Een schoolvoorbeeld van racistisch denken dat als zodanig niet herkend wordt door Hoflands 'politiek-literaire elite,' is de zienswijze van Charles Groenhuijsen:
Zwart Amerika moet naar zichzelf kijken
VS Zwarte armoede in de VS komt mede voort uit racisme. Maar je kunt blanken niet van alles de schuld geven, vindt Charles Groenhuijsen.
11
Vraag aan Amerikanen wat het grootste probleem van het land is en ze beginnen over economie, werkloosheid en de rol van de regering. En sinds dit voorjaar ook over racisme. Niet dat racisme ooit weg was, maar het stond niet bovenaan het lijstje. Door dodelijke incidenten waarbij politieagenten zwarte burgers doodden (Ferguson, Staten Island, South-Charleston) staat racisme weer op de voorpagina’s.
Het is een hardnekkig probleem. Tegenstellingen tussen blank en zwart worden eerder groter dan kleiner. Ook de eerste zwarte president van Amerika brengt daarin geen verbetering. Dat is geen verwijt. Barack Obama maakte het onmogelijke niet waar.
Wie in een discussie over racisme op nuancering aandringt, kan rekenen op kritiek. Wat valt er te nuanceren over racisme? Ik doe toch een poging. Niet om te suggereren dat het meevalt met discriminatie in de VS. Het valt helemaal niet mee. Groot en klein racisme is er elke dag. Op kantoor, op school, in winkels, op straathoeken. Het leidt tot een boos debat dat vastloopt in de uitzichtloze tweedeling van goed en fout, slachtoffer en dader. Te vaak gaat het over de gevolgen in de 21ste eeuw van slavernij in de 18de en 19de eeuw: een zwart-wit dispuut waarin bitterheid en pessimisme overheersen. Te veel blanken zeggen: racisme is wel zo’n beetje voorbij. Als een zwarte Amerikaan het Witte Huis kan veroveren, is alles mogelijk. Stop met klagen en demonstreren. Oh, en ik wil als goedwillende blanke niet langer de schuld krijgen voor iets wat twee eeuwen geleden gebeurde.
Te veel zwarten zeggen: het is de schuld van blanken en hun racistische machtssysteem. We krijgen geen eerlijke kans en worden overal gediscrimineerd. De herinnering aan slavernij moeten we juist levend houden.
De schuld ligt steeds bij de ander
Beide analyses schieten tekort. Ze gaan niet over een hoopvolle toekomst, maar over een akelig verleden. Blank en zwart leggen de ‘schuld’ te veel bij de anderen. Maar je maakt ook toch eigen keuzes in je leven? Bij blanken: kijk naar de cijfers en leef je eens een beetje in. Vraag je af waar je actief kunt bijdragen aan meer gelijkheid. Wees alert op openlijk en verborgen racisme. Maar dat zullen veel blanken – terecht of onterecht – alleen doen als er ook onder African-Americans iets verandert. Bij jonge zwarte Amerikanen: je hoeft geen meisjes van zestien zwanger te maken omdat je grootmoeder nog achter in de bus zat. Je hoeft geen medezwarten dood te schieten omdat er ooit slavernij was. Een slechte buurt is voor een opgroeiend kind een kolossaal nadeel, maar geen excuus om je school niet af te maken en stelend rond te gaan.
Klinkt dit ongenuanceerd? Luister naar Obama die voor een zaal van net afgestudeerde zwarte studenten over de arbeidsmarkt spreekt. Er is steeds meer concurrentie van supergemotiveerde sollicitanten uit China, India en Brazilië. Obama: „We kunnen de erfenis van slavernij, racisme en discriminatie niet langer als excuus gebruiken. Je krijgt niks wat je niet zelf verdiend hebt. Het kan niemand wat schelen hoe je opvoeding was of dat je geleden hebt onder discriminatie.”
Natuurlijk zijn zwarte levens van waarde. Maar waarom vermoorden ze elkaar dan zo vaak?
Zwart Amerika moet naar zichzelf willen kijken. In de demonstraties na de dodelijke incidenten met de politie was de gevleugelde kreet ‘Black Lives Matter!’ Natuurlijk zijn zwarte levens van waarde. Maar waarom vermoorden zwarte Amerikanen elkaar dan zo vaak (meer dan veertig doden per week)? Het aantal moordenaars onder African Americans is vergeleken met blanken zeven keer zo hoog. Geldt de strijdkreet van de demonstranten dan niet? Waarom staat geen zwarte leider op die bij elk zwart moordslachtoffer roept: ‘Yes, all black lives matter’?
Natuurlijk komt zwarte armoede mede voort uit racisme en achterstelling. Maar je kunt blanken niet van alles de schuld geven. Er zijn in de VS meer blanke dan zwarte armen. African Americans zijn niet de enige bevolkingsgroep die te vaak wordt uitgesloten van de American Dream. Voor African Americans stapelen de frustraties zich op. Ze zijn niet langer de grootste minderheid in de VS. Dat zijn nu de Latino’s die het gemiddeld qua opleiding, werk en inkomen beter doen dan zwarte Amerikanen. Nog een pijnlijk feit: het aantal Afrikaanse immigranten neemt snel toe en ze presteren beter.
Steeds meer zwarten zijn succesvol
Is er dus alleen slecht nieuws over zwart Amerika? Nee, het goede nieuws is dat steeds meer African Americans succesvol zijn. Je kunt professor, chirurg, directeur, topsporter, popster en, inderdaad, president worden. Helaas blijft het aantal structurele achterblijvers veel te groot. Te vaak misbruiken zwarte Amerikanen achterstand (uit machteloosheid, wanhoop?) als iets om trots op te zijn. Wie het beter probeert te doen is een uitslover: ‘You are acting so white’. Discriminatie tegen blanken is intussen aan de orde van de dag. Vraag maar aan een willekeurige blanke scholier of student. Is het een uiting van bitterheid?
Volgens veel zwarte Amerikanen stelt Obama teleur. Is hij wel ‘zwart genoeg’? Critici vinden hem te ‘wit’ in zijn politieke beleid. Sommigen noemen hem zelfs een ‘wigger’ ofwel ‘white nigger’. Zij vinden dat je alleen een echte African American als je van slaven afstamt en in een zwart getto bent opgegroeid. Zo’n benadering is kortzichtig en verlamt een open dialoog. Obama is de best denkbare bondgenoot van zwart Amerika. Maar verwacht niet dat een zwarte president even alle problemen voor je oplost.
Hoe verder? Blank én zwart zijn deel van het probleem. Ze moeten ook deel worden van de oplossing. Beide groepen zitten vast in hun eigen (voor)oordelen. Amerika belooft zijn burgers gelijkheid. Dat gaat niet vanzelf. Het is behalve een recht ook de plicht van elke burger – blank en zwart – om je voor die gelijkheid in te spannen. Als dat blijvend niet lukt, zijn meer gewelddadige confrontaties onvermijdelijk en is het ideaal van ‘all lives matter’ verder weg dan ooit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten