De Britse historicus Hugh Trevor-Roper:
A nation that has lost sight of its history, or is discouraged from the study of it by the desiccating professionalism of its historians, is intellectually and perhaps politically amputated. But that history must be true history in the fullest sense.
In het voorwoord van de heruitgave in 2009 van zijn 11 jaar eerder gepubliceerde studie False Dawn. The Delusions of Global Capitalism, schreef de prominente Britse emeritus hoogleraar Europees Denken aan de prestigieuze London School of Economics, John N. Gray:
In the era of the free market, now fast slipping from memory, the past hardly existed. Only the present had any reality, and it was being constantly refashioned and made new. New industries, new careers, new lives were continuously created, then discarded, according to market imperatives. Grandiose doctrines sprang up to support the belief that the free-market capitalism that had been adopted in a handful of countries would prevail over every other economic system.
The long boom, the weightless economy, the great moderation, the new paradigm and the flat world -- these and other wild fancies were recycled as established truths by politicians and journalists, economists and bankers, academics and supposedly hard-headed business people. No more would economies suddenly implode and currencies vanish, governments collapse and entire societies go up in smoke. No longer would geopolitical conflict repeatedly redraw the map of the world. Above all a collapse of the kind that occurred in the Thirties would not be repeated. All such disturbing events were in the past, and any suggestion that similar episodes might occur in future was dismissed as apocalyptic,
oftewel ‘doemdenken,’ zoals kritisch nadenken in de terminologie van de bestsellerauteur Geert Mak heet. In de voetsporen tredend van zijn vader, een vooroorlogse evengelisatie-dominee in het overwegend islamitische Noord-Sumatra, predikt ook Geert Mak de verlossing, die hij meent te hebben gevonden in het materialisme van de neoliberale Europese Unie, zoals blijkt uit zijn leuze: ‘Geen Jorwerd zonder Brussel’ en ‘Geen Brussel zonder Jorwerd,’ de moderne variant van de aloude monotheïstische waarheid. Laat duidelijk zijn: hetgeen de mainstream-opiniemakers beweren is slechts gebaseerd op geloof en op de ‘hoop’ dat dit geloof de verlossing zal bieden, de verlossing uit de chaos, die de eeuwige vrede zal brengen. Zo concludeerde Mak in zijn in 2004 verschenen maar liefst 1223 pagina’s tellende pil, getiteld In Europa, dat
Europa als vredesproces een eclatant succes [was]. Europa als economische eenheid is ook een eind op weg.
Drie jaar later begon de wereldwijde kredietcrisis die een economische crisis veroorzaakte. Een ineenstorting die zes jaar later nog steeds onoplosbaar blijkt voor de neoliberale ideologen en machthebbers, en hun politici. Bovendien raakte Europa, sinds Mak zijn conclusie op tikte, betrokken bij vier gewapende conflicten: Afghanistan, Irak, Libië, Syrië en bereidt het onder aanvoering van de VS een oorlog voor tegen Iran, met de steun van de vrije pers, die net zo ingebed is in het systeem van massaal geweld als de voltallige mainstream journalistiek. Van ‘een eclatant succes’ is geen sprake, tenminste niet als men een kosmopolitische kijk heeft. Wel als men, net als Mak, een blanke man is, gevormd door de christelijke cultuur, die niet in staat is verder te kijken dan zijn zo geprezen eurocentrisme. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de naam en het werk van de Nederlandse filosoof Ton Lemaire niet in Mak’s boek voorkomt. De kritische Duitse intellectueel Hans Magnus Enzensberger komt er bij Mak eveneens bekaaid af, met twee terloopse verwijzingen. Het werk van ‘doemdenkers,’ leest hij niet, of hij verzwijgt hun analyses omdat ze Mak’s hoopvolle boodschap weerleggen, hetgeen weer leidt tot een daling van de oplage, en erger nog, een vermindering van zijn gezag bij het grote publiek en zijn imago bij de autoriteiten. Om te laten zien dat er ook op niveau kan worden nagedacht over Europa citeer ik de Nederlandse cultureel antropoloog en cultuurfilosoof Ton Lemaire, die in zijn boek Twijfel aan Europa al in 1990 schreef:
Wat in ieder geval definitief verloren lijkt te zijn gegaan, is de klassieke correspondentie tussen Verlichting, beschaving en Europa/Westen. Er blijken vele, gelijkwaardige, beschavingen te bestaan; Europa heeft zich ingebeeld het zelfbewustzijn van de mensheid te vertegenwoordigen, want haar universalisme wordt ontmaskerd als de hardnekkige illusie van een specifieke cultuur; en de Verlichting heeft, door haar interne dialectiek voortgedreven, haar eigen kracht geneutraliseerd…
Al met al vindt er een meedogenloze devalorisatie plaats van datgene waarin Europa sinds de achttiende eeuw heeft geloofd, een ontmaskering van de mythen van de moderniteit: productie, beschaving, rationaliteit, bekroond door de grootste van alle: die van de Vooruitgang (waarbij het Westen zich nog als aan een reddingsboei vastklampt aan het laatste brokstuk van deze mythe: de economische groei!). En westerse intellectuelen lijken er een grimmig soort voldoening in te vinden om datgene te ontluisteren en te deconstrueren waarin hun medeburgers – en ook zijzelf wellicht – lange tijd geloofd hebben. Zij worden zelfs virtuozen in het bewijzen dat het zoeken naar waarheid geen zin heeft.
Een samenleving die haar geloof heeft verloren in de voornaamste waarden die haar hebben voortgestuwd, bevindt zich in een crisis. Reeds Spengler wees erop dat de ook al in zijn tijd bestaande vormen van scepticisme en relativisme symptomen zijn van een in haar vervalstadium verkerende cultuur…
Het merkwaardige is dat de Europese beschaving in een crisis is terechtgekomen op het moment dat de verwestersing van de wereld nagenoeg voltooid is en Europa dus schijnt te zijn geslaagd in de verbreiding van haar civilisatie…
De Verlichting is op haar eigen grenzen gestoten, zowel ten gevolge van de bewustwording van de waarde van andere culturen als door haar eigen innerlijke logica voortgedreven.
Hoewel Mak een totaalpakket verkoopt, heeft hij welbewust ook dit boek niet gelezen, aangezien een kritische beschouwing niet in zijn heilsboodschap past. Wel interviewde de domineeszoon de SP-multimiljonair Derk Sauer die Mak wist te vertellen dat in het ineen gestorte Rusland de Russische uitgave van zijn glossy magazine Cosmopolitan ‘de mensen [leerde] om hun individualiteit weer uit te dragen. Het was hun gids voor het nieuwe leven.' De Russische vrouwen die Mak polste, vertelden hem allen dat
Cosmopolitan een complete andere levensstijl [toonde], met moderne en open verhoudingen tussen mannen en vrouwen, chefs en ondergeschikten.
En:
Cosmopolitan toont de Russinnen nieuwe rolmodellen: ongebonden vrouwen, goed opgeleid, werkend, in staat om de postmoderne samenleving ten volle uit te buiten. Het zijn de overwinnaars van de mannen.
Cosmopolitan een complete andere levensstijl [toonde], met moderne en open verhoudingen tussen mannen en vrouwen, chefs en ondergeschikten.
En:
Cosmopolitan toont de Russinnen nieuwe rolmodellen: ongebonden vrouwen, goed opgeleid, werkend, in staat om de postmoderne samenleving ten volle uit te buiten. Het zijn de overwinnaars van de mannen.
Dit ‘nieuwe leven’ was het ouderwetse consumentisme dat nu al een eeuw lang de centrale drijfveer is van de westerse cultuur. Maar omdat Mak op zoek is naar ‘hoop’ verzuimde hij het onthullende boek Bad Girls Go Everywhere. The Life of Helen Gurley Brown. The Woman Behind Cosmopolitan Magazine te lezen. Het geeft van binnenuit een verhelderend beeld van de wereld die Cosmopolitan propageert en is geschreven door de Amerikaanse hoogleraar Vrouwenstudies, Jennifer Scanlon, die algemeen beschouwd wordt als een autoriteit op het gebied van ‘consumer culture, popular culture, and women’s history.’ In haar in 2009 verschenen boek merkte ze op:
The Russian edition of Cosmopolitan, which began publication in 1995, provides a case in point… with the significant capitalist inroads made in the 1990s, it seemed possible that there existed a sufficient audience, particularly in Moscow and St. Petersburg, to sustain a radically different, radically capitalist, magazine. The publisher Derk Sauer, who successfully launched the Russian Good Housekeeping, Harper’s Bazaar, and Playboy, felt that Russia, with its size, had the potential to become a significant magazine market. More and more products aimed at women were being produced there, but there were few vehicles to enhance sales; magazines, of course, selectively and productively provide that service. Sauer’s business partner, Annemarie van Gaal, described how she chased the Hearst Magazines International president George Green all over the world to make her case for a Cosmo launch. ‘I knew Cosmo could work here,’ she explained. ‘You looked at Russian women and you saw how they dressed, how they looked to the West, how they wanted to improve themselves. I knew that if there was one magazine that shows how your life can be, a shop window you can look in, this educational element that says you can do it this way or that way, and that empowers you to do it, it was Cosmo,’
aldus Van Gaal die toen ik haar midden jaren negentig in Moskou ontmoette een onvergetelijke indruk op mij maakte door zich voor te stellen als iemand die ‘hoog begaafd’ was, en vervolgens, om dit te bewijzen, vergeefs inging op mijn verzoek tien keer de zin ‘de kat krabt de krullen van de trap’ zonder hakkelen uit te spreken. Even absurd is het feit dat ze haar marketing gebabbel verkoopt als de ‘educational’ bevrijding van de Russische vrouw door in de ‘radically capitalist’ glossy Cosmopolitan te laten zien hoe ze zichzelf moeten, ik citeer mevrouw Van Gaal ‘verbeteren.’ Het is dezelfde kitsch van het westers cultureel imperialisme waarmee Sauer tegenover Mak wegkwam door te beweren dat ‘dit blad de mensen [leerde] om hun individualiteit weer uit te dragen,’ terwijl het Sauer en zijn geldschieters Rusland als een lucratieve investering zagen omdat het
the potential’ bezat ‘to become a significant magazine market. More and more products aimed at women were being produced there, but there were few vehicles to enhance sales; magazines, of course, selectively and productively provide that service.
Hetzelfde gold voor Sauer’s Russische editie van Playboy. Maar in zijn zoektocht naar ‘hoop’ wordt schildert Mak de kapitalistische verlossingsleer af als een hoopvol alternatief voor de hele mensheid. In zowel In Europa als Reizen zonder John is Mak niet in staat om door de façade heen te prikken, om zien dat uitgekookte ‘con men’ als Sauer tegenover zijn geldschieters een heel ander verhaal afsteekt dan tegenover een journalist met een linkse achtergrond en dus laat hij Sauer vertellen dat Cosmopolitan en Playboy ‘hét middel’ zijn ‘om een lifestyle uit te drukken.’ En die ‘lifestyle’ laat Mak door Russinnen samenvatten als ‘een complete andere levensstijl, met moderne en open verhoudingen tussen mannen en vrouwen, chefs en ondergeschikten… nieuwe rolmodellen: ongebonden vrouwen’ etc. Hetzelfde reclamejargon vinden we terug in zijn Reizen zonder John. Op zoek naar Amerika en in zijn uitspraken als dat 'bij Obama het erg over het verdedigen van verworven rechten [speelt],' terwijl volgens Amerikaanse intellectuelen de werkelijkheid de volgende is:
the potential’ bezat ‘to become a significant magazine market. More and more products aimed at women were being produced there, but there were few vehicles to enhance sales; magazines, of course, selectively and productively provide that service.
Hetzelfde gold voor Sauer’s Russische editie van Playboy. Maar in zijn zoektocht naar ‘hoop’ wordt schildert Mak de kapitalistische verlossingsleer af als een hoopvol alternatief voor de hele mensheid. In zowel In Europa als Reizen zonder John is Mak niet in staat om door de façade heen te prikken, om zien dat uitgekookte ‘con men’ als Sauer tegenover zijn geldschieters een heel ander verhaal afsteekt dan tegenover een journalist met een linkse achtergrond en dus laat hij Sauer vertellen dat Cosmopolitan en Playboy ‘hét middel’ zijn ‘om een lifestyle uit te drukken.’ En die ‘lifestyle’ laat Mak door Russinnen samenvatten als ‘een complete andere levensstijl, met moderne en open verhoudingen tussen mannen en vrouwen, chefs en ondergeschikten… nieuwe rolmodellen: ongebonden vrouwen’ etc. Hetzelfde reclamejargon vinden we terug in zijn Reizen zonder John. Op zoek naar Amerika en in zijn uitspraken als dat 'bij Obama het erg over het verdedigen van verworven rechten [speelt],' terwijl volgens Amerikaanse intellectuelen de werkelijkheid de volgende is:
Mike Stivers for Truthout: Anyone following issues of civil liberties under Obama knows that his administration's policies have been disastrous. The signing of the 2012 National Defense Authorization Act (NDAA), which effectively legalizes indefinite detention of US citizens, the prosecution of more whistleblowers than any previous president, the refusal to close Guantanamo, and the adoption of ruthless positions in trials such as Hedges vs. Obama and Holder vs. Humanitarian Law Project don't even encapsulate the full extent of the flagrant violations of civil, political and constitutional rights. One basic question that a lot of people seem to be asking is, why? What's the rationale?
Maks vurige verlangen naar ‘hoop’ verblindt niet alleen hem, maar ook de lezers van zijn bestsellers, en dat maakt deze mainstream opiniemaker een even grote ‘con man’ als de door hem met zoveel instemming geciteerde Derk Sauer. Wat betekent nu eigenlijk in concreto de belofte dat Cosmopolitan ‘a shop window’ is, waarin ‘you can look’? Jennifer Scanlon over Helen Gurley Brown, de Amerikaanse uit het Ozarks achterland, die de identiteit van de ‘Cosmo Girls’ decennialang bepaalde:
Believe in yourself, she exorts. Like yourself, but then feel utterly guiltless for working to look your best. Fashion is silly, but enjoy taking it seriously… Sex is good, even when it is not great. Money matters; so does being smart and acting smart. Good health is critical; exercise facilitates it… Someday Mr. Right will come along. ‘He will be a good man, delicious in bed, but also kind, gentle, smart, mad about you.’ […] ‘Grab him,’ she instructs about the right man when he comes along. ‘You’ll need to read Mommy’s books to find out how to do that.’
Het echtpaar Sauer als 'lifestyle evangelisten,' mevrouw in kanariegele jurk met veel bling-bling, en meneer in een ouderwets pak met een aërodynamische retro bril.
Het is deze puber filosofie die een hele generatie volwassen vrouwen heeft gevormd. En het is Geert Mak die er niet in slaagt zijn lezers van In Europa datgene te laten zien wat Scanlon wel lukt in haar boek wanneer ze constateert dat de Cosmopolitan
editors, described by one journalist as ‘lifestyle evangelists,’ follow their mentor closely, for like ‘all good evangelists,’ their work will not be completed ‘untill the Cosmo Girl confidently struts the boardrooms and the bedrooms of the whole civilized world.’
Scanlon stelde met betrekking tot Cosmopolitan dat ‘rarely had a magazine been so identified with its editor,’ Helen Gurley Brown, de vrouw die geen kinderen had omdat die haar carrière in de weg zouden staan. Ze verklaarde dat ‘getting us to be beautiful ain’t the problem!’ Het ware probleem voor de vrouw was dat ‘we are encouraged to be mothers, to be pregnant.’ Een nog groter probleem bleek het ouder worden, want het spreekt voor zich dat in de cultuur van het alles overheersende heden er geen plaats is voor verleden en toekomst. Maar er bleef goddank ‘hoop,’ want zoals Scanlon schreef:
as Brown ages, technologies for addressing the aging body to ‘do femininity,’ provides a means for women whose bodies no longer conform to the mandates of desirability to continue to look – and feel – younger. Many feminists might acknowledge but lament this reality, finding in it evidence of just how little things have changed for women. Others will warn of the potentially harmful side effects of cosmetic surgeries gone wrong. The intrepid Brown, however, finds cosmetic surgery a perfectly acceptable means of making it as an old woman in a world that women have neither designed nor feel welcome in.
Helen Gurley Brown’s only concern about cosmetic surgery is its expense and the ability of ‘her girls’ to access it. ‘You might need to save money or take a second job she argues, ‘but I absolutely recommend it.’ She recognizes that good looks remain important through the lifespan and that, thanks in part to her, women find themselves playing the beauty game for years longer. They now stay in the workplace and the dating marketplace not only through middle age but through what many consider old age.
De kalende 'Cosmo Girl' Helen Gurley Brown
Met een blik op de foto hierboven van de opgekalefaterde Helen kan ik niet anders dan de kanttekening maken dat ‘beauty’ een kwestie van smaak is. Ook een foto van de wild dansende 68-jarige Helen in een kort rokje met zwaaiende armen en een kalend hoofd is in elk geval voor mij niet het toppunt van ‘schoonheid’ en goede smaak. En ik vermoed ook niet voor anderen, aangezien jarenlang het gerucht ging dat na elke facelift met spanning werd uitgekeken of Brown’s tepels inmiddels op haar wangen waren beland. Desondanks blijven volgens Mak en Sauer de ‘Cosmo Girls’ het bevrijdende ‘rolmodel’ bij uitstek voor de ‘ongebonden’ middenklasse vrouw zonder eigen smaak die ‘goed opgeleid, werkend, in staat’ is ‘de genoegens van de postmoderne samenleving ten volle uit te buiten.’ Het is dit beklemmend gebrek aan smaak dat men aantreft bij onze mainstream publicisten als Mak, voor wie beeldende kunst en muziek geen rol van betekenis in hun leven spelen, en zeker geen verzamelaars zijn van beeldende kunst, zoals vroeger de welgestelden waren. En toch menen de huidige opiniemakers dat ze anderen de juiste weg kunnen wijzen in onze cultuur. Het is in feite voor het eerst in de geschiedenis dat het establishment geen stijl bezit, en er ook niet naar hunkert. Scanlon:
Without apology, Brown has had multiple surgeries, including dermabrasion, facelifts, silicone injections, and breast augmentation. The way she sees it, ‘You have to put yourself against age if you intend to be a vital, sexual woman all your life as I do.’
Even as she did what she could to forestall aging, Brown occasionally encountered reminders that she was growing older.
En net als Mak zat er voor haar niets anders op dan de werkelijkheid te ontkennen:
‘There is just no way that I can believe I’m the real age that I am,’ she mused. ‘I think older age is just the pits, but you have to be some kind of nutcase to assume that you’re escaping it. So I escape it as best I can, through my work.’ In this regard Brown would be joined by countless women of her generation and later who could find identity through work and fight the invisibility of the aging woman, and the aging induced by inactivity, by remaining in the workplace as long as possible.
Het verschijnsel ‘Cosmo Girls,’ gebaseerd op een geleende identiteit, wordt naarmate de dames ouder worden steeds belachelijker. Wie niet weet wat ik bedoel moet een middagje in de hoofdstedelijke P.C. Hooftstraat vanaf een terrasje gaan kijken naar al die opzichtig geklede vrouwen die met een gestileerde Dior zonnebril op hun gefacelifte, iets te bruine hoofd voorbij paraderen. Ook hier is sprake van bejaarde vrouwen die weigeren rekening te houden met hun leeftijd. In de Amsterdamse winkelstraat voor de nieuwe rijken ontdekt de kijker al snel dat hoe gestileerder de zonnebril is des te gedateerder het hoofd er gaat uitzien, en dat dwars door het gemaskerd gezicht heen de naderende dood zichtbaar is geworden. Zoiets valt evenwel niet uit te leggen aan de ‘Cosmo Girls,’ net zo min als het duidelijk te maken is aan dames met een breed achterwerk dat een witte broek hun derrière nog groter maakt. Maar voordat ik afdwaal terug naar het onderwerp. Scanlon over Brown:
she was reluctant to move into the role of cheerleader for older women. In 1982, after all, at age sixty, she had published Having It All: Love, Success, Sex, Money, Even If You’re Starting with Nothing, and although this book acknowledged that she drew on her many years of experience to offer advice about living well, Brown did not include aging among the book’s many thematic chapters.
Dat kon ook niet omdat in het eeuwige heden de dood geen plaats heeft. Het dictaat van het kapitalisme is namelijk ‘Forever Young,’ zolang mogelijk de illusie van ‘hoop’ blijven koesteren dat het onvermijdelijke niet zal gebeuren. Te laat besefte zelfs Helen Gurley Brown dat de werkelijkheid niet eeuwig kan worden genegeerd:
Little by little… she began to read the reactions to her aging self on the faces and through the body language of others; that, coupled with hard looks in the mirror, landed her in therapy. Her therapist told her, simply, ‘Older is what we get.’ The psychiatrist, herself seventy-three, benefited at that moment from her own advanced age. ‘If she’d been forty,’ Brown quipped, ‘I think I would have hit her.’ As someone who had always prided herself on her ability to live in the real world, Brown found herself uncharacteristically unprepared to deal with this simple and inevitable reality. This fact, in and of itself, provided her impetus to write.
Een ander impuls was, naast seks, hoe kan het ook anders, geld. Zij bezat een diep geloof in de voortreffelijkheid van het kapitalisme. Jennifer Scanlon:
When most other feminists considered Helen Gurley Brown at all, they found her brand of liberation vexing. For one thing, she was an enormous proponent of the free market…
It makes sense that, given her political belief and individualist allegiance to the system, another of the key differences between Helen Gurley Brown and other feminists would be their takes on individual versus collective change. Gloria Steinem would admonish Brown that Cosmopolitan existed only on a personal level and failed to advocate for structural changes that would benefit all women. Brown recognized that she operated primarily on the individual level but refused to apologize for it.
Het gevolg van het individualiseren van maatschappelijke processen is dat een glossy magazine als Cosmopolitan en de glossy boeken van Geert Mak een opportunistische en conformistische boodschap uitdragen, waarbinnen Mak en Sauer zich moeiteloos kunnen bewegen in hun poging een zo groot mogelijke oplage te bereiken. Maart 2013 schreef de gezaghebbende onderzoeksjournalist John Pilger in de New Statesman:
Whereas a generation ago, dissent and biting satire were allowed in the 'mainstream,' today their counterfeits are acceptable and a fake moral zeitgeist rules. 'Identity' is all, mutating feminism and declaring class obsolete. Just as collateral damage covers for mass murder, 'austerity' has become an acceptable lie. Beneath the veneer of consumerism, a quarter of Greater Manchester is reported to be living in 'extreme poverty.'
De reden dat ik Geert Mak en Derk Sauer als voorbeelden gebruik is omdat ik beiden al langere tijd van nabij ken en ik hun werk illustrerend vind voor de steeds meer om zich heen grijpende intellectuele corruptie en kitsch. Dezelfde corruptie waarop Pilger telkens weer wijst, zoals in dit fragment:
What is modern propaganda? For many, it is the lies of a totalitarian state. In the 1970s, I met Leni Riefenstahl and asked her about her epic films that glorified the Nazis. Using revolutionary camera and lighting techniques, she produced a documentary form that mesmerized Germans; her 'Triumph of the Will' cast Hitler's spell.
She told me that the 'messages' of her films were dependent not on 'orders from above,' but on the 'submissive void' of the German public. Did that include the liberal, educated bourgeoisie? 'Everyone,' she said.
Today, we prefer to believe that there is no submissive void. 'Choice' is ubiquitous. Phones are 'platforms' that launch every half-thought. There is Google from outer space if you need it. Caressed like rosary beads, the precious devices are borne heads-down, relentlessly monitored and prioritized Their dominant theme is the self. Me. My needs. Riefenstahl's submissive void is today's digital slavery.
Edward Said described this wired state in 'Culture and Imperialism' as taking imperialism where navies could never reach. It is the ultimate means of social control because it is voluntary, addictive and shrouded in illusions of personal freedom.
Today's 'message' of grotesque inequality, social injustice and war is the propaganda of liberal democracies. By any measure of human behaviour, this is extremism. When Hugo Chavez challenged it, he was abused in bad faith; and his successor will be subverted by the same zealots of the American Enterprise Institute, Harvard's Kennedy School and the 'human rights' organisations that have appropriated American liberalism and underpin its propaganda. The historian Norman Pollack calls this 'liberal fascism.' He wrote, 'All is normality on display. For [Nazi] goose-steppers, substitute the seemingly more innocuous militarisation of the total culture. And for the bombastic leader, we have the reformer manqué blithely at work [in the White House], planning and executing assassination, smiling all the while.'
Whereas a generation ago, dissent and biting satire were allowed in the 'mainstream,' today their counterfeits are acceptable and a fake moral zeitgeist rules. ‘Identity’ is all, mutating feminism and declaring class obsolete. Just as collateral damage covers for mass murder, 'austerity' has become an acceptable lie. Beneath the veneer of consumerism, a quarter of Greater Manchester is reported to be living in 'extreme poverty.'
Welnu, dit glossy beeld van de neoliberale doctrine, heeft na de ineenstorting van de luchthandel in 2008 voor een aanzienlijk aantal burgers haaar geloofwaardigheid verloren. Maar dit betekent niet dat de Nederlandse opiniemakers als Geert Mak en Hoflands ‘politiek-literaire elite’ wezenlijk van gedachten zijn veranderd. Geenszins, ze weigeren nog steeds te beseffen dat, zoals de eerder genoemde John Gray, schreef:
Governments may be better informed than they have ever been, but they are not any wiser and of politicians and their advisers believed the boom could go on for ever it was because they had lost any sense of history. Capitalism may be the most productive economic system that has so far developed but it has always been highly volatile. The idea that once released from government regulation the market would be self-stabilizing can only be explained in the context of the absurdly unrealistic world-view that prevailed in the twenty years after the collapse of communism.
Dit verklaart Geert Mak’s conclusie in 2004 dat het neoliberale ‘Europa als vredesproces een eclatant succes [was],’ en dat het neoliberale ‘Europa als economische eenheid ook een eind op weg [is].’
Hij en zijn publiek begrepen volstrekt niet wat zich voor hun ogen afspeelde, omdat zij die werkelijkheid niet wilden kennen. Het paste niet in hun ‘optimistisch’ geloof, de vooruitgangsgedachte die geen eind kent. De wereld moet in hun optiek maakbaar blijven, ook al hebben de westerse 'democratieën' geen enkele greep meer op de almaar toenemende economische macht. Het geloof kan bergen verzetten, en dus blijft Geert Mak beweren dat omdat 'de Amerikanen hele optimistische mensen [zijn] vergeleken met ons fatalistische Europeanen,' de VS ‘er over een halve eeuw beter voor[staat] dan Europa.’ Immers, zo laat Mak zijn lezers weten, ‘als je invloed en macht wilt hebben, moet je groots zijn. Dat is iets wat we in Europa van ze kunnen leren.’ De Makkianen beseffen niet wat kritische intellectuelen in de grote cultuurlanden allang doorgronden, namelijk dat het huidige systeem ideologisch en financieel failliet is, en dat de mensheid aan de vooravond staat van een ingrijpende omslag. Over John Gray’s False Dawn. The Delusions of Global Capitalism schreef de geldspeculant George Soros die het systeem van binnenuit kent: ‘A powerful analysis of the deepening instability of global capitalism,’ terwijl de Britse kwaliteitskrant de Independent constateerde dat Gray ‘was more right, sooner, than anyone else… The great qualities of his book, as of him, are clarity and a kind of pungent scepticism…’ Gray zelf schreef in het voorwoord van de herdruk in 2009:
In the first edition of this book, published in March 1998, I wrote: ‘Todays regime of global laissez-faire will be briefer even than the belle époque of 1870 to 1914, which ended in the trenches of the Great War.’ Not much more than a decade ago this seemed outlandish, but there have since been many signs that global capitalism was heading for a fall…
Now that America’s bubble economy has burst, the global market is being reconfigured. America was ready to embrace globalization only so long as it seemed the process would reproduce American capitalism. When financial crisis hit in 2007 the reaction of US policy-makers was predictable, and the US began to limit its exposure to globalized markets.
De overtuiging dat 'de Amerikanen hele optimistische mensen [zijn] vergeleken met ons fatalistische Europeanen,' en de VS er dus ‘over een halve eeuw beter voor[staat] dan Europa,’ is gebaseerd op wat in de psychologie ‘magisch denken’ heet, ‘waarbij algemeen geldende regels voor oorzaak en gevolg genegeerd worden.’ De magisch denker is niet in staat de realiteit te accepteren en droomt zich daarom een eigen ‘werkelijkheid.’ In navolging van Niccolò Machiavelli’s Discourses on Livy, waarin de grote politiek denker stelde ‘that the Multitude is helpless without a Head,’ merkt John Gray op:
As the global crisis unfolds there will be no miraculous alteraton in human behaviour. People will turn to governments for security from the storm, while governments -- as always -- will be concerned chiefly with their own survival. Bank bail-outs have preserved the financial system from disintegration, while monetary expansion may have slowed the concentration in economic activity. But the growth produced during the bubble was unsustainable, and the attempt to restart it will be self-defeating. The eventual result will be inflation, and the re-emergence of the resources scarcities that were visible before the crash, while governments will be further destabilized. The resulting situation will not mechanically replicate any that has existed in the past. The present crisis has some genuinely novel features, and it is at this point that it becomes more than a rerun of history.
Dit inzicht ontgaat de Makkianen volledig zoals ook bleek uit Mak's vuistdikke In Europa, waarvoor hij door de Franse autoriteiten vanwege zijn ‘Europese inzet’ beloond werd met ‘de Légion d’Honneur’ en door de Duitse gezagsdragers met de ‘prestigieuze Von der Glablentzprijs,’ voor ‘zijn oeuvre,’ dat volgens hen ‘van onschatbare waarde’ is ‘voor het altijd nog fragiele Europese historische bewustzijn.’ Na alle gefundeerde kritiek van de Europese intelligentsia uit grote cultuurlanden werd dit ronduit oppervlakkige boek van een journalist uit een kleine handelsnatie begrijpelijkerwijs juichend ontvangen door de politieke en economische machthebbers en hun spreekbuizen van de ‘politiek-literaire elite’ die allen op hun eigen specifieke manier van de Europese Eenwording profiteren. Zo overvloedig dat nog geen decennium later Geert Mak in hoogst eigen persoon niet langer meer kon ontkennen dat
Er machten aan de gang [zijn] boven Europa, ik zeg echt bóven Europa, het klassieke woord grootkapitaal doet hier zijn intrede. Ik heb er nooit zo in geloofd, maar nu wel, die ons totaal ontglipt en waar je niks tegen kunt doen! En dat vind ik buitengewoon beklemmend.
Nogmaals: het geloof kan bergen verzetten, maar kan tegelijkertijd ook de grootst mogelijke levensgevaarlijke nonsens in stand houden.
Na het pacificeren konden eindelijk Missie en Zending met het hogere werk aanvangen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten