The Hipsters 7

                     

Hipsters? 'Er waren vele transmutaties nodig voordat het christelijke verhaal zijn nieuwe gedaante van de vooruitgangsmythe kon aannemen.' Links de Sauertjes. Rechts de Makjes, een leven vol aangename sociale verplichtingen. 

'Ik kan niet zonder hoop, Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo,' 

aldus schreef Geert Mak mij in januari 2012. Dit brandende verlangen naar verlossing komt voort uit wat John Gray als een existentiele noodzaak omschrijft van de moderne mens:

Wanneer hun het geloof in de toekomst wordt ontnomen, verliezen ze ook het beeld dat ze van zichzelf hebben. Als ze dan de dood verkiezen, komt dat doordat ze zonder dat geloof het leven niet meer kunnen begrijpen.

aldus deze Britse filosoof in zijn recent in het Nederlands verschenen essaybundel De Stilte Van Dieren. Over de vooruitgang en andere moderne Mythen. Volgens Gray is het

Geloof in de vooruitgang… een laat overblijfsel van het vroege Christendom, dat zijn oorsprong vindt in de boodschap van Christus, een dissidente joodse profeet die het einde der tijden verkondigde… Toen het Christendom – de religie die Paulus destilleerde uit het leven en de uitspraken van Christus – de verwachting schiep van een radicale verandering in de menselijke aangelegenheden, legde het daarmee de grondslag voor de moderne wereld… Er waren vele transmutaties nodig voordat het christelijke verhaal zijn nieuwe gedaante van de vooruitgangsmythe kon aannemen. Maar uiteindelijk werd de geschiedenis, vanouds opgevat als een opeenvolging van cycli als de seizoenen, gezien als een verhaal van verlossing en heil, en in de moderne tijd kwam het heil gelijk te staan aan de toename van kennis en macht – de mythe die Kayerts en Carlier naar de Kongo bracht.

Werden voorheen andere volkeren onderworpen, verdreven of grotendeels uitgemoord op grond van de christelijke verlossingsleer, sinds de Verlichting vormt het vooruitgangsgeloof de legitimering van het vaak gewelddadige expansionisme. Dit geloof wordt vandaag de dag door opiniemakers als Derk Sauer en Geert Mak via glossy magazines of glossy boeken verkocht als het civiliseren van de nog niet bekeerden zodat zij door middel van het consumentisme kunnen worden verlost en ‘hun individualiteit weer’ kunnen uitdragen, zoals in Mak’s bestseller In Europa te lezen valt. Dit is wat de westerse massamens wil horen, het bevestigt hem in zijn geloof dat het materialisme de hele mensheid zal bevrijden van de pijn van het bestaan. Al lange tijd heeft de westerse intelligentsia deze mythe doorgeprikt, zonder dat dit geloof is verdwenen. Integendeel zelfs. John Gray schrijft in zijn essay Een Oude Chaos:

Toen Conrad zijn ervaringen in de Kongo verwerkte in Hart der Duisternis (1899) vertelde hij geen verhaal over barbaarse daden in verre streken. De verteller doet zijn verhaal op een zeiljacht afgemeerd in de monding van de Theems: barbarij is geen primitieve levensvorm, geeft Conrad aldus te kennen, maar een pathologische loot van de beschaving… In de opvatting van Conrad is… niet alleen de overheid besmet door misdadigheid. Alle mensenlijke instituties – gezinnen en Kerken, politiediensten en anarchisten – zijn door misdaad besmet….

De vooruitgangsmythe voorziet de levens van degenen die haar accepteren van een sprankje betekenis,

en is de basis van de ‘hoop’ op verlossing. Als domineeszoon, wiens milieu diep doordrongen was van de verlossingsmythe, kan Mak niet zonder dit vooruitgangsgeloof. Het is zijn overlevingsstrategie die naadloos aansluit bij de behoefte van de massa.Vandaar ook zijn overweldigend succes bij het grote publiek. Het is ook niet vreemd dat hij mij januari 2012 schreef:

‘Het probleem met jou is dat je verdomd vaak gelijk hebt, en dat het vaak geen prettige mededelingen zijn die je te melden hebt… Jij ziet veel dingen scherper en eerder, maar,’ 

en dan komt het:

'Ik kan niet zonder hoop, Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo.'

Het niet kunnen accepteren van de werkelijkheid verklaart tevens waarom Mak Russinnen hoog laat opgeven over Sauer’s glossy magazine Cosmopolitan waarvan, volgens hem, ‘het eclatante succes… in Rusland een fenomeen op zich [is].’ Een ‘fenomeen’ van ‘een complete andere levensstijl, met moderne en open verhoudingen… nieuwe rolmodellen,’ die leiden tot ‘ongebonden vrouwen, goed opgeleid, werkend, in staat de genoegens van de postmoderne samenleving ten volle uit te buiten.'  Cosmopolitan wijst de vrouwen de weg naar verlossing door hen ‘de overwinnaars van de mannen,’ te maken. En deze glossy reclametaal treffen we op pagina 1014 aan van Mak’s zo door autoriteiten en zijn lezers geprezen In Europa. Temidden van alle chaos die het het neoliberale globalisering veroorzaakt, is het expansionisme van het consumentisme zijn hoopvolle boodschap. Anderen imiteren ons, dus moet ons kapitalisme wel kloppen.

Na de val van de Sovjet Unie had de mensheid het einde van de geschiedenis bereikt, zo wist een Amerikaanse neoliberale ideoloog zelfs te vertellen, waarna hij in eerste instantie de desastreuze illegale inval in Irak toejuichte, waar het Westen het licht zou ontsteken in een van de laatste bolwerken der duisternis. Pas na het uitlekken van de Amerikaanse martelingen in Abu Ghraib begon de Amerikaanse neoconservatieve vooruitgangsideoloog Fukuyama werkelijk een toontje lager te zingen. Ondertussen schreef de Britse auteur John Berger in Hold Everything Dear. Dispatches On Survival And Resistance:

The most important thing to grasp and remember is that those who profit from the present chaos, with their embedded commentators in the media, continuously misinform and misdirect. Their declarations will get nobody anywhere…

Their Nowhere generates a strange, because unprecedented, awareness of time. Digital time. It continues for ever uninterrupted through day and night, the seasons, birth and death. As indifferent as money. Yet, although continuous, it is utterly single. It is the time of the present kept apart from the past and future. Within it only the present is weight-bearing, the other two lack gravity. Time is no longer a colonnade, but a single column of ones and zeros. A vertical time with nothing surrounding it, except absence.

Dit is ook de reden dat In Europa en Reizen zonder John zo anecdotisch zijn, zonder een ware historische context, waardoor de anecdotes elkaar voortdurend tegenspreken.  John Berger:

Read a few pages of Emily Dickinson and then go and see Von Trier’s film Dogville. In Dickinson’s poetry the presence of the eternal is attendant in every pause. The film, by contrast, remorselessly shows what happens when any trace of the eternal is erased from daily life. What happens is that all words and their entire language are rendered meaningless.

Alles in de glossy wereld van Mak en Sauer wordt beschreven vanuit het oppermachtige ‘optimistische’ nu, vanuit de optiek van de onstuitbare vaart der volkeren, vanuit het geloof in een eeuwige, hoopvolle, betekenisloze vooruitgang. Vanuit die doctrine verklaarde Mak in 2012 tegenover Humo geruststellend dat de VS ‘zijn “natuurlijke” plek in de wereld [zal] terugvinden,’ terwijl gedwongen door de feiten, hij tegenover mij veel negatiever was. Zijn pathologisch verlangen naar ‘hoop’ deed hem in 2004 het volgende concluderen in zijn boek In Europa:

De zwakte van Europa, diversiteit, is tegelijk haar grote kracht. Europa als vredesproces was een eclatant succes. Europa als economische eenheid is ook een eind op weg.

Maar in slechts zeven jaar tijd werd dezelfde Mak door de feiten ingehaald en moest hij in het pamflet De hond van Tišma zichzelf de vraag stellen:

Hoe zijn we zo plotseling in deze nachtmerrie terechtgekomen?

En moest de ‘Europades-kundige’ constateren:

Europa [liet] een lokaal probleem zo uit de hand lopen, dat het nu de hele wereldeconomie bedreigt.

En tegenover Humo:

Het Europese project als geheel is nu al zwaar beschadigd; met kunst- en vliegwerk blijft het misschien bestaan.

Wat had Mak als ‘Europa-deskundige’ en nu ook nog ‘Amerika deskundige’ allemaal gemakshalve over het hoofd gezien? Om het zo kort mogelijk te stellen: De Werkelijkheid. Verblind door zijn verlangen naar hoop, en zijn rotsvaste geloof in de Vooruitgangsmythe zijn Mak en de andere mainstream opiniemakers niet in staat de realiteit onder ogen te zien, en kan hij iemand als Sauer alleen maar zien als ‘vrolijk, geestdriftig en optimistisch,’ als een ‘bladenmaker’ die ‘aan het hoofd van Ruslands grootste,’ en let op lezers, ‘vrije mediaconcern [staat],’ de succesvolle zakenman die zowel de Russische Cosmopolitan voor de vrouw uitgeeft als de Russische Playboy voor de man die als gevolg van de ‘moderne en open verhoudingen’ op het punt staat het onderspit te delven, als we Mak en Sauer moeten geloven. Ik bedoel, hoe krijg je zo’n schaamteloos stupide tekst op papier? Desondanks trapt het grote publiek erin, en we weten nu waarom. Naarmate de angst en onzekerheid toenemen wordt de handel in ‘hoop’ steeds lucratiever, de een wordt met financiele steun van de rijken president van het zwaarst bewapende land ter wereld, de ander levert het een bestseller op en de daaraan verbonden emolumenten. Meer over de ideologische ‘con men’ later.

http://www.thehobgoblin.co.uk/journal/h32002_RC_Leopold.htm