Kamerleden vergaderen met deepfake-imitatie van stafchef Russische oppositieleider Navalny
Nederlandse parlementariërs hebben woensdag, net als hun Britse en Baltische collega’s, via Zoom een gesprek gevoerd met een deepfake-imitatie van de stafchef van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny.
Dat is vrijdagavond bevestigd door de griffie van de Tweede Kamer.
Het gaat om de vaste Kamercommissie voor buitenlandse zaken, die dacht te praten met Leonid Volkov, Navalny’s stafchef die sinds vorig jaar vanuit Vilnius opereert wegens de toegenomen repressie in Rusland. Maar het was een door kunstmatige intelligentie gecreëerd bewegend beeld dat als het ware op het hoofd van iemand anders wordt geplakt.
Tech-trendwatcher Jarno Duursma stelde tegen deze krant dat wat er nu met de nep-Volkov is gebeurd, een zorgwekkende nieuwe stap is. ‘We wisten allemaal dat dit ooit zou gebeuren, en nu blijken we er al middenin te zitten. Dit is zeer overtuigend gedaan.’ Het gesprek woensdag had volgens de aankondiging op de site van de Tweede Kamer een besloten karakter ‘op verzoek van het team van Navalny’.
Vrijdag weigerden verschillende leden van de commissie aanvankelijk te bevestigen of ze met het échte team van Navalny hadden gesproken, of met een nep-Volkov. Vrijdagavond volgde alsnog een verklaring: ‘Inmiddels heeft de commissie bevestiging gekregen dat het gesprek niet gevoerd is met Volkov zelf, maar met iemand die zich als hem voordeed. De vaste Kamercommissie toont zich verontwaardigd over deze gang van zaken en heeft aangeboden om alsnog een gesprek te voeren met Leonid Volkov. Gebleken is dat ook andere parlementen op dezelfde manier gesprekken hebben gevoerd met de persoon die zich voordeed als Leonid Volkov. De Tweede Kamer gaat na hoe dergelijke incidenten in de toekomst kunnen worden voorkomen.’
De leden van de vaste Kamercommissie zijn Geert Wilders (PVV), Kati Piri (PvdA), Sjoerd Sjoerdsma (D66), Ruben Brekelmans (VVD), Tunahan Kuzu (Denk), Agnes Mulder (CDA), Tom van der Lee (GroenLinks), Gert-Jan Segers (ChristenUnie) en Raymond de Roon (PVV). Ze waren ‘bijna allemaal aanwezig', aldus een van de leden vrijdag.
Brekelmans gaf vrijdagavond een eerste reactie: ‘Uiterst zorgelijk, zo kunnen Kamerleden ontmoedigd worden om met buitenlandse oppositiepartijen te spreken. Hier mogen we niet aan toegeven. We moeten zorgen dat we met iedereen op een veilige manier kunnen blijven spreken.’
Europese incidenten
Rihards Kols, voorzitter van de buitenlandcommissie van het Letse parlement had in maart een kort videogesprek met Volkov. Dat ging onder meer over de annexatie van de Krim en over Russische politieke gevangenen. Volkov bedankt Letland onder andere voor zijn steun en zijn sterke positie ten aanzien van de Europese sancties.
Pas weken later beseft de politicus dat hij het slachtoffer is geworden van bedrog. Dat besef komt als hij van Oekraïense collega’s hoort van een video-ontmoeting met een nep-Volkov. Anders dan bij Kols was zijn gedrag in dit gesprek zeer vreemd en ‘openlijk provocerend’. Ook politici uit Estland, Litouwen en het Verenigd Koninkrijk zijn op deze manier benaderd.
Verraderlijk genoeg trad de nep-Volkov zowel in Nederland als in andere Europese landen op tijdens een live-videogesprek. Tech-expert Duursma: ‘We zitten in een wereld van videovergaderen. Ook de politiek. Je kan er niet meer van uitgaan dat degene die in een vergadering zit ook degene is voor wie hij zich uitgeeft.’ Het is werk van experts, stelt Duursma. ‘Hier moet lang aan gewerkt zijn. Misschien wel door statelijke actoren.’
Daar hint ook de voorzitter van de Britse buitenlandcommissie Tom Tugendhat op: ‘Poetins Kremlin is zo bang voor Navalny dat ze nu nep-meetings organiseren om het Navalny-team in diskrediet te brengen.’ Kols op zijn beurt noemt het ‘een pijnlijke les.’ Maar, schrijft hij ook: ‘Misschien moeten we deze nep-Volkov bedanken voor deze les.’
WAT IS EEN DEEPFAKE?
Deepfake-technologie maakt het mogelijk een gezicht in een video te vervangen voor een ander gezicht. Na jarenlange training met foto’s en video’s van gezichten, weten computerprogramma’s precies hoe gezichten in elkaar zitten, waardoor ze levensechte mimiek kunnen simuleren.
De ontwikkelingen zijn de afgelopen jaren razendsnel gegaan. Pas in 2017 kreeg de technologie bekendheid bij het grote publiek, toen op het forum Reddit pornofilmpjes verschenen waarin de gezichten van beroemdheden op de lichamen van pornosterren waren geplakt. Destijds waren de meeste deepfakes nog overduidelijk nep, inmiddels is de software door iedereen te gebruiken en kunnen – zo blijkt nu – zelfs parlementariërs ermee voor de gek worden gehouden.
De technologie kent praktische toepassingen. Bijvoorbeeld in de filmindustrie, waar personages die werden gespeeld door inmiddels overleden acteurs weer kunnen terugkeren. Maar deepfakes lenen zich ook voor kwaadaardig gebruik. Zo maakt de technologie fraude mogelijk: in 2019 troggelden criminelen meer dan 2 ton af van een Duits bedrijf door zich uit te geven voor de baas.
Deepfakes kunnen ook tot een verstoord idee van de werkelijkheid leiden. Sommige experts vrezen dat deepfakes kunnen bijdragen aan een ‘infocalyps’: een situatie waarin mensen helemaal niks meer geloven van wat ze zien.
Het overgrote deel van de deepfakes op het internet is overigens nog altijd porno, van beroemdheden en van gewone vrouwen, zei desinformatie-expert Nina Schick vorig jaar tegen de Volkskrant. ‘Ironisch genoeg maak je momenteel het meeste kans om een deepfakepornofilm te laten verwijderen door erop te wijzen dat het copyright van de filmstudio wordt geschonden.’
Niels Waarlo
Geen opmerkingen:
Een reactie posten