Salomon Bouman 25

Afgelopen zaterdag schreef Salomon Bouman, 36 jaar lang NRC-correspondent in Israel mij een e-mail met onder andere deze woorden:

"Beste Stan... Na het lezen van je mail over de rol van je ouders in de oorlog ben ik ervan overtuigd dat je geen antisemiet bent. Je bent helaas gevaarlijker : je schept anti-semitisme met het aanhalen van uit hun historisch verband gerukte citaten."

Ik heb hem dit geschreven:

Beste Salomon,

De zionisten hebben hun eigen staat, die een breuk moest zijn en ook is met het judaïsme. De diaspora-jood, op wie de zionisten neerkeken omdat die zich onder andere willoos had laten afvoeren naar de gaskamers, moest vervangen worden door de krijgshaftige Sabra, de nieuwe jood die met geweld zijn eigen lot bepaalde. “De stichting van de joodse staat was een sprong over eeuwen,” schreef Ben-Goerion in 1957 trots, “en de Onafhankelijkheids Oorlog bracht ons dichter bij de dagen van Jozua... en onze jonge mensen dichterbij… zijn heldendaden dan alle toespraken die op zionistische congressen werden gegeven.” En wat de joodse cultuur in de diaspora betreft, daarover schreef hij: “Het verre verleden is dichterbij dan het recente verleden van twee duizend jaar.” Dat “recente verleden” met al zijn talloze culturele hoogtepunten en zijn ontzagwekkende bijdrage aan de cultuur van de mensheid telde niet meer mee, de diaspora was een te verwaarlozen detail geweest in de hele joodse geschiedenis, niet meer dan een zinloos oponthoud. Pas nu de staat Israel was gesticht konden de “heldendaden” van de krijgerkoning Jozua worden voortgezet en de joodse geschiedenis weer zijn ware loop hervatten. Maar in het oog van de wereld staat nu de krijgshaftige zionist steeds meer symbool voor de willekeur van de macht en lijkt hij in toenemende mate op de meedogenloze vervolger die in feite zijn verwekker was.

De joden in Israel hebben voor het zionisme een buitengewoon hoge prijs betaald. De joods-Israelische historica Idith Zertal vatte het tegenover mij in deze woorden samen: “Wij hebben onze eigen joodsheid verloochend en dat komt omdat in het zionisme de oorspronkelijke ander niet de Arabier was, maar de diaspora jood.” In haar boek Israel’s Holocaust and the Politics of Nationhood, beschrijft ze hoe Israel “zichzelf definieert als het absolute goed tegen het absolute kwaad van de holocaust,” een natie die “haar zoons en dochters op pelgrimage stuurt naar de vernietigingskampen zodat ze zullen terugkeren als sterkere joden en Israëli’s met een krachtigere nationale identiteit die bereid zijn om een op handen zijnde tweede holocaust te confronteren en klaar staan om zelf het kwaad te begaan die noodzakelijk is voor de verdediging van de staat.” De joodse Nederlander Hajo Meyer, die Auschwitz overleefde, voegde daaraan toe: “En zo is de moord op 6 miljoen joden een vrijbrief geworden voor Israel om de Palestijnen te verdrijven en te vermoorden, terwijl ik als overlevende juist uit deze gebeurtenis heb geleerd dat elke discriminatie op grond van afkomst verwerpelijk is, en het moorden begint met het demoniseren van de ander. Van die waarheid ben ik zo diep doordrongen dat ik niet anders kan dan kritisch kijken naar de mensonwaardige wijze waarop de joods-Israëli’s de Palestijnen behandelen. En tot mijn ontsteltenis is er op veel punten een vergelijking mogelijk met nazi-Duitsland van vóór de holocaust. Er wordt door de zionisten bewust angst gekweekt door de holocaust te misbruiken. De holocaust als maatstaf nemen is de allerergste demagogische goocheltruc die de hogepriesters van de holocaustreligie opvoeren.”

Salomon, “door middel van Auschwitz – dat door de jaren heen Israel’s belangrijkste referentie is geworden in zijn relaties met een wereld die herhaaldelijk gedefinieerd wordt als antisemitisch en voor altijd vijandig – heeft Israel zich immuun gemaakt voor kritiek, en onontvankelijk voor een rationele dialoog met de wereld rondom.” Dat constateert Idith Zertal. Bevangen door een verklaarbare paranoïde levenshouding lukt het de meeste zionisten niet om de werkelijkheid te doorgronden. Ze zijn blind voor wat ze aanrichten. Ze beseffen niet dat mensen die zichzelf alleen maar zien als slachtoffer doorgaans anderen tot slachtoffer maken. “Collectieve angst of hysterie,” zo stelt Zertal “is een complex fenomeen dat moeilijk is te definiëren en af te bakenen. Gevoelens te worden vervolgd, gecombineerd met een typische gevoeligheid voor woede en lichtgeraaktheid voor hen die voor eens en altijd als vijanden worden gezien, zijn de meest opvallende karaktertrekken van de mentaliteit van een massa, zei Elias Canetti. ‘Deze vijanden kunnen op welke manier dan ook reageren,’ schrijft hij, ‘hard of verzoeningsgezind, koud of pathetisch, onverbiddelijk of mild – wat ze ook doen zal geïnterpreteerd worden als voortkomend uit een onwankelbare kwaadwilligheid, een opzettelijke intentie om de menigte te vernietigen, openlijk dan wel in het geniep.’”

Onvermijdelijk zijn we bij een fundamenteel probleem aanbeland, die op de achtergrond permanent meespeelt. En dat is het volgende: de zionisten spelen permanent een dubbelrol. Het ene moment spelen ze de gewelddadige Sabra en zodra ze daarvoor bekritiseerd worden, verschuilen ze zich achter hun joodzijn. Van Sabra schakelen ze over naar de rol van diaspora jood, tenminste zoals die in hun ogen is. En zo is er een schizofrenie ontstaan waarbij de zionisten het ene moment als dader handelen en het volgende moment zich slachtoffer voelen. Hun wereld kent geen oorzaak en gevolg, door het feit dat ze hun slachtofferisme hebben gecultiveerd en als politiek wapen gebruiken.

Welnu, Salomon, de zionisten hebben hun eigen staat. En die staat moet bekritiseerd kunnen worden, zonder dat journalisten zoals jij ogenblikkelijk met de beschuldiging van antisemitisme proberen die kritiek te criminaliseren. De staat heeft afstand gedaan van het judaïsme, ik zeg met nadruk de staat. Kritiek op Israel heeft niets te maken met kritiek op het jodendom, want Israel mag dan wel claimen alle joden op aarde te vertegenwoordigen, maar doet dat in de praktijk niet. De helft van de joden woont niet in Israel, maar verkiest het in eigen land te blijven wonen. Zelfs Ronny Naftaniel, de betaalde propagandist van de volgens Haaretz “pro-zionistische lobbygroep” het CIDI, piekert er niet over om naar Israel te emigreren. En een aanzienlijk aantal joden walgt van de Israelische terreur, getuige bijvoorbeeld Een ander joods geluid. Houdt dus op met het je verschuilen achter je joodzijn als ik je aanspreek op je zionisme. Die rolwisseling is misschien wel handig, maar niet eerlijk. Ondermeer afgaande op de woorden van de door jou bewonderde Ben-Goerion ben je allereerst een zionist, Salomon, iemand die op zijn minst een ambivalente houding heeft tegenover het judaisme van de diaspora-joden.

Wat ik in de e-mails aan jou en in mijn boek schrijf, is hier misschien nieuw, maar niet in Israel, zoals je zelf maar al te goed weet. Het niveau van open debatteren over het zionisme is er immens veel hoger dan hier in Nederland, waar nog veel mensen uit schuldgevoel niet normaal over dit onderwerp durven te praten, en de commerciële massamedia angstvallig binnen de grenzen van de officiële consensus blijven. Die worden pas wakker op het moment dat het te laat is. Een aanval op de vlag en het leger is geen aanval op het jodendom. Laat dat tot je doordringen. Telkens wanneer ik in Israel ben, raak ik onder de indruk van de morele dapperheid waarmee sommige joods-Israeli’s tegen de terreur van hun eigen staat strijden, zowel in woord als daad. Je zou die dissidenten aan het woord moeten laten. Je zou vanuit hun context moeten berichten, in plaats van hem te verzwijgen. Je zou hun kritiek over de grenzen van Israel heen kunnen tillen, door bijvoorbeeld een debat aan te gaan met mensen zoals ik, zodat de lezers de kans krijgen om uit de aangevoerde feiten zelf een evenwichtig oordeel te vormen, zonder tussenkomt van die eeuwige opiniemakers die een eigen al dan niet financieel belang hebben bij het verspreiden van hun praatjes. De weigering om een serieus debat aan te gaan, leidt slechts tot nog meer verstarring en geweld. Isoleer je niet. Verschuil je niet in een shetetl van je eigen zionistisch gelijk, het joods humanisme is een universalistisch fenomeen en één van de grote bijdragen aan de wereldcultuur, de moeite waard om te verdedigen en te gebruiken in een dialoog. Het tribalisme is in een geglobaliseerde wereld een anachronisme.

Israel is bezig zijn eigen graf te graven. Een land dat permanent in staat van oorlog verkeert, is geen lang leven beschoren. De bevolking houdt het niet vol om voortdurend gemobiliseerd te blijven, en de staat zelf kan een foute inschatting maken en daardoor een catastrofe veroorzaken. Afgezien daarvan vernietigt het morele verval van een permanente oorlogshouding de samenleving van binnenuit. En Salomon, jij staat erbij en kijkt ernaar, bevangen door angst. Angst is een slechte raadgever en leidt uiteindelijk tot haat en terreur. Ook dat weten we uit de geschiedenis.

Salomon, dit is voorlopig mijn laatste e-mail aan jou. Voor jouw is er geen dialoog mogelijk, voor mij wel. Misschien kom je op je besluit terug. Het ga je goed.

... For every thing that Lives is Holy. (William Blake). En dat is eigenlijk hetgeen ik je vertellen wilde.

Stan