Beste lezer,
‘We zien een verandering komen zoals we die de afgelopen honderd jaar niet meer hebben
gezien. En we gaan deze verandering samen in gang zetten.’ Dat waren de woorden van de
Chinese president Xi Jinping na afloop van het driedaagse bezoek aan de Russische
president Poetin in maart 2023 in Moskou. Een boodschap die niet alleen gericht is aan zijn
bondgenoot in het Kremlin, maar ook aan de rest van de wereld.
Het vat de trend samen van de grote machtsverschuiving in de wereld, van een door de
Verenigde Staten aangestuurde unipolaire wereldorde naar een multipolaire wereldorde,
waarvan het zwaartepunt in het Oosten ligt en waarin China de leiding lijkt te nemen.
Technocratische hoogmoed heeft er voor gezorgd dat de geopolitieke invloed van de VS in
de wereld in hoog tempo afkalft. De unipolaire ordening staat door eigen toedoen op losse
schroeven. Zowel de lockdowns om de ‘pandemie’ te bestrijden als de economische en
financiële sancties tegen Rusland pakken voor de Verenigde Staten desastreus uit.
Decennialang werd de Amerikaanse hegemonie ondersteund door de dominante positie van
de dollar en de staatslening, militaire kracht door sterke bondgenootschappen en culturele
invloed. Op elk van deze gebieden is er sprake van een crisis. China sluit met meerdere
landen deals om handel te drijven in yuan.
Wat onderbelicht is gebleven, is het enorme tempo waarin dit gebeurt. Ook in de diplomatie
worden de VS inmiddels overtroefd. Deze situatie is niet ongevaarlijk. Frustratie en onmacht
kunnen de VS nog tot uiterst gevaarlijke stappen bewegen.
In dit rapport leest u hoe dit scenario zich kan ontvouwen. Wij hebben zes uiterst actuele
analyses gebundeld die u een heldere blik geven op de transitiefase waar we momenteel in
zitten.
Heeft u na het lezen van dit rapport vragen aan onze analisten over wat dit voor uw
vermogen betekent? Neem dan contact met ons op via redactie@geotrendlines.nl
Team Geotrendlines
April 2023
GEOPOLITIEK
Steunpilaren Amerikaanse hegemonie brokkelen af
2 april 2023
Door Sander Boon
Technocratische hoogmoed heeft er voor gezorgd dat de geopolitieke invloed van de VS in de wereld in hoog tempo afkalft. De unipolaire ordening staat door eigen toedoen op losse schroeven. Zowel de lockdowns om de ‘pandemie’ te bestrijden als de economische en nanciële sancties tegen Rusland pakken desastreus uit. Decennialang werd de Amerikaanse hegemonie geschraagd door de dominante positie van de dollar en de staatslening, militaire kracht door sterke bondgenootschappen en culturele invloed. Op elk van deze gebieden is er sprake van een crisis. China sluit met meerdere landen deals om handel te drijven in yuan. Wat onderbelicht is gebleven, is het enorme tempo waarin dit gebeurt. Ook in de diplomatie worden de VS inmiddels overtroefd. Deze situatie is niet
ongevaarlijk. Frustratie en onmacht kunnen de VS nog tot uiterst gevaarlijke stappen bewegen.
Bankencrisis
In maart jl. werd het op de dollar gebaseerde mondiale nanciële systeem weer opgeschrikt door een nieuwe bankencrisis. Silicon Valley Bank viel om en sleepte drie banken in zijn kielzog mee. De crisis waaide over naar Europa en Credit Suisse was hier het eerste slachtoffer. De crisis is nog niet voorbij. Bijna 200 regiobanken staan er in de VS slechter voor dan de omgevallen Silicon Valley Bank. In Europa kan Deutsche Bank na Credit Suisse de volgende domino zijn die omvalt.
Banken zijn in problemen gekomen door de gestegen rente sinds begin 2022. De waarde van staatsleningen, gebruikt als buffers op bankbalansen, is met 15 tot 30 procent gedaald. De buffers van banken blijken nu dus veel minder robuust dan gedacht. En hier blijft het niet bij. Er is afgelopen jaren veel geld gevloeid naar de vastgoed sector. Veel van dit soort leningen zijn genancierd door banken, vooral kleine banken. Deze leningen zijn sterk in waarde gedaald door de gestegen rente en de waardedaling van het vastgoed.
De nieuwe crisis toont aan dat de maatregelen die zijn genomen na de vorige verwoestende bankencrisis van 2008 geen soelaas hebben geboden. Met nieuwe regels moest worden voorkomen dat een nanciële crisis nog kon overslaan naar de traditionele banksector. De gestegen rente legt nu echter een probleem bloot dat centrale banken afgelopen vijftien jaar niet alleen hebben genegeerd, maar door hun eigen beleid zelfs hebben verergerd.
Centrale banken hebben namelijk met hun opkoopprogramma’s massaal staatsleningen opgekocht. Bovendien hebben ze commerciële banken aangespoord om ook staatsleningen op te kopen. Het zijn normaal gesproken de meest veilige beleggingen, omdat ze in tijden van nanciële stress makkelijk te verkopen zijn. Deze leningen kennen doorgaans namelijk geen kredietrisico. Het blijkt nu echter schijnveiligheid. Want er kleeft wel degelijk risico aan het aanhouden van staatsleningen, namelijk renterisico. Dat hebben niet alleen centrale banken, maar ook commerciële banken inmiddels ondervonden.
Dollarcrisis
Technocratische overmoed is de oorzaak van de gestegen rente. Functionarissen van het Witte Huis bevroren begin 2022 de dollartegoeden van de Russische centrale bank. De erop volgende energieboycot zou de Russische economie binnen een paar weken op de knieën krijgen. Het tegendeel bleek echter waar. Rusland vond al snel andere afzetmarkten voor
olie en gas en de Russische roebel herstelde snel. In het westen veroorzaakte de boycot echter hoge voedsel- en energieprijzen.
Eerder in 2020 was er ook al sprake van een totaal verkeerde inschatting door Amerikaanse en westerse technocraten. In reactie op de vermeende pandemie werd besloten tot lockdowns en het totaal stilleggen van de economie. Dit leidde tot verstoorde aanvoerlijnen en hogere prijzen. Lockdowns en sancties ontploften in het gezicht, want de hoge prijsinatie heeft geleid tot snel gestegen rentes. Met als gevolg toenemende nanciële stress en opnieuw een bankencrisis in de VS en Europa.
De kans dat deze nieuwe bankencrisis ontaardt in een bredere dollarcrisis is groot en voor de VS uiterst gevaarlijk. Het komt bovenop het groeiende verzet tegen het steeds vaker inzetten van de dollar als geopolitiek wapen. Amerikaanse hegemoniale macht is vooral te danken aan de positie van de dollar in het mondiale nanciële systeem. De Chinese leider Xi Jinping en de Russische president Poetin zien dit ook en smeden samen om die positie te ondergraven, zoals bleek uit de woorden van Xi: ‘Op dit moment zijn er veranderingen - zoals we die in 100 jaar niet hebben gezien - en wij zijn degenen die deze veranderingen samen aansturen’. Woorden die Poetin bevestigend beantwoordde.
De tijdsduiding van Xi is opmerkelijk, want die valt samen met de monetaire conferentie in 1922 in Genua, iets meer dan honderd jaar geleden. Daar werd de basis gelegd voor het huidige door de dollar gedomineerde monetaire systeem dat niet meer verankerd is aan goud, maar aan staatsleningen. Landen buiten de westerse invloedssfeer willen af van deze dominantie van de dollar. De basis van de Amerikaanse hegemonie, de nanciering ervan, staat nu meer dan ooit op losse schroeven.
Valuta
Het proces van de-dollarisatie en geopolitieke coalitievorming tegen de VS wordt in versneld tempo doorgevoerd. Saudi-Arabië maakte niet alleen formeel bekend dat het lid wil worden van de Shanghai Cooperation Organisation (SCO), het sloot ook twee in yuan genoteerde oliecontracten met China. Steeds vaker worden olie, gas en LNG-contracten afgesloten in andere valuta dan de dollar, met name de Chinese yuan. Ook Frankrijk voegde zich bij de groeiende rij landen die met China een contract sloot in yuan, in dit geval voor LNG.
Bovendien sloten China en Brazilië een handelsakkoord waarin de dollar niet meer zal worden gebruikt als handelsvaluta. Eerder al kwamen China en India tot eenzelfde akkoord. Dit proces van de-dollarisatie werkt zelfversterkend, want de vroege handelspartners die
kiezen voor deals met Chinese yuan, Indiase roepies en andere valuta proteren van deze nieuwe contracten, omdat de waarde van de dollar zal dalen ten opzichte van de nieuwe gebruikte valuta. Bovendien zullen grondstof exporteurs er hoogstwaarschijnlijk steeds vaker voor kiezen hun waardevolle grondstoffen niet meer te verkopen voor een valuta die geopolitiek gezien onder vuur ligt en dus gaat dalen. In Brazilië heeft de Chinese yuan de euro inmiddels van de tweede plaats geduwd in de samenstelling van haar valutareserves.
Geopolitiek
China zet niet alleen grote stappen in de strijd tegen de dominante positie van de dollar, ook op diplomatiek gebied wordt het land assertiever. De toenemende geopolitieke invloed van het land blijkt uit de resultaten die worden bereikt. Zo roken Saudi-Arabië en Iran door Chinese bemiddeling inmiddels de vredespijp en vragen steeds meer landen, ook Westerse, China om een actievere rol te spelen in het conict rondom Oekraïne.
In het eigen conict rondom de positie van Taiwan boekt China ook successen. Er zijn nog maar een handvol landen die, meestal onder druk van de VS, diplomatieke banden met Taiwan verkiezen boven die met China. Eind maart besloot Honduras de diplomatieke banden met Taiwan te verbreken ten gunste van China. Neutrale landen kiezen steeds vaker voor de Chinese geopolitieke koers, omdat het uitgaat van soevereiniteit. China gaat er van uit dat modernisering niet gelijk staat aan het automatisch overnemen van de westerse cultuur, een standpunt dat in veel opkomende landen weerklank vindt. Het is een tegenargument tegen het in de VS aangehangen en opgedrongen idee van ‘democratie’ versus ‘autocratie’.
Machtsbalans
De verzwakking van het dollarsysteem effent het pad naar een relatief snelle verschuiving in de geopolitieke en monetaire mondiale machtsbalans. De groeiende onzekerheid over deze versnelling valt op. In de VS wordt inmiddels ook nagedacht en gediscussieerd over de positie van de dollar. Voorstanders wijzen op de voordelen van de dominante positie. Econoom Michael Pettis van The Carnegie Endowment for International Peace stelt echter dat alleen Wall Street en de geopolitieke agenda van de VS proteren van de dollar als wereldmunt.
Dominantie van de dollar als wereldmunt heeft garant gestaan voor verarming en de- industrialisatie in de Verenigde Staten. De Amerikaanse middenklasse en de exportindustrie zijn de dupe, aldus Pettis. Bovendien zijn soevereine landen door hun handelsrelaties met
de VS afhankelijk gemaakt van het dollarsysteem. Het is een standpunt dat tot nu toe niet openlijk in dit soort kringen werd benadrukt. Nu wel dus, een teken des tijds.
Mensen aan de top van het Amerikaanse bedrijfsleven beginnen ook te twijfelen over een eerder vaste koers. Larry Fink, de baas van het grootste mondiale beleggingsfonds BlackRock, stelt al sinds de inval van Rusland in Oekraïne dat de tijd van globalisering voorbij is. De wereld wordt opgedeeld in meerdere machtsblokken en zowel politiek als bedrijfsleven zullen zich hieraan moeten aanpassen, aldus Fink in zijn laatste brief aan beleggers en investeerders.
Daar heeft de Amerikaanse regering echter geen boodschap aan. Machtsbehoud staat bovenaan. Maar ook in regeringskringen is nervositeit te bespeuren. Illustratief is een recente pers-brieng van het Witte Huis naar aanleiding van Xi Jinping’s bezoek aan Rusland. Maar liefst zeven maal benadrukte John Kirby, de woordvoerder Nationale Veiligheid, dat de Amerikaanse dominantie in de wereld onaantastbaar is. En iedereen weet, als je het moet benadrukken is het waarschijnlijk niet waar.
Sander Boon
drs. Sander Boon is politicoloog. Hij is een gedreven politiek- economisch en monetair analist die verder kijkt en dieper graaft en daardoor vaak verborgen verbanden ontdekt. Hierdoor heeft hij een unieke kijk op sociaal-maatschappelijke, politiek-economische en monetaire trends en ontwikkelingen.
Lees alles van Sander Boon »
https://geotrendlines.com/docs/Geotrendlines_Valt-de-dollar_v5.pdf
Geen opmerkingen:
Een reactie posten