Het brein: de laatste grote ontdekkingsreis?
In het Filosofisch Elftal analyseren twee denkers tweewekelijks een actuele kwestie. President Obama maakt miljarden vrij om het menselijk brein in kaart te brengen. Zal de mens zichzelf eindelijk leren kennen?
Alle uithoeken van de aarde zijn betreden, in kaart en in cultuur gebracht, maar er is nog één mysterieus stukje terra incognita, dat langzaamaan toegankelijk lijkt te worden: het denkende vlees in onze schedels. Als een nieuwe maanreis, een laatste grote ontdekkingsreis aangekondigd door de Amerikaanse president Obama, gaan wetenschappers het menselijk brein tot in de kleinste details in kaart brengen, zoals ze dat eerder deden met onze DNA-structuur, het menselijk genoom. Zal het ons inzicht geven in de menselijke natuur?
Marc van Dijk, ik ben geen filosoof en ook geen groot denker, maar ik weet wel dat de vraag:
Zal de mens zichzelf eindelijk leren kennen?
geen filosofische vraag is, en ook geen wetenschappelijke vraag, maar een religieuze dan wel politieke vraag. Laten we met het laatste beginnen. Is president Obama een filosoof, die miljarden aan gemeenschapsgeld wil uittrekken om de ultieme vragen van het menselijk bestaan te kunnen beantwoorden? Nee, Obama is een politicus en politici hebben uiteindelijk maar 1 vraag: hoe kan de massa het best in bedwang worden gehouden, welke factoren maakt de mens onhandelbaar en bedreigend voor de macht. Politici zijn niet wezenlijk geinteresseerd in filosofie, maar in ideologie, niet in de eeuwige waarheid, maar in de dagelijkse werkelijkheid. Welnu, het belang van de ideologische versie van de werkelijkheid werd in de achttiende eeuw door de grote Schotse Verlichtings-filosoof David Hume benadrukt toen hij schreef over 'the easiness with which the many are governed by the few' en 'the implicit submission with which the many resign their own sentiments and passions to those of their rulers.' Hume concludeerde:
When we enquire by what means this wonder is brought about we shall find, that as Force is always on the side of the governed, the governors have nothing to support them but opinion. It is therefore, on opinion only that government is founded; and this maxim extends to the most despotic and most military governments, as well as to the most free and most popular.
Dus Marc, het gaat Obama niet om filosofische veronderstellingen, maar om de politieke 'waarheid', te weten: welke propaganda is nodig om de massa in het gareel te houden. En binnen die context wil een politicus weten hoe de hersenen functioneren. Bovendien moet het onderzoek uiteindelijk geld opleveren, concerns schatrijk maken, want we leven in de neoliberale werkelijkheid die Obama en zijn geldschieters heeft voortgebracht.
Marc, de hersenen zijn niet een 'terra incognita,' aangezien een deel al in kaart is gebracht. Wat dat betreft zijn we al op de maan geweest. Bovendien is veel van wat politici en de grote concerns doen gebaseerd op psychologische kennis. En al enige tijd worden de hersenen ook neurobiologisch onderzocht.
Dan jouw vraag:
Zal de mens zichzelf eindelijk leren kennen?
Achter deze vraag schuilt het hevige verlangen naar verlossing. Het is dus een religieuze vraag, geen filosofische en zeker geen wetenschappelijke. Sinds de zogeheten judeo-christelijke cultuur ervan uitging uit het Paradijs te zijn gestoten verlangt de westerse mens op een pathologische manier naar verlossing. Eerst via het christendom, vervolgens via de Verlichtingsideologie. Maar die verlossing heeft de westerling niet gevonden in de hemel van het christendom noch in het materialistische paradijs van de Verlichting. Hij zal hem ook niet vinden in de wetenschappelijk in kaart gebrachte hersenen, om de simpele reden dat in de oneindigheid van tijd en ruimte er altijd weer een nieuwe horizon opduikt op het moment dat de horizon is bereikt. Dat nu is de waarheid van het 'mysterieus stukje terra incognita.' Ik begrijp dat jij finale antwoorden wil, een ultieme verlossing, maar dat zit er niet in. Op het moment dat de Obama's weten hoe de hersenen functioneren zal de laatste dag van de mensheid zijn aangebroken, want dan zal de macht de totale heerschappij over ons in handen hebben. En hoe dat komt kan een filosofische vraag zijn. Het is de aloude vraag over het kwaad in de wereld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten