Even lachen om de Volkskrant én het Belgische De Morgen vandaag: Het Westen staat machteloos tegenover Poetins nepnieuws, door Arie Elshout. Nou ja, lachen... Op Twitter gaat het er in als koek.
Het Westen staat machteloos tegenover Poetins nepnieuws
Hoe werp je defensielinie op tegen nepnieuws?
ARTIKELIn Brussel komen vandaag de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken - inclusief de Amerikaan Rex Tillerson - bijeen om te praten over de Russische troepenopbouw in Europa. Maar er zal ook nagedacht moeten worden over een ander strijdtoneel: cyberspace. Want daar is het Westen geen partij voor de Russen.
Blijf op de hoogte
Iedere zaterdag rond het middaguur de recensies en interviews die u niet mag missen en het boek van de week? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Opdracht aan de lezer: ga naar de jongste Star Wars-film en probeer of je kunt zien wie van de acteurs echt is en wie uit een computer komt. Wedden dat u het verschil niet ziet.
Die gok durfde Vanity Fair onlangs aan tegenover zijn lezers. Volgens dit Amerikaanse blad ontwikkelt de digitale video- en audiotechnologie zich zo snel dat het straks mogelijk is de gelaatsuitdrukking en stem van Trump of Poetin te manipuleren. Men kan ze dingen laten doen of zeggen die ze in werkelijkheid niet hebben gezegd of gedaan. Onecht zal niet meer van echt te onderscheiden zijn.
Dus: maakt u zich zorgen over nepnieuws? Berg u dan maar. Het wordt nog erger, is de boodschap.
Die gok durfde Vanity Fair onlangs aan tegenover zijn lezers. Volgens dit Amerikaanse blad ontwikkelt de digitale video- en audiotechnologie zich zo snel dat het straks mogelijk is de gelaatsuitdrukking en stem van Trump of Poetin te manipuleren. Men kan ze dingen laten doen of zeggen die ze in werkelijkheid niet hebben gezegd of gedaan. Onecht zal niet meer van echt te onderscheiden zijn.
Dus: maakt u zich zorgen over nepnieuws? Berg u dan maar. Het wordt nog erger, is de boodschap.
De NAVO en ook de Europese Unie verkeren in verhoogde staat van paraatheid. Amerika is het schrikbeeld
De producenten van nepnieuws doen al vingeroefeningen. Begin februari kwam de Russische nieuwswebsite life.ru met een telefoongesprek tussen NAVO-chef Jens Stoltenberg en de Oekraïense president Petro Porosjenko. De opname was vals: een Rus imiteerde de stem van de Oekraïener. Heel klassiek. 'Typisch een geval van desinformatie', reageerde een NAVO-woordvoerster. De imitator was snel ontmaskerd, maar als zich straks geavanceerdere technieken aandienen, blijven die zeker niet onbenut, al was het maar omdat een gewone laptop volstaat.
De NAVO en ook de Europese Unie verkeren in verhoogde staat van paraatheid. Amerika is het schrikbeeld. De inlichtingendiensten daar stelden vast dat Rusland e-mails hackte van de Democratische partij die schadelijk waren voor Hillary Clinton in haar verkiezingsstrijd met Donald Trump. Europa kan het volgende doelwit worden, met verkiezingen in Frankrijk en Duitsland. Kanselier Angela Merkel waarschuwt dat via internet verspreide Russische desinformatie een 'rol kan gaan spelen in de campagne'. Er is angst voor het hacken van overheidsnetwerken.
De NAVO en ook de Europese Unie verkeren in verhoogde staat van paraatheid. Amerika is het schrikbeeld. De inlichtingendiensten daar stelden vast dat Rusland e-mails hackte van de Democratische partij die schadelijk waren voor Hillary Clinton in haar verkiezingsstrijd met Donald Trump. Europa kan het volgende doelwit worden, met verkiezingen in Frankrijk en Duitsland. Kanselier Angela Merkel waarschuwt dat via internet verspreide Russische desinformatie een 'rol kan gaan spelen in de campagne'. Er is angst voor het hacken van overheidsnetwerken.
Mythbusters
Nooit kan bewezen worden of de Russen Trump hebben doen winnen. Vaststaat wel dat zij het de gevestigde politiek in Europa moeilijk kunnen maken met hun steun voor populistische bewegingen. De Britse minister van Defensie is ervan overtuigd dat Moskou het Westen wil 'destabiliseren' en daarbij desinformatie inzet als 'wapen'.
De NAVO en EU proberen samen een defensielinie op te werpen, maar de middelen zijn beperkt. De EU kent sinds 2015 de East StratCom Task Force. Die omvat elf communicatie-experts en heeft geen eigen budget. De NAVO moet het hebben van haar voorlichtingsdienst met negentig personeelsleden en een begroting van 10 miljoen. In beide gevallen is slechts een klein deel van de mankracht bezig met het bestrijden van Russische desinformatie.
De StratCom Task Force probeert het capaciteitsprobleem te ondervangen met een netwerk van vierhonderd vrijwilligers. Dit zijn journalisten, academici en leden van denktanks en ngo's, uit zo'n dertig landen. Als deze mythbusters stuiten op pro-Russisch nepnieuws, melden zij dat aan de taskforce. Die publiceert dat op Twitter en Facebook, in blogs en een wekelijkse nieuwsbrief voor 20- tot 40 duizend mensen. Niet een heel groot bereik, daarom zijn we voor verdere verspreiding afhankelijk van de media, aldus een EU-bron.
De NAVO en EU proberen samen een defensielinie op te werpen, maar de middelen zijn beperkt. De EU kent sinds 2015 de East StratCom Task Force. Die omvat elf communicatie-experts en heeft geen eigen budget. De NAVO moet het hebben van haar voorlichtingsdienst met negentig personeelsleden en een begroting van 10 miljoen. In beide gevallen is slechts een klein deel van de mankracht bezig met het bestrijden van Russische desinformatie.
De StratCom Task Force probeert het capaciteitsprobleem te ondervangen met een netwerk van vierhonderd vrijwilligers. Dit zijn journalisten, academici en leden van denktanks en ngo's, uit zo'n dertig landen. Als deze mythbusters stuiten op pro-Russisch nepnieuws, melden zij dat aan de taskforce. Die publiceert dat op Twitter en Facebook, in blogs en een wekelijkse nieuwsbrief voor 20- tot 40 duizend mensen. Niet een heel groot bereik, daarom zijn we voor verdere verspreiding afhankelijk van de media, aldus een EU-bron.
Gespannen relatie
De relatie tussen de NAVO en Rusland blijft gespannen. De twee partijen spraken elkaar donderdag voor het eerst dit jaar, maar de troepenversterkingen aan beide kanten gaan door en de onenigheid over Oekraïne duurt voort. Het bestand in het oosten van dit land bestaat feitelijk alleen nog op papier. Moskou moet zijn 'belangrijke invloed' op de rebellen in Oost-Oekraïne aanwenden om ze te bewegen tot het naleven van het bestand, zei NAVO-chef Jens Stoltenberg. Voorts zullen de NAVO-landen Ruslands illegale annexatie van De Krim niet erkennen. Nu niet en nooit niet, was Stoltenbergs boodschap na wat hij noemde een 'lange, openhartige' bijeenkomst van de NAVO-Rusland-raad.
Vandaag zullen de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken op hun voorjaarsvergadering overleggen over de Russische troepenopbouw in Europa. Veel aandacht zal uitgaan naar het eerste optreden van de Amerikaanse minister Rex Tillerson. Want behalve met Rusland kampt het bondgenootschap met onzekerheid over de rol van Amerika onder de nieuwe president Trump. Vooruitblikkend deed Stoltenberg zijn best elke twijfel weg te nemen. De regering-Trump steunt de NAVO 'niet alleen met woorden maar ook met daden', zei hij. Het scheelde echter weinig of Tillerson had verstek laten gaan. Alleen door de vergadering te verplaatsen en in te korten, kon dit affront voor de NAVO voorkomen worden.
Vandaag zullen de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken op hun voorjaarsvergadering overleggen over de Russische troepenopbouw in Europa. Veel aandacht zal uitgaan naar het eerste optreden van de Amerikaanse minister Rex Tillerson. Want behalve met Rusland kampt het bondgenootschap met onzekerheid over de rol van Amerika onder de nieuwe president Trump. Vooruitblikkend deed Stoltenberg zijn best elke twijfel weg te nemen. De regering-Trump steunt de NAVO 'niet alleen met woorden maar ook met daden', zei hij. Het scheelde echter weinig of Tillerson had verstek laten gaan. Alleen door de vergadering te verplaatsen en in te korten, kon dit affront voor de NAVO voorkomen worden.
Een aantal NAVO-landen heeft in de Letse hoofdstad Riga een Strategic Communications Center of Excellence (StratCom COE) opgericht. Een soort denktank voor het herkennen en tegengaan van leugens. Het centrum maakt geen deel uit van de commandostructuur.
'We moeten ons beter verdedigen', verzucht een NAVO-diplomaat. 'Maar Stoltenberg zegt steeds dat er geen geld is en dat de lidstaten het moeten doen. Onze 10 miljoen is niks vergeleken met de 700 miljoen dollar die de Amerikanen uittrekken voor publieke diplomatie.' Kortom, in de informatieoorlog beschikt Europa over weinig divisies.
Wel heeft de NAVO cyberspace officieel verklaard tot vierde strijdtoneel, na land, zee en lucht. De gedachte is dat een vijand aanvallen kan uitvoeren op de computernetwerken van energiecentrales, luchtverkeersleiders, brugdiensten, ziekenhuizen, banken. Landen kunnen daardoor ontwricht raken, legers kunnen zich moeilijker verplaatsen. De dreiging is hier fysiek.
'We moeten ons beter verdedigen', verzucht een NAVO-diplomaat. 'Maar Stoltenberg zegt steeds dat er geen geld is en dat de lidstaten het moeten doen. Onze 10 miljoen is niks vergeleken met de 700 miljoen dollar die de Amerikanen uittrekken voor publieke diplomatie.' Kortom, in de informatieoorlog beschikt Europa over weinig divisies.
Wel heeft de NAVO cyberspace officieel verklaard tot vierde strijdtoneel, na land, zee en lucht. De gedachte is dat een vijand aanvallen kan uitvoeren op de computernetwerken van energiecentrales, luchtverkeersleiders, brugdiensten, ziekenhuizen, banken. Landen kunnen daardoor ontwricht raken, legers kunnen zich moeilijker verplaatsen. De dreiging is hier fysiek.
Slinks
Minder grijpbaar wordt de cyberoorlog als het om informatie gaat. Het tastbaarst is nog het hacken van computers om materiaal te stelen dat compromitterend is voor een regering of politicus, zoals bij Clinton. In januari bleek de mailbox gekraakt van de Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken, Lubomir Zaoralek. Vermoedelijk door Russen. Het is nu afwachten of de kraak gevolgen zal hebben voor de Tsjechische verkiezingen dit najaar.
Toch heeft het risico van hacken nog iets overzichtelijks: een betere computerbeveiliging kan veel voorkomen. Sluipender en moeilijker te bestrijden is het gevaar dat kwaadwillenden met desinformatie doordringen tot de hoofden en de harten van kiezers. De informatieoorlog wordt hier een informatieguerrilla. De EU-taskforce heeft de afgelopen anderhalf jaar zo'n 2.500 valse of verdraaide berichten ontzenuwd. Vaak was er een verband met Rusland.
Toch heeft het risico van hacken nog iets overzichtelijks: een betere computerbeveiliging kan veel voorkomen. Sluipender en moeilijker te bestrijden is het gevaar dat kwaadwillenden met desinformatie doordringen tot de hoofden en de harten van kiezers. De informatieoorlog wordt hier een informatieguerrilla. De EU-taskforce heeft de afgelopen anderhalf jaar zo'n 2.500 valse of verdraaide berichten ontzenuwd. Vaak was er een verband met Rusland.
Voor het Nederlandse Oekraïne-referendum verscheen een video waarin Oekraïense militanten van het zogenaamde Azov-bataljon de Nederlanders dreigden met aanslagen als ze niet voor het Oekraïne-verdrag zouden stemmen. Het was een nepfilmpje. Volgens het Britse onderzoekscollectief Bellingcat, een van de mythbusters van de taskforce, kwam het uit een zogeheten trollenfabriek in Sint-Petersburg, maker van nepnieuws.
De EU-bron, die bekend is met het werk van de taskforce, meent dat de Russische overheid erachter zit, met een hoofdrol voor staatsmedia als Russia Today en Sputnik. Hij en de NAVO-diplomaat noemen de naam van Valeri Gerasimov. Voor dit hoofd van de Russische Generale Staf zou er geen grens meer bestaan tussen oorlog en vrede en zou internet een permanent slagveld zijn.
De EU-bron, die bekend is met het werk van de taskforce, meent dat de Russische overheid erachter zit, met een hoofdrol voor staatsmedia als Russia Today en Sputnik. Hij en de NAVO-diplomaat noemen de naam van Valeri Gerasimov. Voor dit hoofd van de Russische Generale Staf zou er geen grens meer bestaan tussen oorlog en vrede en zou internet een permanent slagveld zijn.
Het past binnen de strategie van de hybride oorlogvoering. Het binnenvallen van een land is ouderwets. Het gaat er voortaan geniepiger aan toe. Een land kan op diverse manieren worden ontregeld: door de gaskraan dicht te draaien, door cyberaanvallen op zijn infrastructuur uit te voeren, door minderheden op te stoken. Als er toch troepen worden gestuurd, dragen ze geen insignes en poseren ze als inheemse separatisten. Desinformatie transformeert de aanval tot een defensief antwoord op agressie. Zo werd Oekraïne gedestabiliseerd en grondgebied afgepakt. Het is het scenario waarvoor de Balten met hun Russische minderheden doodsbenauwd zijn.
Voor West-Europa is de dreiging minder direct maar even slinks. Het populistische electoraat vormt voor de Russen een vruchtbare akker waarop valt te oogsten. Er is een 'bombardement' op Merkel gaande, constateert de EU-bron. Berichten worden verspreid waarin ze bespot wordt om haar uiterlijk en gehekeld om het toelaten van een miljoen vluchtelingen. Door dat laatste is ze medeplichtig, heet het, aan de aanslagen in Parijs en Brussel en aan misdaden door asielzoekers. Bekend is het verhaal van het Russische tienermeisje Lisa in Berlijn dat zou zijn ontvoerd en verkracht door drie immigranten. Het meisje bleek het te hebben verzonnen. Russische media blijven desalniettemin waarschuwen voor verkrachtingen door migranten. Het is een kwestie van feiten verdraaien en stemming maken om een kanselier te slopen die sinds de Oekraïne-crisis het Europese sanctiefront tegen Moskou aanvoert.
Voor West-Europa is de dreiging minder direct maar even slinks. Het populistische electoraat vormt voor de Russen een vruchtbare akker waarop valt te oogsten. Er is een 'bombardement' op Merkel gaande, constateert de EU-bron. Berichten worden verspreid waarin ze bespot wordt om haar uiterlijk en gehekeld om het toelaten van een miljoen vluchtelingen. Door dat laatste is ze medeplichtig, heet het, aan de aanslagen in Parijs en Brussel en aan misdaden door asielzoekers. Bekend is het verhaal van het Russische tienermeisje Lisa in Berlijn dat zou zijn ontvoerd en verkracht door drie immigranten. Het meisje bleek het te hebben verzonnen. Russische media blijven desalniettemin waarschuwen voor verkrachtingen door migranten. Het is een kwestie van feiten verdraaien en stemming maken om een kanselier te slopen die sinds de Oekraïne-crisis het Europese sanctiefront tegen Moskou aanvoert.
Zo werd Oekraïne gedestabiliseerd en grondgebied afgepakt. Het is het scenario waarvoor de Balten met hun Russische minderheden doodsbenauwd zijn
MH-17
De Russen willen niet overtuigen, maar verwarring en verdeeldheid zaaien zodat mensen niets meer geloven
De doelgroep zijn Europeanen die de gevestigde politiek wantrouwen, kritisch staan tegenover vluchtelingen, de EU en de NAVO, bewondering koesteren voor autoritaire krachtpatsers als Poetin of belang hebben bij een goede relatie met Moskou. Die onderstroom is ontvankelijk voor beïnvloeding door de Russen, zelfs al hebben die de schijn tegen.
Zo blijft Moskou bestrijden dat de MH-17 door pro-Russische rebellen in het oosten van Oekraïne met een Russische raket is neergehaald. Het kwam met wel zes versies van de toedracht waarbij ze de schuld bij Oekraïne legden. Het is weinig geloofwaardig. Maar zelfs als een verhaal wordt ontkracht of rammelt, zoals met de MH-17, blijft er altijd iets hangen, aldus de EU-bron. 'De Russen willen niet overtuigen, maar verwarring en verdeeldheid zaaien zodat mensen niets meer geloven.' Hij wijst erop dat inmiddels bijna de helft van de Fransen Oekraïne de schuld geeft van het conflict met Rusland.
Zo blijft Moskou bestrijden dat de MH-17 door pro-Russische rebellen in het oosten van Oekraïne met een Russische raket is neergehaald. Het kwam met wel zes versies van de toedracht waarbij ze de schuld bij Oekraïne legden. Het is weinig geloofwaardig. Maar zelfs als een verhaal wordt ontkracht of rammelt, zoals met de MH-17, blijft er altijd iets hangen, aldus de EU-bron. 'De Russen willen niet overtuigen, maar verwarring en verdeeldheid zaaien zodat mensen niets meer geloven.' Hij wijst erop dat inmiddels bijna de helft van de Fransen Oekraïne de schuld geeft van het conflict met Rusland.
Hoe verdedig je je daartegen? In 2015 werd geopperd de EU een Europe Today te laten opzetten als tegenhanger voor Russia Today. Dat wilden de lidstaten niet. 'We moeten propaganda niet met propaganda bestrijden. Alleen met feiten', vindt NAVO-chef Stoltenberg. Maar hoe het werkt in het brein van mensen weten we niet, erkent de EU-zegsman. Er zijn hele en halve leugens, er is stemmingmakerij en ook feiten zijn niet altijd eenduidig. Dat maakt de informatieslag om de hoofden en harten moeilijk, zeker als die bij zoveel Europeanen vervuld zijn van wantrouwen en opstandigheid.
In de Disinformation Review meldt de EU wekelijks wat er door pro-Kremlin media aan desinformatie is verspreid. Berucht is het verhaal dat Oekraïense militairen een Russischsprekend jongetje van 3 jaar hadden gekruisigd. Het bericht was vals, een 'ooggetuige' bleek een Russische actrice.
Hieronder enkele recente voorbeelden van hoe geprobeerd wordt een tegenstander van de Franse Poetin-sympathisant Marine Le Pen te beschadigen en hoe de bevolking in andere Orthodoxe of Slavische landen wordt bewerkt.
In de Disinformation Review meldt de EU wekelijks wat er door pro-Kremlin media aan desinformatie is verspreid. Berucht is het verhaal dat Oekraïense militairen een Russischsprekend jongetje van 3 jaar hadden gekruisigd. Het bericht was vals, een 'ooggetuige' bleek een Russische actrice.
Hieronder enkele recente voorbeelden van hoe geprobeerd wordt een tegenstander van de Franse Poetin-sympathisant Marine Le Pen te beschadigen en hoe de bevolking in andere Orthodoxe of Slavische landen wordt bewerkt.
Meer lezen
Wat is waar over Russische beïnvloeding in Nederland?
De Russen zouden onze verkiezingen beïnvloeden, zelfs de geheime dienst waarschuwt voor ze. Maar wie goed kijkt wat ze doen, ziet ook desinformatie over de Russische desinformatie. Een poging om de informatiekluwen te ontwarren. (+)
Wat doen Fransen en Duitsers tegen Russische hacks?
Met verkiezingen op komst in zowel Frankrijk als Duitsland is de kans de groot dat Russische hackers hun pijlen de komende tijd intensief gaan richten op deze Europese zwaargewichten. Wat zijn de zwakke plekken per land, en hoe verdedigen zij die? (+)
Hoe Facebook nepnieuws wil bestrijden met factcheckers
In de Verenigde Staten en Duitsland werkt Facebook samen met factcheckers in de bestrijding van nepnieuws. Waarom gebeurt er in Nederland nog niets?
Het jaar van de post-truth
2016 was het jaar van de post-truth: feiten waren van ondergeschikt belang aan meningen, emoties en regelrechte bullshit. Hoe hebben we grip verloren op wat waar is?
De Russen zouden onze verkiezingen beïnvloeden, zelfs de geheime dienst waarschuwt voor ze. Maar wie goed kijkt wat ze doen, ziet ook desinformatie over de Russische desinformatie. Een poging om de informatiekluwen te ontwarren. (+)
Wat doen Fransen en Duitsers tegen Russische hacks?
Met verkiezingen op komst in zowel Frankrijk als Duitsland is de kans de groot dat Russische hackers hun pijlen de komende tijd intensief gaan richten op deze Europese zwaargewichten. Wat zijn de zwakke plekken per land, en hoe verdedigen zij die? (+)
Hoe Facebook nepnieuws wil bestrijden met factcheckers
In de Verenigde Staten en Duitsland werkt Facebook samen met factcheckers in de bestrijding van nepnieuws. Waarom gebeurt er in Nederland nog niets?
Het jaar van de post-truth
2016 was het jaar van de post-truth: feiten waren van ondergeschikt belang aan meningen, emoties en regelrechte bullshit. Hoe hebben we grip verloren op wat waar is?
Desinformatie van pro-Kremlinmedia
In de Disinformation Review meldt de EU wekelijks wat er door pro-Kremlinmedia aan desinformatie is verspreid. Berucht is het verhaal dat Oekraïense militairen een Russischsprekend jongetje van 3 jaar hadden gekruisigd. Het bericht was vals, een 'ooggetuige' bleek een Russische actrice.
Hieronder enkele recente voorbeelden van hoe geprobeerd wordt een tegenstander van de Franse Poetin-sympathisant Marine Le Pen te beschadigen en hoe de bevolking in andere Orthodoxe of Slavische landen wordt bewerkt.
- Op de Engelstalige versie van de Sputnik-website staat dat de Franse presidentskandidaat Emmanuel Macron een 'VS-agent' zou kunnen zijn die mogelijk de belangen van de Amerikaanse financiële markten vertegenwoordigt. Zijn kandidatuur heet een gevolg te zijn van een samenzwering door de (joodse) Rothschild-familie en een 'zeer rijke homolobby'.
- Een Bulgaars website meldt dat EU-commissaris Johannes Hahn heeft gezegd dat Bulgarije binnen veertig jaar ophoudt te bestaan als natie. Hij heeft dat nooit beweerd.
- Een Tsjechische website schrijft dat Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, denkt dat de EU uiteen zal vallen tijdens de Brexit-onderhandelingen. Hij heeft zoiets nooit gezegd.
- De Russische staatstelevisie beticht Europa van het plunderen van Oekraïne. Zelfs de organen van mensen zouden niet veilig zijn. Allemaal niet waar, aldus de nieuwsbrief.
Hieronder enkele recente voorbeelden van hoe geprobeerd wordt een tegenstander van de Franse Poetin-sympathisant Marine Le Pen te beschadigen en hoe de bevolking in andere Orthodoxe of Slavische landen wordt bewerkt.
- Op de Engelstalige versie van de Sputnik-website staat dat de Franse presidentskandidaat Emmanuel Macron een 'VS-agent' zou kunnen zijn die mogelijk de belangen van de Amerikaanse financiële markten vertegenwoordigt. Zijn kandidatuur heet een gevolg te zijn van een samenzwering door de (joodse) Rothschild-familie en een 'zeer rijke homolobby'.
- Een Bulgaars website meldt dat EU-commissaris Johannes Hahn heeft gezegd dat Bulgarije binnen veertig jaar ophoudt te bestaan als natie. Hij heeft dat nooit beweerd.
- Een Tsjechische website schrijft dat Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, denkt dat de EU uiteen zal vallen tijdens de Brexit-onderhandelingen. Hij heeft zoiets nooit gezegd.
- De Russische staatstelevisie beticht Europa van het plunderen van Oekraïne. Zelfs de organen van mensen zouden niet veilig zijn. Allemaal niet waar, aldus de nieuwsbrief.
1 opmerking:
Het geweten staat machteloos tegenover der Volkskrants nepnieuws.
Een reactie posten