Sonja Barend 2

In een van de meesterwerken van de wereldliteratuur, De Tijgerkat, schrijft de Siciliaanse auteur Tomasi di Lampedusa over een prins die in de negentiende eeuw in contact komt met een nouveau riche, die ‘niet gehinderd door de honderden belemmeringen die eerlijkheid, betamelijkheid en zelfs een goede opvoeding voor de meeste anderen vormen zich door de jungle van het leven bewoog met de zekerheid van een olifant die in rechte lijn voortwalst, bomen ontwortelend en hutten vertrappend, zonder ook maar iets te merken van de schrammende doornen en de jammerende slachtoffers.’ Beetje bij beetje raakt deze nieuwe rijke (don Calegero) aangetrokken tot de beschaving die uit het optreden van de prins sprak. Hij zag bij de prins ‘een zekere op het abstracte gerichte geestkracht, een neiging het eigen leven te vormen aan de hand van wat uit hemzelf voortkwam, in plaats van wat men uit anderen kon halen. Deze abstraherende geestkracht frappeerde hem sterk, ofschoon hij er slechts de ruwe buitenkant van zag en niet in staat was de essentie ervan in woorden te vangen, zoals wij hier hebben trachten te doen. Maar het viel hem wel op dat deze charme voor een aanzienlijk deel berustte op goede manieren en hij besefte dat de omgang met een welopgevoed man heel prettig kon zijn, aangezien zo iemand eigenlijk niet anders doet dan de altijd onaangename kanten van een groot deel van het menselijk bestaan wegwerken en aldus blijk geeft van een soort van voordelig altruïsme (een formule waarvan de doeltreffendheid van het adjectief hem de nutteloosheid van het substantief deed verdragen). Langzaam maar zekere begon don Calegero te begrijpen dat een gemeenschappelijke maaltijd niet noodzakelijkerwijs een orkaan van kauwgeluiden en een orgie van vetvlekken is; dat een gesprek echt niet altijd op een twist tussen honden hoeft te lijken; dat een teken van kracht is als je een vrouw voor laat gaan, en geen teken van zwakheid, zoals hij altijd had gedacht; dat je bij een gesprekspartner meer bereikt als je zegt “ik heb me niet duidelijk uitgedrukt” dan “je snapt er geen bal van”; en dat je op grond van deze inzichten heel wat profijt kunt trekken uit voedsel, vrouwen, gesprekken en gesprekspartners, zelfs als je ze goed behandeld.’

Ik citeer dit fragment van Di Lampedusa omdat hij ons kort maar krachtig laat zien hoe een beschavingsproces verloopt en juist dat proces is de afgelopen 30 jaar in Nederland precies omgekeerd geweest, van beschaving naar grofheid. Twee jaar geleden vroeg een verslaggeefster van Time Magazine mij wat Theo van Gogh zo allemaal en plein publique had gezegd. Ik vertelde haar dat hij islamitische Nederlanders had uitgemaakt voor ‘de vijfde colonne van geitenneukers,’ en dat hij over joodse Nederlanders grappen maakte als: ‘Wat ruikt het hier naar caramel… vandaag verbranden ze alleen suikerzieke joden.’ Desondanks of beter nog juist daarom zag onder andere Hirsi Magan/ Ali in hem een fakkeldrager van de vrijheid van meningsuiting. De verslaggeefster noteerde het allemaal keurig, maar liet mij aan het eind van het interview weten dat dit soort schofferingen niet zouden worden afgedrukt in de Verenigde Staten, niet alleen omdat ze onbeschaafd zijn, maar ook in strijd met de wet. Groepen mensen zo te stigmatiseren is daar domweg verboden. Maar niet in Nederland. Vormelijkheid en etiquette hebben hier moeten wijken voor wat heet vrijheid, de vrijheid om een ander publiekelijk te schofferen of je geslachtsdeel op televisie te laten zien.

Dat gebrek aan enig decorum werd gisteravond weer haarscherp in beeld gebracht tijdens het programma van Sonja Barend, waarin ze zich de vraag stelt: ‘Wat heeft vijftig jaar televisie in Nederland teweeggebracht? Het zijn buitengewoon boeiende programma’s voor sociologen, antropologen, historici en iedereen die geïnteresseerd is in het gedrag van een massa. Gisteren was het onderwerp: ‘Seks. Seks op televisie heeft de tongen altijd al in beweging gebracht, er was te veel van of te weinig, het was te braaf of te stout. Heeft de televisie een rol in de seksuele voorlichting en mogen beelden prikkelen? En brengt het grote aantal nieuwe Nederlanders na de seksuele revolutie weer nieuwe (of oude) taboes met zich mee? Over die vragen praat Sonja in de Rode Hoed met onder anderen Sophie Hilbrand, Menno Buch en de meiden van Halal.’ Althans, zo werd het op haar site aangekondigd.

In de aankondiging laat Sonja weten dat seks altijd veel kijkers trekt en dat ze daar dan een graantje van meepikt. Dat wordt nog eens benadrukt door een getoond fragment waarin Seth Gaikema het heeft over: 'een seksuele afwijking die nog niet bij Sonja is geweest.' We zien ook beelden van een kreunende vrouw die voor de camera door een man klaar gevingerd wordt, alle details volledig in beeld gebracht, aan de verbeelding is niets overgelaten. We zien een ‘tv-persoonlijkheid’ die twee gigantische borsten over zijn hoofd heeft hangen, een vrouw die les in pijpen geeft, Paul de Leeuw die iets met zijn pik doet en Maartje van Weegen tegen zijn geslachtsdeel zegt, hetgeen als buitengewoon geestig door het publiek wordt gezien, en als klap op de vuurpijl een man met opgestoken achterwerk die een vinger van een andere man in zijn anus krijgt terwijl die vertelt: ‘Eerst probeer je natuurlijk zijn kontje met glijmiddel lekker soepel te krijgen, met je andere vingertje, zoals je kan zien, zit je een beetje toch tegen zijn ballen aan te voelen.’ De reactie van de meeste mensen is om weg te kijken, zoals Sonja ook later bij zichzelf constateert. Tegen zoveel intimiteit in het openbaar is een beschaafd mens niet bestand.

We zijn nog geen tien minuten in het programma wanneer de kijker de meiden van Halal geshockeerd met elkaar ziet overleggen. Uit de keuze van Sonja's gasten wordt duidelijk dat het 30 jaar geleden begon met seksuele voorlichting en dat het geëindigd is in de barbarij van Sophie Hilbrand en Menno Buch. Marcel en Laura Mulder verschijnen in beeld, dit paar heeft in het programma van Buch opgetreden, verkleed als Indianen bereed zij hem. Op de vraag of ze het nog steeds leuk vinden dat ze aan dit programma hebben meegewerkt, antwoordt de vrouw: ‘Ja, heerlijk. Ik vind het heerlijk, ja echt, echt, ik vind het heerlijk.’ Sonja vraagt: Waaom wilde u dat zo graag? ‘Aandacht, aandacht… En ze zeggen van me dat het bullshit was en blablabla, maar toch heeft iedereen gekeken.’ Sonja stelt een vraag over haar dochtertje die toen 10 jaar oud was en de dag na de uitzending weer naar school moest. ‘Ja, ja, die heeft er heel veel problemen mee gehad. De familie ook, echt, heel slecht was het… Ik heb haar uitgelegd dat ik Laura ben, ik ben Laura van hoe ik ben, hoe ik me gewoon voel én ik ben mama. Als mama doe ik helemaal niks, dan ben ik zó perfect gewoon. D’r zijn twee dingen: Laura en Mama!’ De vrouw vertelt dat ze nu veel danst, het publiek lacht. ‘Moet ik het voordoen?’ Ze grijpt naar haar borsten die de omvang van airbags hebben.

Intussen zijn de meiden van Halal vertrokken. Ze zijn misselijk geworden van zoveel grofheid, zoveel plat amusement. Wie niet? denk ik als kijker. Maar de rest van de mensen is blijven zitten, die vindt het kennelijk niet aanstotelijk genoeg om te vertrekken, wat meer zegt over dit slag Nederlanders dan over de meisjes van Halal. Toch verbaast Sonja zich er over dat de meiden zijn vertrokken. Ze heeft zich niet gerealiseerd hoe grof mensen uit een andere cultuur onze Nederlandse normen en waarden kunnen vinden. Die vinden het net zo walgelijk als de Amerikaanse journaliste de grofheid van Theo van Gogh vond. Ze begreep ook volstrekt niet hoe Nederlandse intellectuelen konden denken dat dit iets te maken had met de vrijheid van meningsuiting. Sonja zegt over de meiden: ‘Ze worden natuurlijk wel dag in dag uit geconfronteerd met seks, met beelden over seks, overal, in kranten, op de tv, in tijdschriften, op straat, in de reclame… Hoe doen ze dat dan? Ik bedoel, je kan toch niet de hele dag je ogen dichtknijpen?’ Opvallend is dat na de tweede feministische golf, waarbij de integriteit van het vrouwenlichaam voorop stond, de vercommercialisering van dat lichaam door Sonja als een voldongen feit wordt gepresenteerd, waarbij je je dient neer te leggen. Je kan je ogen immers niet dichtknijpen. Het zit impliciet in haar vraag. Maar niet alle culturen vinden het uit commerciële overwegingen totaal verseksualiseren van een samenleving een ‘normaal’ fenomeen. Sterker nog: Sonja zelf merkt op dat 30 jaar geleden 85 procent van de Nederlandse bevolking van mening was dat seks alleen maar mocht met het oog op de voortplanting. Hoe is de verpaupering ontstaan in die dertig jaar televisie? Wat is er met de Nederlanders gebeurt? Maar juist aan die vraag kwam Sonja niet toe.

Meer hierover in een volgend stukje. Want de meiden van Halal kwamen terug En Hoe! Ze hielden de Nederlanders een spiegel voor.


Zie: http://www.time.com/time/europe/magazine/article/0,13005,901041122-782075,00.html En:
http://omroep.vara.nl/tvradiointernet_detail.jsp?maintopic=424&subtopic=307663 En:
http://www.uitzendinggemist.nl/index.php/serie?serID=1815&md5=dd2187bdcb5ba3e4a24a7c54c54d941c