Het Masker van Guus Wijnoogst en Marcelle Meuleman

De Amerikaanse filosofe en feministe Judith Butler verklaarde vorig jaar desgevraagd:

I think we are living in anti-intellectual times, and that this is evident across the political spectrum. The quickness of social media allows for forms of vitriol that do not exactly support thoughtful debate. We need to cherish the longer forms… I learn from being confronted and challenged, and I accept that I have made some significant errors in my public life… Democracy requires a good challenge, and it does not always arrive in soft tones. So I am not in favor of neutralizing the strong political demands for justice on the part of subjugated people. When one has not been heard for decades, the cry for justice is bound to be loud.

https://www.newstatesman.com/uncategorized/2020/09/judith-butler-culture-wars-jk-rowling-and-living-anti-intellectual-times 

Ik moest hieraan denken toen ik op Facebook de negatieve reacties las van twee van mijn generatiegenoten, de 79-jarige voormalige balletdanser Guus Wijnoogst en de 74-jarige voormalige actrice Marcelle Meuleman, die beiden van oordeel blijven dat degenen die niet gevaccineerd zijn tegen Covid gestraft moeten worden door ze niet op te nemen in een ziekenhuis zodra ze deze virus hebben opgelopen. Ze moeten maar thuis aan hun lot worden overgelaten, want, zo gaat hun opvatting, door zich niet te laten inenten zijn zij de oorzaak van de druk op de gezondheidszorg. Daarentegen stelt de Amsterdamse huisarts Frederieke Pijbes in Het Parool van zaterdag 4 december dat Covid alleen tot een uitvergroting van alles leidt wat er al mis was in de zorg, zoals de:

bureaucratie, de doorgeslagen protocollering, de grenzeloosheid van de huidige zorg, de defensieve geneeskunde, de marktwerking die samenwerken in de weg staat en die de thuiszorg versplinterde. Al die bestaande problemen worden onder druk van de pandemie nog groter.’ Ik voeg hier de al meer dan tien jaar durende bezuinigingen van de kabinetten onder aanvoering van de VVD-er Mark Rutten. 

Desondanks verkondigen mijn bejaarde tegenstanders Wijnoogst en Meuleman, die geen andere zienswijze accepteren dan hun eigen gevaarlijke mening, met luide stem dat het recht op lichamelijke integriteit teniet moet worden gedaan door de eed van Hippocrates van ziekenhuisartsen te schenden. Waar berust deze weerzinwekkende opinie op? Ik vrees toch op een geconditioneerde reflex van de massamens die zich in tijden van crisis -- zeker nu er sprake is van een systeemcrisis -- bedreigd voelen door het Kwaad in de wereld. En het Kwaad, zo is algemeen bekend, huist altijd in De Ander die dan ook gedemoniseerd moet worden. De van origine Tsjechische auteur Milan Kundera wees wat dit betreft op het volgende:

Freeing the great human conflicts from the naive interpretation of a battle between good and evil, understanding them in the light of tragedy, was an enormous feat of mind; it brought forward the unavoidable relativism of human truths; it made clear the need to do justice to the enemy. But moral Manichaeism has an indestructible vitality.

Kundera benadrukte dat:

De mens zich een wereld [wenst] waarin het goed en het kwaad duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn, want in hem huist het ingeschapen en ontembare verlangen te oordelen alvorens te begrijpen,

waardoor:

[j]e je de toekomst wel [kunt] voorstellen zonder de klassenstrijd of zonder de psychoanalyse, maar niet zonder de onweerstaanbare opkomst van pasklare ideeën die, ingevoerd in computers, gepropageerd door de massamedia, het gevaar met zich meebrengen binnenkort een macht te worden die elk oorspronkelijk en individueel denken verplettert en zo de werkelijke essentie van de Europese cultuur van onze tijd verstikt.

Guus Wijnoogst en Marcelle Meuleman leefden, net als ik, in de luwte van de geschiedenis, in een welvaartsstaat, en behoorden in de jaren zestig, zeventig tot de avant-garde van de moderne consumptiecultuur. Ineens worden beiden nu ruw gewekt uit hun geprivilegieerde bestaan, en reageren op hun oude dag vanuit een manicheïsch bewustzijn. Iemand moet de schuld krijgen van het huidige ongemak. Ineens worden deze Nederlanders verraden door hun masker, waarachter zij zich zo lang en zo consequentieloos hebben kunnen verschuilen. Plotseling blijkt ineens wie ze al die tijd werkelijk waren. Wanneer ze tegengesproken worden, reageren ze geërgerd. Het liefst zouden ze over hun graf heen hun illusies tot het einde der tijden willen verspreiden. Na een werkzaam leven lang hun eigen rolletje in alle vrijheid te hebben gespeeld, zijn ook zij, ieder op hun eigen specifieke wijze, verantwoordelijk voor de totstandkoming van de huidige totalitaire technocratie, maar weigeren hiervoor de verantwoording te nemen. Zij willen het gevoel van eeuwige onschuld bewaren. De Ander blijft het Kwaad, en zal daarvoor moeten boeten, hoe dan ook. Of zoals de Amerikaanse historicus Christopher Lasch stelt in zijn boek The Culture of Narcissism: American Life in an Age of Diminishing Expectations (1979):

 

The contemporary climate is therapeutic, not religious. People today hunger not for personal salvation, let alone for the restoration of an earlier golden age, but for the feeling, the momentary illusion, of personal well-being, health, and psychic security.