In zijn studie After Auschwitz waarschuwt de gerespecterde joods Amerikaanse geleerde Richard Rubenstein voor het feit dat 'recalling Jewish virtues and contributions to humanity's spiritual treasury ... is inevitable in a time of reconciliation, but it may have about it more than a little fattening of the sacrificial lamb for another round of slaughter. In any event, philo-Semitism is as unrealistic and pernicious as anti-Semitism, for it destroys our most precious attribute, our simple humanity. Jews are not, nor are they obliged to be, paragons of virtue or models of holiness. To expect us to be more than other men, to pay us the unwanted and unasked-for complement that we are, is an unintended cruelty but a cruelty nonetheless.'
Inderdaad, het 'filosemitisme is even onrealistisch en verderfelijk als het antisemitisme, want het vernietigt onze meest waardevolle eigenschap, onze aangeboren menselijkheid.' Maar juist die onvervreemdbare 'menselijkheid' kan de filosemiet niet erkennen. Voor hem spelen de jood en de Arabier alleen maar een rol, ze bevredigen de behoefte van de filosemiet om zichzelf een identiteit te vormen. De filosemiet ziet geen mens, nee, hij ziet een jood, of een Arabier, of wie dan ook die op een bepaald moment het slachtoffer kan zijn om zo zijn eigen schrikbarende leegte te camoufleren.
Een jaar of twintig geleden zei de joods-Israelische auteur Amos Oz de volgende wijze woorden tegen mij:
‘Weet u, vele tragische helden in de literatuur beseffen niet dat ze tragisch zijn. Het is de lezer die beseft dat ze tragische helden zijn. Othello realiseert zich pas op het absolute einde van de tragedie dat hij tragisch is en met dat besef sterft hij. Op de vraag waar Sharons drang vandaan komt om met vlaggen te zwaaien en wat al niet meer, is het enige juiste antwoord: onzekerheid. Hij moet zichzelf keer op keer eraan helpen herinneren dat hij en zijn volk niet langer meer slaven zijn. De diepte van de Joodse onzekerheid is iets wat buitengewoon moeilijk te begrijpen is voor buitenstaanders. Uzelf vertelde mij over de receptioniste in uw hotel dat ze u onmiddellijk vroeg of u van Israël houdt. Deze obsessieve behoefte van de Joden in Israël om te horen dat iedereen van ze houdt, die drang om bevestiging te krijgen van de buitenwereld, om te worden geaccepteerd door de rest van de wereld, om te worden begrepen en te worden gekoesterd, is een syndroom van een buitengewoon diep zittend onzekerheidsgevoel. Het is een van de gevolgen van de lange en pijnlijke joodse geschiedenis, de joodse geschiedenis in christelijk Europa, moet ik helaas zeggen. Verplaatst u zich met een zekere mate van verbeeldingskracht in onze situatie. Duizenden jaren is je verteld dat je onmenselijk bent, een monster, een vrek wiens God geld is, dat je niet werkelijk gevoelens bezit, dat je niet lief kunt hebben, dat je sluw, doortrapt, onbetrouwbaar bent en daarnaast ook nog eens de moordenaar van Gods zoon. Na al die eeuwen kun je niet anders dan jezelf afvragen: wat mankeer ik? Zoiets is een menselijke reactie. Je vraagt je niet langer af: wat mankeert mijn vijand, wat mankeert degenen die mij vervolgen, wat mankeert de antisemieten, wat mankeert die christenen? Nee, je begint je af te vragen: wat mankeer ík toch dat me dit altijd overkomt? Het gevolg is dat je wilt bewijzen dat jij niet bent wat zij denken dat je bent. In het geval van Sharon is het waarschijnlijk een niet volledig bewuste emotionele drang om te reageren op een duizenden jaren oude bewering dat de Jood een lafaard is, een zwakkeling die zichzelf niet kan verdedigen, een soort muis die altijd ontsnapt en zich verschuilt. Sharon wil laten zien dat hij geen muis is, maar een leeuw. Men kan dit emotionele complex niet begrijpen zonder de Joodse geschiedenis in gedachten te houden. Het feit dat de tegenstanders Palestijnen zijn en dat die onder een Israëlische bezetting leven en zij nu erg zwak zijn, is daarbij van geen belang. Je kijkt naar je vijand en ziet in hem al je vroegere vijanden. In de mythologie van Bertolt Brecht, die bijzonder ontroerend is maar tegelijkertijd volstrekt irreëel, worden alle slachtoffers automatisch bloedbroeders, die op grond van hun slachtofferschap een gevoel van saamhorigheid, solidariteit en medeleven hebben. In de werkelijkheid vertonen slachtoffers de neiging om onderling een grote vijandigheid te ontwikkelen, omdat ze in andere slachtoffers de onderdrukkers in vermomming zien. Dat gebeurt op individueel niveau tussen zeer ongelukkige mensen en op collectief niveau tussen onderdrukte en onderdrukkende volkeren. Vergeet niet dat minister Sharon en een deel van de joods-Israëlische bevolking nakomelingen zijn van mensen die in de christelijke wereld werden gehaat, vervolgd en veracht. En zonder dit telkens in gedachten te houden zal men nooit begrijpen wat Israël werkelijk beweegt, zowel ten goede als ten kwade. Het is een sentimentele veronderstelling om ervan uit te gaan dat iedereen die zelf slachtoffer is geweest zich voorbeeldig gaat gedragen zodra die eenmaal aan de macht komt. Uw vraag wat er dan overblijft van de Verlichtingsgedachte, die ervan uitgaat dat de mens door kennis en ervaring leert, zou ik willen beantwoorden met de opmerking dat dit een christelijke vertekening is. Vele heiligen werden aan het kruis genageld, toch betekent het niet dat daardoor iedere gekruisigde ook meteen een heilige is. De nazi’s hebben hun slachtoffers in de gaskamers niet besproeid met een moreel schoonmaakmiddel, maar met Zyklon B-gas. Degenen die de vernietigingskampen overleefden zijn niet per definitie gevoeligere en fatsoenlijkere mensen. Sommige overlevenden zijn humaner en rechtvaardiger geworden, andere slachtoffers wraakzuchtiger en onbetrouwbaarder. Beide reacties zijn volstrekt menselijk. Het is buitengewoon onnozel om aan te nemen dat iemand die veel geleden heeft een beter mens wordt, domweg omdat hij of zij geleden heeft. Dat is geenszins het geval. De westerse vooruitgangsgedachte is wat dat betreft onhoudbaar. Ik zeg dit als scepticus.'
Meer hierover kunt u lezen in mijn boek De oneindige oorlog.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten