6 juli 2021Het verhaal van Hugo is een kleine kroniek over iets groots. Hugo was nooit van de boeken, zijn handen werkten hem omhoog. Na de mavo leerde een bouwopleiding hem rekenen en tekeningen lezen. Hij was nog geen 17 toen hij een speciekuip en troffel kocht en zijn eerste klussen deed. Gedreven was hij, zakelijk maar goedmoedig, en altijd the extra mile: klanten liepen met hem weg. Vijfentwintig jaar later is Hugo directeur van zijn aannemersbedrijf dat 23 miljoen waard is.
Hij was geboren in 1980, het jaar dat Ronald Reagan president van Amerika werd, en groeide op in de tijd dat het aangezicht van geld veranderde. Geld werd van middel doel. De financiële wereld, tot dan bastion van grijze boekhouders, was machtig en sexy. In de film Wall Street (1987) toonde Oliver Stone de gretigheid en glamour waarmee bankjongens een fortuin vergaarden. Vanuit New York verspreidde zich een nieuwe moraal: greed is good, o heerlijke hebzucht. Je had geen landgoederen, kunst en goede manieren meer nodig om status uit te drukken. Opzichtige consumptie werkt sneller.
De vrije markt werd voertuig en afgod ineen, zowel methode als morele standaard. Als omkering daarvan kantelde het beeld van de overheid: wat altijd deel van de oplossing was, werd nu aangewezen als oorzaak van problemen. Het voerde ons naar de staat van vandaag.
Geld maken mocht geen strobreed in de weg worden gelegd. Toezicht, het handhaven van regels, in het helle nieuwe licht werd dat allemaal hindermacht. Nog voordat de VVD zijn eerste premier leverde, koerste Wim Kok met de Derde Weg richting een openbaar bestuur waarin effectiviteit, efficiëntie en rendement centrale waarden werden. Wat begon als metafoor, werd een mal voor de werkelijkheid: de BV Nederland.
Daarin schrapt de directeur van de GGD – aangesteld om de volksgezondheid te beschermen – de naam van Tata Steel uit het rapport dat hoge aantallen longkanker in de regio IJmond analyseert. Daarin faalt het toezicht op chemische bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen. In dat land is er kleine en grootschalige fraude met mest; van individuele boeren die illegaal hun mestoverschot uitrijden, tot aan grote mestvergisters die tegen betaling alle stikstofstront in akkers en weilanden laten verdwijnen. Daarin werd de Keuringsdienst van Waarden een impotente waakhond die als Voedsel- en Warenautoriteit slachters en slagers oproept hun eigen vlees te keuren, met opeenvolgende schandalen tot gevolg. Toezicht heeft alleen nog tanden waar het om kleine luyden gaat.
Die moraliteit vervormde het fundament van het sociale contract, daar waar belasting wordt betaald. Nederland werd internationaal geliefd om zijn vrijgeleides naar belastingontwijking voor grootverdieners. De afgelopen dertien jaar daalde de effectieve belastingdruk voor grote bedrijven (berekeningen variëren van 17,1 tot 10,4 procent – in plaats van de wettelijke 25 procent vennootschapsbelasting). Miljoenen aan corona-steun ging naar ondernemingen die winst maakten en wier buitenlandse moederbedrijven dividend uitkeerden aan hun aandeelhouders (DAF, Atos en uitzendbedrijven Adecco en Randstad Groep). In tegenstelling tot werknemers moesten zzp’ers voor steun terug naar het minimuminkomen. Kleine ondernemers hebben spaargeld en pensioenreserves opgegeten.
Waar winst de heilige graal is, worden leefomgevingen vervuild, biodiversiteit vernietigd, de eisen van agressieve boeren ingewilligd en arbeidsmigranten uitgebuit; daar is exploitatie geoorloofd want ‘het draaien van de BV’ is de alfa en omega van het politiek-economische systeem. Daarin is kapitaal als een beest dat zichzelf alsmaar sneller vermeerdert. Wie iets van vermogen erfde of vergaarde, hoeft nooit meer te werken. Die kan beleggen en rentenieren. Die wordt rijk van wat zo mooi ‘onverdiend inkomen’ heet.
Hugo werd van arbeid kapitaal. Zijn oprit vulde zich met wagens van anderhalve ton. Na jaren hard werken groeit het geld nu vanzelf. Huizen bouwen doen zijn werknemers, hijzelf koopt ze alleen nog, als belegging. Uit de NOW-loonkostenvergoeding kreeg zijn bedrijf 50 mille, al liepen de zaken tijdens corona beter dan ooit. Over terugbetalen wil hij het niet hebben.
Hugo laat zich sowieso niks meer zeggen. Het goedmoedige is er een beetje af. Vrienden heeft hij niet zoveel, al wat hij doet gebeurt op zijn voorwaarden. Zo werd zijn biografie als een parabel waarin Kapitaal behalve Arbeid en de moraal, ook het karakter sloopt.
Marcia Luyten is journalist en schrijver
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-bv-nederland-begon-als-metafoor-maar-is-inmiddels-de-harde-werkelijkheid~b10c1b76/
Ziehier Yoeri Albrecht, die door een jonge journalist van het mediakanaal Left Laser betrapt werd tijdens een privé-onderonsje met twee ...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten