Geert Mak en De Kroning van 2013 (3)

In de achttiende eeuw  schreef Edward Gibbon over de eerste Romeinse keizer:

Augustus was sensible that mankind is governed by names; nor was he deceived in his expectation, that the Senate and people would submit to slavery, provided they were respectfully assured that they still enjoyed their ancient freedom.

Uit dit inzicht blijkt dat men zeker geen marxist hoeft te zijn om te weten dat de geschiedenis wordt bepaald door dialectische processen en dat de status quo altijd kortstondig is. Panta Rhei, alles stroomt en keert terug naar de bron. Het Vooruitgangsgeloof en het daarop gestoelde verlangen naar ‘hoop,’ is een vaak gevaarlijke illusie. En toch klampen opiniemakers als Geert Mak zich hieraan vast als een drenkeling aan alles dat drijft. In Summer in Algiers stelde Albert Camus: 

  

From Pandora's box, where all the ills of humanity swarmend, the Greeks drew out hope after all the others, as the most dreadful of all. I know no more stirring symbool; for, contrary to the general belief, hope equals resignation. And to live is not to resign oneself.

Mak’s ‘hoop’ komt voort uit zijn christelijke achtergrond. De Verlichting met haar vooruitgangsgeloof is net als het christendom een verlossingsleer voor mensen die de werkelijkheid niet kunnen accepteren, immers, ‘hope equals resignation.’  Zolang voor Mak en zijn publiek blijft gelden dat zij nog steeds ‘their ancient freedom’ bezitten, kunnen zij zichzelf en elkaar wijs maken dat ze in een ware democratie leven die de mens hoop verschaft, en dat er nu ‘een soort evenwicht [is] gevonden met de jaren zestig,’ aldus de bestseller-auteur tijdens een Radio 1-uitzending over het oproer tijdens de kroning in 1980. Mak, die nu naast ‘Europadeskundige’ en ‘Amerikadeskundige’ zich ook opwerpt als een ‘jaren zestigdeskundige,’ stelt dat de vernieuwingen in die tijd schromelijk worden overschat. Naar zijn mening waren ‘de jaren zestig… niet zo belangrijk’ als wordt aangenomen. Tegelijkertijd heeft ‘er ook een backlash plaats gevonden. Dat kun je rustig zeggen.’ Waar die ‘backlash’ dan tegen gericht was maakt hij niet duidelijk. Het is weer een van die typische Makkiaanse paradoxen waar zijn werk vol mee zit en zijn boeken zo chaotisch maken. Wat hij met de ene hand geeft neemt hij onmiddellijk weer met de andere hand terug, om zoveel mogelijk lezers te vriend te houden en de oplage van zijn boeken te maximaliseren.

In de eerder genoemde Radio I-uitzending werd Geert Mak door de tweede gast, de socioloog Eric Duivenvoorden, verweten het oproer op 30 april 1980 en het ‘protest dat eraan ten grondslag lag’ te hebben ‘gemarginaliseerd.’ Mak reageerde op de bekende Makkiaanse manier, namelijk door te verklaren dat de kritische feiten die Duivenvoorden te berde had gebracht ‘absoluut waar’ waren, waarmee hij probeerde de angel uit de kritiek te halen, terwijl die feiten toch Mak’s hele betoog onderuit hadden gehaald. De socioloog Duivenvoorden die mij drie dagen eerder had gecomplimenteerd met mijn uiteenzetting over de oorzaken van de historische rel in 1980 hield een soortgelijk verhaal op Radio 1. Dat verhaal staat haaks op de beweringen van Mak dat voor ‘veel mensen die knokten het om het knokken’ ging, dat het oproer dus slechts handelde ‘om amok,’ en dat het creeren van wat Mak foutief ‘kladderdatsj’ noemde de ‘hoofdzaak’ was. De presentator van het programma was evenwel niet geinteresseerd in het feit dat Mak het eens was met de fundamentele kritiek die zijn gespreksgenoot net had verwoord. En het spreekt voor zich dat Mak zelf niet begon over zijn eigen tegenstrijdigheden, met als bekend gevolg dat van een discussie geen sprake was. En zo kwam de bestseller-auteur, wiens boeken vol met dit soort Makkiaanse paradoxen staan, opnieuw met zijn irrationele beweringen weg.

http://www.radio1.nl/terugluisteren/tijd?terugluisteren_dag=2013-04-29&terugluisteren_hour=10

http://stanvanhoucke.blogspot.nl/2013/04/leve-de-republiek.html

Wat bedoelt Mak precies met de kwalificatie dat nu pas, in 2013, ‘een soort evenwicht [is] gevonden’ voor 'de jaren zestig'? Wel, Mak suggereert dat de democratiseringsgolf van de jaren tachtig overdreven was, dat de zogeheten ‘spreiding van kennis, macht en inkomen’ te ver was doorgeschoten, en dat dit heeft geleid tot het oproer op 30 april 1980 toen door inspraak en medezeggenschap de samenleving geen ‘evenwicht’ meer kende. Daarentegen is dankzij het neoliberale no nonsens beleid de situatie vandaag de dag kennelijk genormaliseerd. Opnieuw zien we hier het bekende standpunt van de gevestigde orde dat een betekenisvolle democratie de samenleving ontwricht. Zoals ondermeer Chomsky constateerde is de huidige democratie:

a system of government in which elite elements based in the business community control the state by virtue of their dominance of the private society, while the population observes quietly. So understood, democracy is a system of elite decision and public ratification…. Correspondingly, popular involvement in the formation of public policy is considered a serious threat.

En:

Operations of domestic thought control are commonly undertaken in the wake of wars and other crises. Such turmoil tends to encourage the 'crisis of democracy' that is the persistent fear of privileged elites, requiring measures to reverse the thrust of popular democracy that threatens established power. 

Alles dat de ‘status quo’ kan bedreigen wordt gezien als gevaarlijke feiten of meningen van dissidenten die zo min mogelijk aan het woord moeten worden gelaten in de mainstream media. Vandaar ook Mak’s populariteit in de commerciele massamedia die een en al oor zijn zodra hij de mening ventileert dat nu het neoliberalisme voluit gewonnen heeft er sprake is van ‘een soort evenwicht.’ Iedereen kent weer zijn plaats, zowel de mensen aan de top, als het gemene volk dat geacht wordt bevelen uit te voeren. In elk geval heeft dit ‘soort evenwicht’ Mak geen windeieren opgeleverd. Integendeel, hij is er multimiljonair door geworden. Mede als gevolg van dit slag opiniemakers moest Joachim Fest met lede ogen toezien hoe zijn wereld voor zijn ogen veranderde:

Aan de realiteit ontkomt… niemand meer. Steeds weer verwonderlijk is de snelheid waarmee de alles nivellerende wereldbeschaving tot zelfs de meest afgelegen streken doordringt.

In tegenstelling tot Mak's geloof in de maakbaarheid van de samenleving en de in zijn ogen almaar stijgende vooruitgang zien we hoe de geschiedenis zich herhaalt, en hoe gelijk Gibbon al ruim twee eeuwen geleden had toen hij schreef:

the Senate and people would submit to slavery, provided they were respectfully assured that they still enjoyed their ancient freedom.

Niets nieuws onder de zon, wat de mainstream ook moge beweren. Als vermogend mens moet nu zelfs Geert Mak beseffen dat de geschiedenis een herhaling van zetten is en dat

wat men hier ziet gebeuren het gevolg [was] van een oude natuurwet die de meer geschoolde lezertjes wel zullen kennen: Geld trekt geld aan. Als men weinig heeft, zal men het kwijtraken aan iemand die meer heeft; en als men veel heeft, komt er steeds meer bij… Zo gaan die gingen; minvermogenden vinden nog wel eens geld op straat en rapen het op, zonder te begrijpen dat het waarschijnlijk door een bovenbaas verloren is, die het terug wil hebben. Ach ja, het leven van de Bovenste Tien is een voortdurende strijd om het hoofd boven water te houden,

zoals Maarten Toonder zijn publiek voorhoudt. En daarom zijn er opiniemakers als Geert Mak die de massa vertellen dat het huidige systeem ‘een soort evenwicht’ heeft ‘gevonden,’ tenminste als ‘u begrijpt wat een heer van stand bedoelt.’ Alleen van een dergelijk a-sociaal 'evenwicht,' waarbij wereldwijd het verschil tussen arm en rijk almaar toeneemt, kunnen conformisten en opportunisten profiteren. Het is angstaanjagend dat iemand als Geert Mak kritiekloos onze geschiedenis kan schrijven en herschrijven. Immers:

He who controls the past controls the future. He who controls the present controls the past. 
― George Orwell, 1984