De Con Men

Gisteren opende de Volkskrant op de voorpagina met de volgende kop:

Kabinet zoekt herstel en vertrouwen

De krant voegde hier enkele regels verder aan toe 

Premier Rutte spreekt van een 'historisch moment' en een 'akkoord van vertrouwen.'

Tweemaal het woord 'vertrouwen.'  Wat betekent het begrip 'vertrouwen' precies in een neoliberale massamaatschappij? Ik bedoel, toen westerse bankiers net zolang met niet-bestaand geld hadden gespeculeerd dat tenslotte in 2008 onvermijdelijk de kredietcrisis uitbrak, gaven de regeringen in Europa en de VS vele miljarden aan belastinggeld om 'het vertrouwen' in de corrupte bankiers te herstellen. En dat terwijl de  banken geen cent waren kwijt geraakt, want al dat geld had uberhaupt nooit bestaan. Vandaar dat de mainstream media de zaak moesten verdoezelen met de absurditeit dat het niet-bestaande geld was 'verdampt.' Voor het eerst in de geschiedenis was een vaste stof 'verdampt.' Hoe dit natuurkundig wonder mogelijk was geweest heeft nog geen van mijn collega's  kunnen uitleggen. Maar dit belet hen niet om elkaar, de politici en de sjoemelende bankiers met grote stelligheid na te praten. Tot zover de 'vrije westerse pers.' Ondanks deze miljardenzwendel hebben tot nu toe de westerse politici niet de moed gehad om dit onverantwoordelijk speculeren aan banden te leggen en al evenmin durven ze de belastingparadijzen voor de rijken aan te pakken. Tot zover de 'westerse democratie.' 

Welnu, waar het altijd in zwendel om draait is 'vertrouwen.' Zo lang de gedupeerde denkt dat hij niet bezwendeld wordt, kan de zwendelaar, de hustler, de opiniemaker, de politicus en zijn opdrachtgevers, gewoon doorgaan. Ons voorland is wat dat betreft de Verenigde Staten geweest, waar de moderne 'con man' in de negentiende eeuw vorm kreeg en zich tot grote hoogte heeft weten te ontwikkelen. Voorbeelden te over, van de 'zwarte' president Obama's 'Change We Can Believe In'  tot aan de miljardendfraude van de internationaal opererende investeringsbank Goldman Sachs. Het verschijnsel 'con man' werd al in de jaren tachtig van de negentiende eeuw uitgebreid beschreven door de Amerikaanse historicus Henry Adams, wiens overgrootvader en grootvader president waren geweest van de Verenigde Staten. In het hoofdstuk 'American Ideals 1800' schreef hij in zijn magistrale History of the United States of America During the Administrations of Thomas Jefferson and James Madison:

In the early days of colonization, a very new settlement represented an idea and proclaimed mission... No such character belonged to the colonization of 1800. From Lake Erie to Florida, in long, unbroken line, pioneers were at work, cutting into the forests with the energy of so many beavers, and with no more express moral purpose than the beavers they drove away. The civilization they carried with them was rarely illuminated by an idea; they sought room for no new truth, and aimed neither at creating, like the Puritans, a government of saints, nor, like the Quakers, one of love and peace... To a new society, ignorant and semi-barbarous, a mass of demagogues insisted on applying every stimulant that could inflame its worst appetites, while at the same instant taking away every influence that had hitherto helped to restrain its passions.

Greed for wealth, lust for power, yearning for the blank void of savage freedom such as Indians and wolves delighted in, -- these were the fires that flamed under the cauldron of American society, in which, as conservatives believed, the old, well-proven, conservative crust of religion, government, family, and even common respect for age, education, and experience was rapidly melting away, and was indeed already broken into fragments, swept about by the seething mass of scum ever rising in greater quantities to the surface,

En op zijn beurt schreef in 1835 een andere aristocraat, de Franse historicus Alexis de Tocqueville, in zijn beroemde Democracy in America over deze 'half-barbaarse' moderne Amerikanen:  

Under their hand, political principles, laws, and human institutions seem malleable, capable of being shaped and combined at will. As they go forward, the barriers which imprisoned society and behind which they were born are lowered; old opinions, which for centuries had been controlling the world, vanish; a course almost without limits, a field without horizon, is revealed: the human spirit rushes forward and traverses them in every direction.

Alles kon zolang men er maar mee weg kwam. Alles moest wijken voor de 'con men.' Beschaving deed er niet toe. Begeerte en machtslust waren de doorslaggevende drijfveren geworden. En zo ontstond het rijk van de 'con man,' waarbij 'con' de afkorting is van 'confidence,' het vertrouwen stellen in, of te wel, het 'geloof in iemands goede trouw en eerlijkheid.' De echte geslepen 'con man' wordt geloofd. Maar wanneer een 'kabinet zoekt' naar 'vertrouwen' dan betekent dit impliciet dat de regering uit slechte 'con men' bestaat, omdat ze geen vertrouwen meer inboezemen. En dat komt omdat de  burger intuitief aanvoelt of bewust constateert dat ze 'con men' zijn. De moderne burger heeft leren zien wat het origineel is en wat de reproductie. Dat bleek gisteren nog eens uit de 'Brief van de dag,' in dezelfde Volkskrant. De titel van die brief was 'Geef de Oranjes de reproducties,' zodat de belastingbetalende burger die nu 'de Grote Kerk in Den Haag bezoekt, 13,50 euro [betaalt] om reproducties te mogen bekijken van de Oranjezaal van Paleis Huis ten Bosch,' in de toekomst de originelen kan zien, terwijl nu alleen de Oranjes belastingvrij de originelen kunnen  bekijken. Tot voor een jaar of tien zou een dergelijke brief niet snel gepubliceerd worden, laat staan tot 'brief van de dag' zijn uitverkozen, omdat de inhoud toen als beledigend werd gezien voor ons nationale symbool, het koninklijke huis. Maar ook dat symbool gaat er nu aan, net als alle andere, van de politiek tot de journalistiek. De 'con men' moeten steeds geraffineerder worden. Later meer daarover.