A Washington Post investigation reveals that over 120 priests, sisters, and brothers abused more than 1,000 Native American children at Indian boarding schools in the Midwest and Pacific Northwest during the 1950s and ‘60s. (Courtesy Graphic)
'Een terugval in de pré-tragische fase van de mensheid? Maar als dat zo is, wat heeft dan een terugval ondergaan? De Geschiedenis zelf, die onrechtmatig in bezit is genomen van criminelen? Of is het onze manier van begrijpen van de Geschiedenis? Vaak denk ik: het tragische heeft ons verlaten; en dat zou weleens de ware straf kunnen zijn.'
Twaalf jaar geleden, op zondag 2 december 2012, schreef ik het volgende:
In zijn essaybundel Studies in Classic American Literature verwijst D.H. Lawrence naar de founding father Benjamin Franklin die met komisch bedoelt cynisme over de Indianen had opgemerkt dat 'if it be the design of Providence to extirpate these savages in order to make room for cultivators of the earth, it seems not improbable that rum may be the appointed means. It has already annihilated all the tribes who formerly inhabited the sea-coast,' aldus één van de, in de ogen van Geert Mak, 'revolutionaire' grondleggers van de 'zelfstandige democratische republiek,' die volgens hem niet zou zijn gevormd 'rondom een bestaand machtssysteem,' maar kennelijk ineens spontaan vanuit het niets ontstond. Daarentegen is Lawrence realistischer wanneer hij als volgt reageert op deze genocidale politiek: ‘Rum plus Savage may equal a dead savage. But is a dead savage savage nought? Can you make a land virgin by killing off its aborigines?’ Een uiterst retorische vraag die doet denken aan de waarschuwing van chief Seattle die de witte christelijke binnendringers ooit eens waarschuwde: ‘At night, when the streets of your cities and villages are silent, and you think them deserted, they will throng with the returning hosts that once filled them and still love this beautiful land. The white man will never be alone. Let him be just and deal kindly with my people. For the dead are not powerless. Dead, did I say? There is no death. Only a change of worlds.’ Op zijn beurt signaleerde D.H. Lawrence:
‘Those that are pushed out of life in chagrin come back unappeased, for revenge. A curious thing about the Spirit of Place is the fact that no place exerts its full influence upon a new-comer until the old inhabitant is dead or absorbed. So America. While the Red Indian existed in fairly large numbers, the new colonials were in a great measure immune from the daimon, or demon, of America. The moment the last nuclei of Red life break up in America, then the white men will have to reckon with the full force of the demon on the continent. At present the demon of the place and the unappeased ghosts of the dead Indians act within the unconscious or under-conscious soul of the white American, causing the great American grouch, the Orestes-like frenzy of restlessness in the Yankee soul, the inner malaise which amounts almost to madness, sometimes.’ Zo voorspelde de grote schrijver al 36 jaar voordat John Steinbeck in een brief aan de voormalige Democratische presidentskandidaat Adlai Stevenson schreef over een ‘creeping, all pervading, nerve-gas of immorality which starts in the nursery and does not stop before it reaches the highest offices, both corporate and governmental.’ En over een ‘nervous restlessness, a hunger, a thirst, a yearning for something unknown – perhaps morality,’ waarmee zijn landgenoten kampten. Een 'morality' die de Europese kolonisten tijdens een proces van eeuwen in zichzelf hadden vernietigd door het beroven en vermoorden van de miljoenen oorspronkelijke bewoners, om tenslotte de weinige overlevenden in reservaten op te sluiten en hun kinderen in speciale Indiaanse kostscholen waar hun cultuur werd vernietigd onder het motto 'kill the Indian and save the man.' Ook Steinbeck, die door Mak wordt afgedaan als een simplistische 'doemdenker,' besefte als gewetensvolle schrijver dat niemand ongestraft zijn geweten kan negeren, en dat de mens oogst wat hij zaait:‘We can stand anything God and Nature can throw at us save only plenty. If I wanted to destroy a nation, I would give it too much and I would have it on its knees, miserable, greedy and sick… Someone has to reinspect our system and that soon. We can’t expect to raise our children to be good and honourable men when the city, the state, the government, the corporation all offer the highest rewards for chicanery and dishonesty. On all levels it is rigged, Adlai.’
Het is bekend dat de mens zich geestelijk niet kan ontwikkelen zonder de eigen misdaden te erkennen en verantwoording daarvoor af te leggen. De psychotherapeuten Martine Groen en Justine van Lawick stellen in hun studie Intieme Oorlog dat een langlopend conflict alleen dan opgelost kan worden als er een ontwikkeling doorlopen wordt ‘van schaamte naar schuld, naar bekennen en vervolgens naar boete, vergelding, vergeving en eventueel verzoening. De eerste stap is het benoemen van de vernederingen en de kwetsuren en de schaamte die daarmee gepaard gaat [...] Als dit is uitgesproken, helpt een schuldbekentenis om de schaamte te verminderen.’ De dader en het slachtoffer zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden geraakt, en wel omdat de dader zich vaak onbewust schaamt voor zijn/haar misdaden en het slachtoffer zich schaamt voor wat hem/haar overkomt. Die schaamte manifesteert zich weer in woede en agressie, in een spiraal naar beneden tot in het uiterste geval de dood erop volgt. De dader wordt als het ware gegijzeld door zijn eigen onvermogen de schaamte onder ogen te zien, en komt op die manier niet toe aan de schuldvraag. Dit is vooral zo problematisch omdat ‘schuld goed te maken [is],’ maar ‘bij schaamte is dat veel moeilijker. Bij deze emotie is sprake van een fundamenteel tekortschieten, en dat geeft een gevoel van falen, van niet toereikend zijn […] Het zelfbeeld wordt geschonden. Bij schaamte staat het zelf centraal dat veroordeeld wordt, bij schuld is het niet het zelf maar een daad die negatief beoordeeld wordt,’ aldus Groen en Van Lawick. De misdaad is daarom veel makkelijker te accepteren dan de schaamte erover. Hoewel beide psychotherapeuten huiselijk geweld beschrijven, is hun analyse ook van toepassing op elk grootschalig conflict, waarbij bijvoorbeeld de witte kolonist de rol van de dader speelt en de Indiaan de rol van slachtoffer. Omdat dit conflict al zoveel eeuwen bestaat ‘there has been all the time, in the white American soul, a dual feeling about the Indian. First was Franklin's feeling, that a wise Providence no doubt intended the extirpation of these savages. Then came Crevecoeur's contradictory feeling about the noble Red Man and the innocent life of the wigwam. Now we hate to subscribe to Benjamin's belief in a Providence that wisely extirpates the Indian to make room for 'cultivators of the soil.' In Crevecoeur we meet a sentimental desire for the glorification of the savages. Absolutely sentimental. [...] The desire to extirpate the Indian. And the contradictory desire to glorify him. Both are rampant still, today. The bulk of the white people who live in contact with the Indian today would like to see this Red brother exterminated; not only for the sake of grabbing his land, but because of the silent, invisible, but deadly hostility between the spirit of the two races. The minority of whites intellectualize the Red Man and laud him to the skies. But this minority of whites is mostly a high-brow minority with a big grouch against its own whiteness,’ aldus D.H. Lawrence, die zich afvroeg ‘how can any man be free without a soul of his own, that he believes in and won't sell at any price?’ aan de eerste de beste werkgever die de tijd van de werknemer koopt om te bepalen wat deze ondergeschikte in de van hem gekochte tijd moet doen, dag in, dag uit, jaar in, jaar uit, tot hij oud en versleten met pensioen mag, of tot hij als overtollig van de ene op de andere dag op straat wordt gezet en hij weer verder moet zwerven, op zoek naar de onvrijheid van een andere betaalde baan. Dit is de werkelijkheid van de overgrote meerderheid van de mensen in een systeem dat zich aanprijst als een vrije democratie die, in de woorden van Geert Mak, 'een begin van orde' bracht 'in de mondiale politiek en economie.’ Het zijn dan ook de non-conformisten als Lawrence die het dichtst bij de waarheid komen wanneer ze ons erop wijzen dat ‘men are free when they are in a living homeland, not when they are straying and breaking away. Men are free when they are obeying some deep, inward voice of religious belief. Obeying from within. Men are free when they belong to a living, organic, believing community, active in fulfilling some unfulfilled, perhaps unrealized purpose. Not when they are escaping to some wild west. The most unfree souls go west, and shout of freedom. Men are freest when they are most unconscious of freedom. The shout is a rattling of chains, always was. Men are not free when they are doing just what they like. The moment you can do just what you like, there is nothing you care about doing. Men are only free when they are doing what the deepest self likes.’
De VS kan geen 'begin van orde' brengen omdat de bewoners van het land zelf geen 'begin van orde' in zichzelf hebben gecreëerd, niet de rust hebben gevonden om zich te bevrijden van alle illusie’s waarop het 'Amerikaanse' systeem is gebaseerd, de veronderstelling dat het individu zich eeuwig kan vernieuwen door 'a gradual sloughing of the old skin, toward a new youth. It is the myth of Amerika.' D.H. Lawrence:
‘Liberty in America has meant so far the breaking away from all dominion. The true liberty will only begin when Americans discover IT, and process possibly to fulfil IT. IT being the deepest whole self of man, the self in its wholeness, not idealistic halfness. [...] We are free only so long as we obey. When we run counter, and think we will do as we like, we just flee around like Orestes pursued by the Eumenides.’ De kapitalistische doctrine van de onmiddellijke bevrediging van alle mogelijke verlangens werkt immers zelfvernietigend. D.H. Lawrence in een essay over het werk van Edgar Allan Poe:
‘The root of all evil is that we all want this spiritual gratification, this flow, this apparent heightening of life, this knowledge, this valley of many-coloured grass, even grass and light prismatically decomposed, giving ecstasy. We want all this without resistance. We want it continually. And this is the root of all evil in us. [...] And evil breeds evil, more and more,’
De VS is niet meer jong en nieuw en kan zeker niet 'weer het "gewone" land' worden 'dat het tot 1940' zou zijn geweest, zoals Geert Mak beweert. In een essay over Herman Melville's Typee and Omoo schrijft Lawrence:‘We can't go back, and Melville couldn't. Much as he hated the civilized humanity he knew. Het couldn't go back to the savages; he wanted to, he tried to, and he couldn’t,’ want ‘The truth of the matter is, one cannot go back. [...] Melville couldn't go back: and Gaugain couldn't really go back: and I know now that I could never go back. It is one's destiny inside one.’ Het Amerikaanse idealisme van het zichzelf elke dag weer opnieuw uitvinden was vanaf het allereerste begin gedoemd te mislukken. ‘No men are so evil today as the idealists, and no women half so evil as your earnest women, who feels herself a power for good. It is inevitable. After a certain point, the ideal goes dead and rotten. The old ideal becomes in itself an impure thing of evil. Charity becomes pernicious, the spirit itself becomes foul. The meek are evil. The pure in heart have base, subtle revulsions: like Dostoevsky's Idiot. The whole Sermon on the Mount becomes a litany of white vice.’
En hier raken we het centrale probleem van Reizen zonder John, Mak heeft inderdaad zonder John Steinbeck's inzicht door de VS gereisd. Geschoold als de zoon van een dominee was Geert op zoek naar zijn kinderdroom over een niet bestaand 'Amerika.' Het echte 'Amerika' werd al meer dan 160 jaar geleden beschreven door Herman Melville in Moby Dick en het is deze roman waarover D.H. Lawrence, zelf een groot auteur, schreef:
En zo zijn wij vandaag de dag getuige van de ineenstorting van het Amerikaans Imperium als één van de 'post-mortem effects.' Het besef dat er sprake is van een vernietigende leegte achter de Amerikaanse schijn bleef niet beperkt tot het werk van Melville, Scott Fitzgerald, Kerouac, Mailer en andere wereldberoemde Amerikaanse auteurs die niet door Mak begrepen worden. Zo schreef in 1970 de Amerikaanse schrijver en socioloog Philip Slater in zijn studie Pursuit of Loneliness, volgens de New York Times 'a brilliant, sweeping and relevant critique of American culture’: ‘One begins to sense a wide gap between the fantasies Americans live by and the realities they live in. Americans know from an early age how they're supposed to look when happy and what they're suposed to do or buy to be happy. But for some reason their fantasies are unrealizable and leave them disappointed and embittered.’ De reden waarom ondermeer Geert Mak dit alles niet begrijpt is het feit dat hij de klassieke Amerikaanse romans niet heeft gelezen en de Amerikaanse geschiedenis niet intensief heeft bestudeerd. Maar de oorzaak moeten we elders zoeken. Mak is als vooruitgangsgelovige op zoek naar 'hoop,' en wel omdat hij volgens hemzelf ‘niet zonder hoop [kan], Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo.’ Hij is net als de meesten van mijn generatiegenoten opgegroeid in een welvaartsstaat die maakbaar leek, waarin de vooruitgang almaar zou doorgaan. Nooit eerder is er een generatie geweest die zo geprivilegieerd was als de mijne. Na1968 presenteerden mijn leeftijdgenoten zich als de verbeelding aan de macht, maar eenmaal op het pluche eindigden ze als de macht van de verbeelding. De verbeelding van het vlees geworden conformisme. Nu de mythe van de vooruitgang is doorgeprikt, staat mijn generatie met lege handen, en deinst ze terug voor de gapende leegte achter de façade die zij een werkzaam leven lang heeft opgehouden. De houding van deze ongelukkige idealisten kan men kort samenvatten met het begrip 'conspiracy of silence.' Mak is een best-seller auteur omdat hij zich ten koste van de werkelijkheid vast bleef klampen aan de geruststellend lijkende vooruitgangsillusie. Het waanbeeld dat er weliswaar wel problemen zijn, sommige daarvan zelfs ernstig, maar er altijd licht blijft aan het einde van de tunnel, er is overal wel een oplossing voor. En in dat vrijblijvende, zogenaamde 'optimisme' willen de angstige lezers van Mak's boeken zich graag spiegelen. Het is in feite nog het enige geloofsartikel dat zij bezitten. Niet dat ze werkelijk in hun 'optimisme' geloven, maar ze geloven dat ze erin geloven. En aangezien het huidige machtssysteem nog steeds gefundeerd is op het vooruitgangsgeloof is paradoxaal genoeg de ontwikkeling van de samenleving gestagneerd. Dat probleem werd als volgt in 2005 door Milan Kundera omschreven in zijn essay And If the Tragic Has Deserted Us? 'De grote menselijke conflicten bevrijden van de naïeve interpretatie als een strijd tussen goed en kwaad, ze begrijpen in het licht van het tragische, was een enorme prestatie van de geest; het bracht de onvermijdelijke relativiteit naar voren van menselijke waarheden; het maakte de noodaak duidelijk om rechtvaardig te zijn tegen de vijand. Maar het morele manicheïsme heeft een onvernietigbare vitaliteit… Hitler dompelde Europa niet alleen onder in een onbeschrijflijke verschrikking maar beroofde het ook van het tragische levensgevoel. Net als de strijd tegen het nazisme, zou de hele hedendaagse politieke geschiedenis van toen af aan gezien en ervaren worden als een strijd tussen goed en kwaad… Is dit een regressie? Een terugval in de pré-tragische fase van de mensheid? Maar als dat zo is, wat heeft dan een terugval ondergaan? De Geschiedenis zelf, die onrechtmatig in bezit is genomen van criminelen? Of is het onze manier van begrijpen van de Geschiedenis? Vaak denk ik: het tragische heeft ons verlaten; en dat zou weleens de ware straf kunnen zijn.
Op zijn beurt signaleerde in 1992 de Joods-Britse auteur John Berger in zijn essaybundel Stemverheffing: 'De veronderstellingen waarvan het mediabedrijf uitgaat namens het publiek zijn behalve blind ook verblindend… Misschien is het precies op dit punt dat onze vorm van democratie een langzame dood sterft. Als dat zo is, dan als gevolg van een weigering. De weigering van het mediabedrijf om het feit te erkennen en te laten doorwerken dat het publiek in zijn hart weet hoe de wereld in elkaar zit… De reden van deze weigering die een bedreiging is voor onze vorm van democratie, de reden waarom het mediabedrijf stelselmatig onderschat wat we gemeen hebben, die reden is steeds dezelfde: de normloze drang tot verkopen… Wat ik wil is dat mensen zich ervan bewust worden hoe schunnig het mediabedrijf ze bedient als publiek. Schunnig, omdat met de waardigheid van kijker en bekekene de vloer wordt aangeveegd. Herstel iets van die waardigheid – gun mensen de tijd, verschuif het gebruikelijke zwaartepunt – en slecht nieuws wordt van een onderbreking de waarheid. Er zijn tal van waarheden waarvoor geen directe oplossing bestaat. Het woord ‘oplossing’ raakt niet aan het tragische. Wíj moeten in aanraking komen met het tragische en ons erdoor laten raken. We zouden er misschien door veranderen als we het benoemden. Ook benoemd blijft het tragische tragisch, maar slecht nieuws zou het niet worden. Alleen van daaruit is een realistische politiek mogelijk.
Maar het massapubliek is niet in staat dit te beseffen, en zijn dus al helemaal niet in de positie om levensvatbare alternatieven te zoeken. De vooruitgangsgelovigen weigeren het tragische element van het bestaan onder ogen te zien. Zij blijven bidden en hopen dat met marginale veranderingen de diepe culturele crisis in het westen zich als het ware vanzelf oplost. Ze reageren autistisch op de realiteit, zoals die beschreven wordt door ondermeer de Amerikaanse auteur Erik Reece die in Lost Mountain over de verwoesting schrijft 'We are currently witnessing -- and ignoring -- the sixth great extinction since the advent of life on earth. This is not a hysterical cry of some druid; it is cold scientific fact.'
Door het vooruitgangsgeloof verdwijnen er overal ter wereld allerlei levende soorten in een tempo dat 1000 tot 10.000 keer sneller is dan vóór de industriële revolutie, 'that is to say, roughly one species goes extinct every hour.' Slechts één voorbeeld: 'of the 9,946 known bird species, 70 percent are declining in number.'
Met onder andere de hierboven beschreven feiten in het achterhoofd zal duidelijk zijn dat Mak's advies aan de VS om 'weer het "gewone" land' te 'worden dat het tot 1940 was,' tekenend is voor het feit dat hij de realiteit niet kan zien, en vanuit een virtuele werkelijk schrijft.
Zondag 29 september tussen om drie 15.00 uur kreeg ik op de Dam in Amsterdam een hartaanval, tijdens een bijeenkomst tegen de Joods-Israelische genocide in Gaza. Terwijl ik ineenzakte, zag ik in mijn rechteroog een politiebusje met een paar agenten, maar in plaats van hun hulp in te roepen, belde ik mijn vrouw mij te komen halen met haar Biro. Uiteindelijk werd ik thuis door een ambulance met spoed naar het OLVG gebracht, en werd ik de ochtend daarna gedotterd. Ik heb één conclusie hieruit getrokken. Daarover de volgende keer meer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten