'Deskundigen' 118

Ascetic Protestantism, the form of biblical religion most pervasive in our formative period and still widely influential, has a strongly anti-political, een anti-civic, side. The state and the larger society are considered unnecessary because the saved take care of themselves. Even more problematic is the tendency in this same strand of Protestantism to exclude those who are considered morally unworthy – unworthiness often being determined by their lack of economic succes (the undeserving poor) – from the social body altogether… one influential strand of biblical religion in America encourages secession from public life rather than civic engagement, and is even tempted to condemn the most vulnerable as morally unworthy…

A paranoid fear of the state is not something new, but can be seen from the earliest date of the republic… Worldly rewards are simply signs of good moral character – an idea that developed gradually in the Calvinist tradition… This moral utilitarianism works out in class terms: the rich are independent adults and the poor are dependent children, and both have only themselves to thank or blame. American individualism resists more adult virtues, such as care and generativity, let alone wisdom, because the struggle for independence is all-consuming.

This complex culture of individualism was much more functional on the frontier (though it certainly had destructive consequences there as well) than it can be in the complex, independent society we have become today.

Robert N Bellah et al. Habits of the Heart. Individualism and Commitment in American Life. 2008

Wat mij vooral opviel was dat Mak het individualisme van de Amerikaanse samenleving vanaf het begin noemt, maar pas in de tweede helft meer aandacht schenkt, zonder dat hij de ontwikkeling erin onderkent. Althans hij verbindt het niet met wat zich de laatste 40 jaar in de VS afspeelde. Dat ligt in het verlengde van het niet onderkennen van de invloed van Ayn Rand. Zij groeide op achter het IJzeren Gordijn en zag de verwoestende werking van het communisme op het individu, voelde dat aan den lijve. Ze emigreerde naar de VS en pleitte voor een verlicht soort individualisme onder de leuze die Greenspan omschreef als reason, individualism en enlightened self interest. Haar betoog versterkte dat van Hayek’s Road to Serfdom waarin die het socialisme beschrijft als stroming die mensen tot slaaf maakt van een leider of partij. Milton Friedman gebruikte dat boek en de ideologie van Rand om ervoor te pleiten dat organisaties zich niet bezig moeten houden met maatschappelijke doelen want dat zou – lees Road to Serfdom zei hij – maar leiden tot terreur van organisaties en hun leiders. Organisaties moeten rationeel worden geleid en winst maken is hun enige doel. Zij moeten van binnen naar buiten kijken. Zijn theorie is in de hele financiële wereld gevolgd en door Greenspan neergezet als innovatieve industriële benadering voor banken, financiële instellingen, overheden en de dienstensector. Greenspan droeg die in de westerse wereld uit. Europese politici, vooral in Groot-Brittannië en Nederland, volgden hem. We zitten in de hele wereld met de gebakken peren.

Intussen is zelfreferentialiteit geëvolueerd, we zien dat inhoudelijke argumenten er weinig meer toe doen, opinies des te meer. Mensen gaan nu echt uit van zichzelf: heb ik iets aan een uitspraak of theorie of niet? Bondjes sluit je met iedereen als dat in je belang is. Uiteindelijk – na decennia – wordt iemand die zelfreferentieel is dom, want je laat geen andere invloeden en overwegingen meer toe die je in de weg zitten of waar je je niet prettig bij voelt, zoals onderkennen wat feitelijk waar is. Evalueren is vervelend, want alleen de toekomst telt en van het verleden leren is zwaar irritant als het erop neerkomt dat je jezelf moet beperken. Ook dat kun je in deze tijd waarnemen. En tegelijkertijd past uitgaan van jezelf nu als een dak op een huis. De moderne infrastructuur nodigt ertoe uit. De zzp-er is er de icoon van. Het sociale ontstaat uit het functionele, komt niet meer voort uit het delen van dezelfde fysieke context. De tijd is fundamenteel – paradigmatisch – veranderd.

Maks beschrijvingen zijn gebaseerd op het delen van context. Daarom is Reizen zonder John een boek van iemand die duidelijk vanuit de 20ste eeuw de wereld beziet.

http://www.sezen.nl/archives/reizen-met-geert-mak

Het is de illusie van ‘Amerika’ die telkens weer opduikt bij de westerse mainstream-opiniemakers. De Reader’s Digest versie van de Verenigde Staten, die ook tot uitdrukking komt in de Grandma Moses afbeeldingen.

Anna Mary Robertson Moses (September 7, 1860 – December 13, 1961), better known as ‘Grandma Moses’, was a renowned American folk artist… LIFE magazine celebrated her 100th birthday by featuring her on its September 19, 1960 cover…

Grandma Moses' paintings were used to publicize numerous American holidays, including Thanksgiving, Christmas and Mother's Day. Exemplary of her status, a Mother's Day Feature in True Confessions (1947) noted how ‘Grandma Moses remains prouder of her preserves than of her paintings, and proudest of all of her four children, eleven grandchildren and four great-grandchildren.’

During the 1950s, Grandma Moses' exhibitions were so popular that they broke attendance records all over the world. ‘A cultural icon, the spry, productive nonagenarian was continually cited as an inspiration for housewives, widows and retirees. Her images of America's rural past were transferred to curtains, dresses, cookie jars, and dinner ware, and used to pitch cigarettes, cameras, lipstick and instant coffee.’

In 1950, the National Press Club cited her as one of the five most newsworthy women... Philadelphia’s Moore College of Art awarded her its first honorary doctorate degree.

http://en.wikipedia.org/wiki/Grandma_Moses

In de monografie Grandma Moses (1973) wordt zij geintroduceerd als ‘one of the most inspiring figures of the twentieth centrury,’ terwijl de naar de VS gevluchte joodse kunsthandelaar Otto Kallir over haar werk schreef:

What she expressed in her art are the everlasting sources of vitality from which man draws his strenght, courage, and hope. She has shown an image of het country far different from what has come to be regarded as ‘typically American,’ and the image is truer and more enduring.

Dat wil zeggen voor de massa, zoals Anton Pieck voor de mainstream in Nederland een groot kunstenaar is wiens afbeeldingen een gezapige illusie illustreren. Otto Kallir:

The figures that populate her landscapes are for the most part ‘types’ who perform certain standard chores: the men carrying wooden buckets in ‘sugaring off’ pictures… or the ones catching the turkey…

Such figures were often taken from books or old prints… This helps to explain their recurrence in Grandma Moses’s paintings, whereas the landscape is always the original artistic expression of het own vision. Remarkably enough, the animals in her picture are seldom stereotyped in the way that her human figures are.

In dezelfde tijd dat de VS met geweld een wereldmacht werd, schilderde één van de populairste beeldend kunstenaars van de VS een idyllisch landschap, pastorale rust, een provinciale wereld waarin de verschrikkingen van de oorlog niet bestaan, en ook geen kanker of andere verschrikkelijke ziekten,  geen armoede, geen robber barons en andere kapitalistische verschijnselen, geen vervreemding, eenzaamheid en misdaad. Wel veel huiselijk geluk, boerderijen, korenvelden, ossen, paarden, een picnic in de wei, een huwelijk onder bloeiende fruitbomen, overal poppetjes die mensen voorstellen. Alles ziet er gezond uit, geen indiaan te bekennen, het landschap zou met evenveel gemak ergens in het Midden-Europa van de negentiende eeuw kunnen zijn. Er bestaan ook geen steden en milieu-verontreinigende industrieen, maar wel ‘The Old Old Mill’ en ‘Maple Sugar Orchards, ‘My Hills of Home,’ zoals enkele van haar schilderijen getiteld zijn. Dit is het gedroomde ‘Amerika,’ zoals het nooit echt heeft bestaan, het ‘Amerika’ waarnaar veel Amerikanen verlangden. De tafereeltjes bevredigen even de nostalgie naar een gefantaseerd geluk en eenvoud. Het geprotretteerde gesloten wereldje van Grandma Moses is een vlucht uit de werkelijkheid die als te beklemmend wordt ervaren, uit een wereld waarin de medemens even gezichtsloos en identiteitsloos is als de poppetjes op haar afbeeldingen. 

Het werk is geliefd en de prijzen van een betrekkelijk klein schilderijtje lopen tegenwoordig op tot boven de 130.000 dollar. Hoewel haar werk door de kinderlijke manier van afbeelden voor sommigen net geen kitsch is, is  het sentiment dat het oproept wel degelijk kitsch. Het verbeeldt een voor het grote publiek niet doorleefde werkelijkheid. Hoewel alom bewonderd, moest de Chicago Tribune toch bekennen dat haar 1600 werken ‘ongegeneerde kitsch’ zijn.

 ‘The exhibit "Grandma Moses in the 21st Century" has 87 paintings on display, most of them rural scenes depicting the happier aspects of country life in her time. Yes, it's unabashedly kitsch, but it charmed a nation.’ 

Haar ongekende populariteit bij het grote publiek is kenmerkend voor de Amerikaanse drang tot  escapisme die men ook aantreft in Amerikaanse films, televisieseries, en zelfs politieke thema’s. Escapisme dat in een 'virtuele' wereld tot een gevaarlijk autisme heeft geleid. Op die manier kan de werkelijkheid onzichtbaar worden gemaakt. De VS en zijn pleitbezorgers kunnen op die manier blijven beweren dat het land vrijheid en democratie verpreidt op aarde en tevens ‘ordebewaker en politieagent’ is van de hele mensheid, zeven miljard zielen van wie tweederde ‘impoverished’ is, terwijl het verschil tussen arm en rijk almaar toeneemt. Ondertussen is ‘Freedom for most Americans an essential ingredient of a good  society,’ aldus de vijf Amerikaanse academische auteurs van The Good Society die aansluitend op deze vaststelling stellen dat

as with all the great moral terms, we need to probe more deeply to find out what ‘freedom’ really means. For many of us, ‘freedom’ still has the old meaning of the right to be left alone. In an older America, where one could spend most of one’s life on one own homestead, that kind of notion had a certain plausibility. But in the great society of today, freedom cannot mean simply getting away from other people. Freedom must exist within and be guaranteed by institutions, and must include the right to participate in the economic and politicial decisions that affect our lives.

En daarvan is vandaag de dag geen sprake, zelfs bij verre na niet, zoals de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Economie Joseph Stiglitz en de  Harvard econome Linda Bilmes in 2008 concludeerden in hun boek De Oorlog Van $3 Biljoen. De echte prijs van de oorlog in Irak:

Het is inmiddels wel duidelijk dat de Amnerikaanse invasie in Irak een gruwelijke vergissing is geweest. Bijna 4000 Amerikaanse militairen zijn gedood en meer dan 58.000 militairen zijn gewond geraakt of ernstig ziek… Honderdduizend Amerikaanse soldaten hebben aan de oorlog ernstige geestelijke gezondheidsproblemen overgehouden, waarvan een groot deel chronisch zal zijn. Hoe vreselijk het regime van Saddam Hoessein ook was, het leven is er voor het Irakese volk alleen maar slechter op geworden. Wegen, scholen, ziekenhuizen, huizen en musea zijn in het hele land vernietigd en electriciteit en water zijn minder beschikbaar voor de bevolking dan vóór de oorlog… Als de totale prijs voor deze oorlog is betaald, zal onze nationale schuld met biljoenen dollars zijn toegenomen. Ook de olieprijzen zijn door de invasie in Irak opgedreven. Daarom en om nog andere redenen is onze economie verzwakt.

De enige die van de oorlog heeft geprofiteerd is het Amerikaanse militair industrieel complex, met andere woorden: federale politici, hoge militairen, bankiers, wapenfabrikanten en hun lobbyisten, waar een groot deel van de in totaal drie biljoen dollar kostende Irak oorlog is terecht gekomen, (dus 3 maal een miljoen maal een miljoen). Kosten die tenslotte belastingbetalers moeten opbrengen, inclusief de rente omdat al dat geld door de VS geleend wordt van het buitenland. Ondertussen moet ook nog eens de corrupte bankwereld financieel overeind worden gehouden door diezelfde belastingbetalers. ‘Individualistic Americans fear that institutions impinge on their freedom,’ aldus de auteurs van de veel geprezen studie The Good Society over de huidige situatie waarin ‘our families are disintegrating, our economy is foundering, and our government seems to be abandoning whole categories of Americans.’ En wat krijgt op zijn beurt 80 procent van de wereldbevolking die in gebrek leeft, daarvoor terug? De Amerikaanse ‘leading non-mainstream expert on American foreign policy,’ William Blum, somt het kort maar krachtig op in zijn boek America’s Deadliest Export: Democracy. The Truth About US Foreign Policy And Everything Else (2013):

The secret to understanding US foreign policy is that there is no secret. Principally, one must come to the realization that the United States strives to dominate the world, for which end it is prepared to use any means necessary. Once one understands that, much of the apparent confusion, contradiction, and ambiguity surrounding Washington’s policies fade away. To express this striving for dominance numerically, one can consider that since the end of World War II the United States has

endeavored to overthrow more than 50 foreign governments, most of which were democratically elected;

grossly interfered in democratic elections in at least 30 countries;

attempted to assasinate more than 50 foreign leaders;

dropped bombs on the people of more than 30 countries;

attempted to suppress a populist or nationalist movement in 20 countries…

Despite the extensive documentation of the crimes of US foreign policy, because of the very breadth of the American interventions and the time period of sixty eight years, it’s much more difficult for the world to fully grasp what the United Sates has done.

In total: since 1945, the United States has carried out one or more of the above-listed actions, on one or more occasions, in seventy-one countries (more than one-third of the countries of the world), in the process of which the US ended the lives of several million people, condemned many millions more to a life of agony and despair, and has been responsible for the torture of countless thousands. US foreign policy has likely earned the hatred of most of the people in the world who are able to more or less follow current news sevents and are familiar with a bit of modern history.

Het land fungeerde… decennialang als ordebewaker en politieagent – om maar te zwijgen van alle hulp die het uitdeelde. En nog steeds zijn de Verenigde Staten het anker van het hele Atlantische deel van de wereld in de ruimste zin van het woord. Het is nog altijd de ‘standaardmacht’...

Geert Mak. Reizen zonder John. Op zoek naar Amerika. 2012

De Amerikaanse soft power is… hoewel aangetast, nog altijd sterk aanwezig… Soft power is, in de kern, de overtuigingskracht van een staat, de kracht om het debat naar zich toe te trekken, om de agenda van de wereldpolitiek te bepalen.

Geert Mak. Reizen zonder John. Op zoek naar Amerika. 2012

Aldus de mainstream propaganda van de westerse opiniemakers, die blind zijn voor de feiten zoals die door William Blum en talloze andere kritische Amerikaanse intellectuelen worden opgetekend. Zodra de Amerikaanse ‘soft power’ niet het gewenste resultaat heeft volgt onherroepelijk het Amerikaanse geweld totaan shock and awe toe. En dat laatste leidt tot de verwoesting van de infrastructuur van een land, zoals ik 1995 zelf heb kunnen constateren in Irak, en ik in deze eeuw heb gezien in de door Israel bezette Palestijnse gebieden. Maar in een heel andere wereld vraagt de opiniemaker Geert Mak zich vandaag de dag het volgende af:

Hoe zou Steinbeck tegenover het huidige Amerika hebben gestaan? […] En wat ons, Europeanen betreft… is het nog altijd die onweerstaanbare wereld van glans, glitter en zachte pastellen, bevolkt door een superieur en altijd ontspannen mensensoort, de wereld van ‘Disneyland Dream’ en ‘Hey Ba Be Re Bop’?

Disneyland? Mak verzwijgt dat sinds Vietnam die ‘onweerstaanbare wereld’ bij ‘ons’ ontwikkelde ‘Europeanen’ en trouwens ook bij een aanzienlijk aantal Amerikanen niet meer bestaat. De ‘glans, glitter en zachte pastellen’ bestaan alleen nog in het bewustzijn van Geert Mak cum suis. De ‘altijd ontspannen mensensoort’ heeft alleen al in Vietnam, volgens oud minister van Defensie Robert Macnamara zelf, meer dan 3 miljoen mensen afgeslacht. Hoe ‘ontspannen’ is dat? En wat heeft de ‘Disneyland Dream’ daarmee te maken? Hoe ‘soft’ is die ‘power’? Kortom, waar berust het  conformisme van Geert Mak op?

‘Populariteit bij het publiek maakt altijd afhankelijk van het publiek,’ zo citeerde de kritische journalist Ryszard Kapuściński de woorden van de Poolse filosoof Henryk Elzenberg. Het is ook niet ondenkbaar dat Mak zo verblind is geraakt door zijn afhankelijkheid van hoge oplages dat hij er maar wat op los fantaseert, in de hoop daarmee een zo groot mogelijk publiek te behagen. Zijn reisboek ‘slaat de plank mis’ om de terminologie van Mak zelf te gebruiken, vanwege het feit dat ‘Reizen zonder John een boek [is] van iemand die duidelijk vanuit de 20ste eeuw de wereld beziet,’ dat wil zeggen: iemand die nog steeds in de simplistische jaren vijftig mythen van ‘Amerika!’ gelooft en die nooit deze mythen op de juiste waarde heeft kunnen schatten. Voor hem is ‘Amerika!’, waarnaar hij op zoek is, in feite nog steeds de herinnering aan de kleinburgerlijke naoorlogse jaren toen ineens ‘pakjes groen-witte poeder’ uit dat ‘droomland’ kwamen, gekleurde poeder, ‘waaruit een huisvrouw een pan soep kan toveren: California heet het spul. California fluisteren we, California… Amerika! […] ‘Hey Ba Be Re Bop’… het publiek, niets gewend, is door het dolle heen. Amerika!’ Morgen meer gefluister versus de werkelijkheid. 

‘Hey Ba Be Re Bop’… Amerika!’