'Hipsters' of de ‘purposeless splendor’ and ‘foul dust’ of Gatsby’s world'? Links de Makjes, rechts de Sauertjes. Hollandse glamour?
In zijn boek In Europa. Reizen door de twintigste eeuw
laat Geert Mak Russische vrouwen
zeggen:
‘De meeste bazen zijn hier óf ex-communist, óf crimineel, óf corrupt.
Bovendien zijn het vaak smeerlappen, ze kunnen nooit van de vrouwen afblijven.
Cosmopolitan toont een complete andere levensstijl, met moderne en open
verhoudingen tussen mannen en vrouwen, chefs en ondergeschikten.’ Een ander:
‘Cosmopolitan toont de Russinnen nieuwe rolmodellen: ongebonden vrouwen, goed
opgeleid, werkend, in staat om de postmoderne samenleving ten volle uit te
buiten. Het zijn de overwinnaars van de mannen.’
Dit is een merkwaardige tekst,
die meer vragen oproept dan antwoorden geeft. In de eerste zin staat impliciet
dat de communisten niet ‘crimineel’ en ‘corrupt’ waren. Iemand
die ook maar iets van het Sovjet-communisme weet, zou zo iets nooit geimpliceerd
hebben. Stalin was een ‘crimineel,’ en om slechts één
voorbeeld van corruptie te geven: ‘MOSCOW — The son-in-law of the late
Soviet leader Leonid I. Brezhnev has been arrested on corruption charges, a
Soviet spokesman said yesterday.’ http://articles.philly.com/1987-02-04/news/26178585_1_galina-brezhnev-yuri-churbanov-brezhnev-era
Het feit dat Mak zijn Russinnen onweersproken citeert duidt erop dat hij de door mij aangevoerde feiten irrelevant vindt. Tevens
is opmerkelijk dat Mak op zijn minst suggereert dat ongewenste intimiteiten een
typisch Russisch verschijnsel zijn, en dat Cosmopolitan een ‘complete andere levensstijl’
laat zien. Mak zal dan eerst met cijfers moeten bewijzen dat de westerse glossy
vrouwen tijdschriften het aantal ongewenste intimiteiten hebben verminderd, anders kletst de door Mak opgevoerde Russin uit haar nek. Helemaal
een gotspe is de suggestie dat het westerse model ‘open verhoudingen tussen mannen en
vrouwen, chefs en ondergeschikten.’ Mak, die zelf geen kinderen heeft,
spreekt kennelijk nooit jonge Nederlanders die op een onzekere contractbasis
werken waardoor ze goedkoper zijn en gemakkelijker te ontslaan. Toch moet ook
hij weleens gehoord hebben over de grootschalige westerse flexibilisering van
de arbeid. Het is typerend voor zijn geloof in neoliberrale oplossingen dat Mak
bijvoorbeeld de telkens in het kapitalisme terugkerende werkloosheid onbesproken
laat:
Martijn: 600 sollicitaties, en
nog steeds geen werk. ‘Natuurlijk vind ik af en toe
wel een baantje links en rechts, maar ik heb geen vaste job waarmee ik mezelf
goed kan onderhouden.’ Al twee jaar is Nederlander Martijn Müller tevergeefs op
zoek naar werk. Nog langer afwachten is voor hem geen optie. http://www.jobat.be/nl/artikels/martijn-600-sollicitaties-en-nog-steeds-geen-werk/
En dan de bewering dat ‘Cosmopolitan
de Russinnen nieuwe rolmodellen [toont]’ en dat dit heeft geleid tot
het, in zijn ogen, ‘eclatante succes van het glimmende damesblad Cosmopolitan in Rusland’
dat ‘een
fenomeen op zich’ zou zijn. Fenomenaal genoeg om er de situatie in
Rusland te typeren, een neoliberale mafiastaat waar als gevolg van de totale
ineenstorting 40 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft, en de
uitgeslapen Derk Sauer met zijn bedrukt glimmend papier ‘de mensen [leerde] om hun
indidivudaliteit weer uit te dragen,’ tenminste als we Sauer mogen
geloven en Mak natuurlijk die deze nonsens klakkeloos optikte, en niet te
vergeten al zijn lezers die dit op hun beurt kritiekloos lazen In Europa, en alle Europese autoriteiten die In Europa beloonden met prijzen, en de
Nederlandse televisie die er een lange reeks programma’s van maakte voor het
grote publiek. De vraag is alleen: kan de consumptiecultuur tot de bevrijding
van de mensheid leiden, tot een ‘levensstijl,’ met ‘open verhoudingen’? Al in het midden van de jaren twintig van
de vorige eeuw liet de grote Amerikaanse auteur F. Scott Fitzgerald in The Great Gatsby het tegendeel
zien. Ross Posnock, hoogleraar Engels aan de Columbia University, schreef in
dit verband over Fitzgerald’s meesterwerk:
the fact that the bourgeoisie endowed
the individual with an unprecedented importance, but at the same time that same
individuality was annihilated by the economic conditions to which it was
subjected by the reification created by commodity production… The novel’s
account of man’s relation to society… profoundly agrees with Marx’s great
discovery that it is social reality rather than individual consciousness that
determines man’s existence.
Far from trivial, commodities
are ‘mystical,’ because they originate as ‘the products of men’s hands,’ yet
‘appear as independent beings endowed with life,’ Marx maintains. ‘This I call
the Fetishim which attaches itself to the products of labor, so soon as they
are produced as commodities, and which is therefore inseperable from the
production of commodities.’ Capitalism, since it is founded on commodity
exchange and production, forces the worker himself to become a thing to be
bought and used. Yet not only the worker, Marx insists, but ‘everything… is
sold as objects of exhange… everything had been transformed into a commercial
commodity.’
Vandaar de moderne vervreemding die
in The Great Gatsby verder wordt uitgewerkt, en één van de belangrijkste
kenmerken is van onze in de VS gevormde consumptiemaatschappij. De markt bepaalt nu wie en wat de mens is. Ross Posnock:
Inevitably, then, in capitalism
social relations acquire a commodified character, as people become objects for
each other, sized up as commodities to be bought or sold. This condition Lukacs
calls reification: Marx alienation designates the more general phenomenon of
dehumanization. Crucial in understanding reification is to recognize it as a
process if mystification invisible to the individual, who acts under the
illusion of being a wholly free and autonomous subject, while in fact existing
more as a manipulated object of larger economic and commercial powers. Instead
of seeming abnormal and dehumanized, reification always appears natural,
absolutely objective, and thus conceals the historic specific form of
capitalist social relations. In short, the condition of reification imposes a
‘blanket ignorance upon anyone trying to understand capitalism.’ Bourgeois
society enforces a veil over all contradictions in an effort to maintain the
illusion that capitalism is ‘eternally valid… predestined to eternal survival
by the eternal laws of nature and reason. Thus the task of filosophy, according
to Marx, is to demystify, to ‘unmask human self-alienation’ endemic to
capitalism… And in the realm of fiction no American novelist, with the exeption
of Henry James, has dramatized more vividly and subtly than Fitzgerald the
insidious extent to which money deforms human life.’
Money, says Marx, ‘since it has
the property of purchasing everything… is the object par excellence.’ Money is
the most mystifying, fantastic commodity of all. Describing its magical powers,
Marx, in the 1844 manuscripts, provides a most relevant frame of refenrence for
understanding the ‘purposeless splendor’ and ‘foul dust’ of Gatsby’s world. One
brief example from Marx’s exuberant catalog of instances must suffice. ‘I am
ugly, but I can buy the most beautiful woman for myself. Consequently, I am not
ugly, for the effect of my ugliness, its power to repel, is annulled by money…
Does not my money, therefore, transform all my incapacities into their
opposites?’ This power to transform and invert is precisely what is terrifying
for Marx, and a source of the incoherence of capitalist social reality. Because
money ‘exchanges every qualitgy and object for every other, even though they
are contradictory, it forces contraries to embrace’: ‘It confounds and
exchanges everything, it is universal confusion and transposition of all
things, the inverted world, the confusion and transposition of all natural and
human qualities.’ The moral, emotional, and spiritual chaos unleashed by
money is art the center of The Great Gatsby.
Na de ineenstorting van de, voor een kleine parasitaire
elite, Roaring Twenties bleef Scott
Fitzgerald zoeken naar de kern van het zichzelf vernietigende
consumptiesysteem. In zijn in 1931 verschenen boek The Crack-Up schreef hij:
This is what I think now: that the natural
state of the sentient adult is a qualified unhappiness. I think also that in an
adult the desire to be finer in grain than you are, ‘a constant striving’ (as
those people say who gain their bread by saying it) only adds to this
unhappiness in the end – that end that comes to our youth and hope. My own
happiness in the past often approached such an ecstasy that I could not share
it even with the person dearest to me but had to walk it away in quiet streets
and lanes with only fragments of it to distil into little lines in books – and
I think that my happiness, or talent for self-delusion or what you will, was an
exception. It was not the natural thing but the unnatural – unnatural as the
Boom; and my recent experience parallels the wave of despair that swept the
nation when the Boom was over.
Desondanks blijft iemand als Geert Mak, voor wie de VS ‘een droom’
vertegenwoordigt, verkondigen:
Amerikanen, vergeleken met ons
fatalistische Europeanen, [blijven]... hele optimistische mensen. Echt, dat
vind ik ook fantastisch van ze.
Maar zo simpel, zo eendimensionaal zit de
wereld niet in elkaar. Bestseller auteurs als Mak mogen dan wel beweren: ‘Ik kan niet zonder
hoop, Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo,’ toch blijft
intellectuele corruptie uiterst verwerpelijk. Een machiavellist als Sauer
onweersproken citeren om lezers een beeld te geven van het huidige Rusland is
weerzinwekkend. Sauer laten verklaren dat er in Rusland een ‘vrij solide
middenklasse’ is ontstaan ‘die vroeg opstaat, hard werkt en die
wel degelijk geld heeft,’ is de indruk geven dat als je maar ‘hard’
genoeg werkt men dan ‘wel degelijk geld heeft,’ en dat dit mensen leert ‘hun
indidividualiteit weer uit te dragen.’ Bovendien is het verwerpelijk om vervolgens te stellen dat men die nieuwe rijken ‘nergens
in de officiele statistiek [tegenkomt]. En dat is logisch: wie heeft nou zin om
80 procent belasting te betalen?’ In elk geval niet de multimiljonairs
Mak en Sauer. Dit is de 'hoop' die zij bieden, een asociale samenleving waar
sociopaten de macht bezitten en de rest de dupe is van hun begeerte. Scott
Fitzgerald voorzag het allemaal toe hij in 1931 over zijn land schreef:
The frontiers were gone – there were no
more barbarians. The short gallop of the last great race, the polyglot, the
hated and the despised, the crass and scorned, had gone…
All the stories that came into my
head had a touch of disaster in them – the lovely young creatures in my novels
went to ruin, the diamond mountains of my short stories blew up, my
millionaires were as were as beautiful and damned as Thomas Hardy’s peasants. In
life these things hadn’t happened yet, but I was pretty sure living wasn’t the
reckless, careless business these people thought – this generation just younger
than me.
Maar voor onze ‘con men’ blijft ruim 80 jaar later nog steeds gelden:
'Ik kan niet zonder hoop,
Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo.'
Ik kom hierop terug, ondermeer aan de
hand van het volgende citaat:
We’ll survive… despite all the
polls and all the rest, I think there’s still a hell of a lot of people out
there, and from what I’ve seen they’re – you know, they, they want to believe,
that’s the point, isn’t it?
Nixon to Haldeman, April 1973
Russia's rich double their wealth, but poor were better off in 1990s
Fall of Soviet Union brought wealth only to society's elite, researchers say
Wealthy Russians shopping in London. Photograph: Gary Calton/Network Photographer
The richest slice of Russian society has doubled its wealth in the past 20 years, while almost two-thirds of the population is no better off and the poor are barely half as wealthy as they were when the Soviet Union fell, according to researchers.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten