

The science is clear: we are gambling with the well being of our kids and future generations.

Pollution from human activities is changing the Earth’s climate. We see the damage that a disrupted climate can do: on our coasts, our farms, forests, mountains and cities. Those impacts will grow more severe unless we start reducing global warming pollution now.

http://stanvanhoucke.blogspot.nl/2013/09/climate-change-20.html 

Terug naar Mak’s lezing in de Rode Hoed. De meeste mensen beseffen dat er geen ‘we’ is zodra het gaat om het bepalen van het politieke beleid in een neoliberale kapitalistische maatschappij. Daarnaast doet Mak het voorkomen dat de sceptici de klok willen terugdraaien, en ook dat is onjuist. De meeste burgers willen alleen dat democratisch gekozen volksvertegenwoordigers bepalen wat de koers is van de samenleving, en niet een kleine elite van bankiers en CEO's, die voor hun aandeelhouders werken. Ze willen een eind zien aan een totalitair systeem dat vanuit ‘Brussel’ een schadelijke politiek voert, voor zowel mens als de natuur. De Eurosceptici weten maar al te goed dat ‘de wereld niet zelf allang de nationale verbanden [is] ontgroeid,’ alleen Geert Mak weigert te accepteren dat dit geen democratische ontwikkeling is, maar een verdere stap in de richting van een angstaanjagende machtsconcentratie, waarbij een buitengewoon kleine kongsi van hoge ambtenaren, het management van concerns en banken, en superrijke aandeelhouders de toekomst van de mensheid uitstippelt. Mak is gevoelig gebleken voor de schouderklopjes die hij van de bestuurlijke en politieke elite krijgt wanneer hij weer eens met een propaganda verhaal aankomt. Een journalist die door de Franse staat verheven wordt tot Ridder van het Legioen van Eer is zijn intellectuele integriteit kwijt. Meestal definitief.  Het was diezelfde Franse staat die een Greenpeace schip opblies en een Nederlandse fotograaf daarbij om het leven bracht. Mak zou zich voorts moeten schamen over zijn volgende propagandistische voorstelling van zaken:

Kortom, hoe verleidelijk het nationale thuis ook is, de context waarin we werken, denken, dromen, politiek bedrijven en het leven vieren is in toenemende mate Europees.

Met ‘Europees’ bedoelt hij: de normen en waarden, voor zover daarvan sprake kan zijn, die Brussel bepaalt namens, Mak's ‘grootkapitaal’ waarover hij nu weer zwijgt en waarvan de macht ‘ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen!'

Mak heeft gelijk dat die macht

niet meer ongedaan [valt] te maken. Of we het nu leuk vinden of niet, we moeten voor die overal aanwezige Europese ‘ruimte’ bepaalde, democratisch gecontroleerde, vormen zien te vinden. Dat is lastig en zeer problematisch, maar we kunnen onmogelijk terug naar 1956.

Alleen ook hier is weer het messianisme ingeslopen, het Calvinistische gedetermineerd zijn door krachten die de mens te boven gaan. ‘We moeten,’ de last die van hogerhand wordt opgelegd, zullen we blijmoedig moeten dragen, je hoort als het ware de profetische woorden van de domineeszoon nagalmen. Maar net als de mythe van zijn vader over de man die aan het kruis genageld voor de zonden van de mens zijn leven gaf, is ook dit een mythische voorstelling van zaken. ‘Ruimte’ staat, aldus Mak, ‘voor dynamiek, voor mogelijkheden, voor lucht en vrijheid, maar ook voor de risico’s en de wanorde die onvermijdelijk is bij het bewandelen van nieuwe, ongebaande wegen,’ En wanneer hij met een bijbelse stelligheid verkondigt dat ‘we’ voor ‘die overal aanwezige Europese “ruimte” bepaalde, democratisch gecontroleerde, vormen [moeten] zien te vinden,’ omdat ‘we onmogelijk terug[kunnen]  naar 1956,’ dan heeft hij gelijk, gezien de overweldigende macht die het neoliberalisme over de democratie heeft gekregen. Maar zijn opmerking dat ‘we’ daar een ‘democratische’ greep op moeten ‘zien te vinden’ is niet alleen naief, maar ook zo vrijblijvend en zelfs onnozel dat ik opnieuw vrees dat Geert Mak de kern van de macht nooit heeft begrepen. De huidige macht is totalitair, is in handen van een kleine elite, kan alleen bestaan dankzij expansionisme en roofbouw, wordt niet gedreven door enige moraal, door andere normen en waarden dan die van winstmaximalisering, is buitengewoon gewelddadig en zal alles, maar dan ook alles doen om de alleenheerschappij te bestendigen. Mak’s opmerking getuigt van een kinderlijke geest, gedreven door ‘hoop’ -- een centraal thema in Mak’s werk. Hoe wil Mak de macht van de macht afnemen? Via de ‘democratische’ weg die nu juist door de neoliberale macht is geblokkeerd en zelfs verwoest. Mak zou eens de geschiedenis moeten bestuderen, en dan vooral de periodes van grootscheeps sociaal verzet en revolutie en dan zal hij ontdekken dat de macht haar heerschappij nooit vrijwillig opgeeft, maar tot de laatste druppel bloed zich aan haar hegemonie zal blijven vastklampen. Het feit dat Mak dit niet beseft, betekent hoe weinig de bestseller-auteur, die zich zo graag als historicus laat aankondigen, van de geschiedenis weet en begrijpt. De man die door Mak in zijn Reizen zonder John werd gestigmatiseerd als ‘doemdenker’ die als ‘oudere man zichzelf overschreeuwde’ omdat hij ‘zijn leeftijd niet kon accepteren, zijn jeugd niet kon loslaten,’ de Nobelprijswinnaar Literatuur John Steinbeck, die door Mak nooit is begrepen, formuleerde treffend wat macht is toen hij stelde dat ‘Power does not corrupt. Fear corrupts. Perhaps the fear of a loss of power.’ Zijn generatiegenoot George Orwell stelde in zijn roman 1984 dat ‘We know that no one ever seizes power with the intention of relinquishing it.’ De Makkianen, onze zelfbenoemde mainstream opiniemakers zouden Massa & Macht van Nobelprijswinnaar Elias Canetti moeten lezen. Tegen het einde van zijn boek schrijft hij op pagina 524:

Men kan zich niet onttrekken aan het vermoeden dat achter elke paranoia, zoals achter elke macht, dezelfde diepere tendens schuil gaat: de wens de anderen uit de weg te ruimen, om de enige te zijn of, in mildere vorm, de wens zich van de anderen te bedienen, zodat men met hun hulp de enige wordt.

Op zijn eigen, typische Nederlandse manier demonstreert Mak de juistheid van Canetti’s inzicht. De democratie is daartegen niet opgewassen.

 Geert Mak: Of we het nu leuk vinden of niet... Geen Jorwerd zonder Brussel.