Glyfosaat
Brabantse grondeigenaren willen dat boeren stoppen met landbouwgif
Een aantal grondeigenaren wil het spuiten van glyfosaat op hun land uitbannen. ‘Als eigenaar van de grond willen wij duurzaamheid stimuleren.’
Vruchtbaarheid
De Centrale Grondkamer heeft de afgelopen jaren wel een stap gezet maar die gaat de eigenaren die geen glyfosaat willen niet ver genoeg. Vorig jaar besloot de Centrale Grondkamer dat de verpachter van grond in een kortlopend contract van één jaar de eis mag opnemen dat de boer afziet van het spuiten van glyfosaat. Veel eigenaren willen veel verder gaan: zij willen een glyfosaatverbod in meerjarige contracten. Want als boeren de grond jaar in jaar uit kunnen bewerken, zijn zij in staat de vruchtbaarheid te verbeteren zonder glyfosaat, legt rentmeester Mooiweer van landgoed Twickel uit.
Groen Ontwikkelfonds Brabant neemt het voortouw bij de strijd om het oprekken van de regels. De organisatie verpacht 1500 hectare grond binnen en buiten natuurgebieden en wil spuiten van glyfosaat in meerjarige pachtcontracten verbieden. Dan gaat het om contracten van twee, drie of vier jaar. De poging van de Brabantse organisatie om dit verbod in het pachtcontract te krijgen wordt morgen behandeld door de Centrale Grondkamer in Arnhem. Als Brabant wint, melden zich meer organisaties zoals landgoed Twickel, maar ook gemeenten en provincies die glyfosaat willen verbieden in nieuwe meerjarige pachtcontracten.
Groen Ontwikkelfonds is onderdeel van de provincie Noord-Brabant en heeft als taak een aaneengesloten natuurnetwerk te formeren. Losse kleinere natuurgebieden moeten aan elkaar worden geklonken door grond te kopen en ook grond te ruilen. Om dat ruilen mogelijk te maken koopt Groen Ontwikkelfonds grond buiten het zogeheten Natuurnetwerk Nederland. Die wordt tijdelijk verpacht en kan vervolgens worden aangeboden aan boeren in het Natuurnetwerk om hen te verleiden te verhuizen.
Groen Ontwikkelfonds wijst erop dat boeren de grond graag willen pachten voor een langere periode. ‘Dat geeft hun de gelegenheid om de grond voor een langere termijn mee te nemen in hun bedrijfsplannen’, zo staat in het beroepschrift aan de Centrale Grondkamer. De organisatie wil ‘de grond duurzaam en maatschappelijk verantwoord verpachten om zo de kwaliteit van de bodem en het water, de biodiversiteit en de duurzame landbouw te stimuleren. Een van de maatregelen is het gebruik van glyfosaat zoveel mogelijk terug te dringen’.
Het chemiebedrijf Bayer brengt glyfosaat op de markt onder de naam Roundup. Het wordt gebruikt om onkruid dood te spuiten. Boeren gebruiken het vooral om de groei van zogeheten vanggewassen te stoppen zodat ze makkelijker onder de grond gewerkt kunnen worden. Vooral in de winter zaaien boeren een vanggewas, zoals een mengsel van gras en klaver. Dat neemt kool- en stikstof op en verrijkt de bodem. Het moet onder de aarde worden gewerkt als het nieuwe groeiseizoen aanbreekt.
Over de vraag of glyfosaat schadelijk is voor bodem en water zijn de meningen verdeeld. De Wereld Gezondheidsorganisatie WHO oordeelde in 2015 dat het middel ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ is. Bayer stelt dat dit niet is bewezen. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB) oordeelde in 2017 dat de schade meevalt. Er was onvoldoende reden om het middel niet toe te laten. In Europa wordt één keer in de tien jaar besloten over het effect van chemische bestrijdingsmiddelen. Van een algemeen verbod op glyfosaat kwam het in 2017 niet, maar vanwege de twijfel werd besloten niet na tien, maar na vijf jaar het middel opnieuw onder de loep te nemen. Dat gebeurt dus in 2022. Frankrijk deed glyfosaat toch zelf al in de ban en Duitsland doet dat met ingang van 2023.
Verstoord bodemevenwicht
Volgens Groen Ontwikkelfonds is het kwalijke effect van glyfosaat duidelijk. Het brengt schade toe aan de bodem, aan naburige percelen en aan het oppervlaktewater, zo staat in het beroepschrift. Bacteriën en schimmels die de plantengroei stimuleren gaan dood en zo wordt het evenwicht in de bodem verstoord. De Brabantse organisatie wijst ook op de stapeling van diverse bestrijdingsmiddelen die problemen kan veroorzaken.
Er is een belangrijk verschil tussen eenjarige pachtcontracten en meerjarige contracten. Sinds vorig jaar maart mag de eigenaar van grond in een pachtcontract voor één jaar een verbod opnemen voor het spuiten van glyfosaat. Maar wel met de restrictie dat het pachtcontract vermeldt dat de eigenaar van de grond niet mag zeuren als er na afloop van het contract onkruid op het land wordt aangetroffen.
Een argument voor de Grondkamer-Zuid, waar Groen Ontwikkelfonds Brabant eerder aanklopte, om een glyfosaatverbod in een meerjarig contract af te wijzen was dan ook dat er veel meer onkruid gaat groeien als een pachtcontract langer geldig is. Nee, zegt Groen Ontwikkelfonds Brabant, als een boer langer de tijd heeft, is onkruid makkelijker te bestrijden zonder glyfosaat te spuiten. Bovendien is niet alle onkruid ongewenst. Soms is onkruid nuttig voor het creëren van meer biodiversiteit.
Mary Fiers, directeur van Groen Ontwikkelfonds Brabant, kijkt reikhalzend uit naar een nieuwe koers bij de Centrale Grondkamer. Zij vindt dat te strak wordt vastgehouden aan de uitleg van de Pachtwet. “Ons doel is de biodiversiteit vergroten door meer natuur te creëren in Brabant. Dan kan ik toch niet grond gaan verpachten waarop glyfosaat mag worden gespoten?”
Fiers snapt dat de Grondkamer de positie van de pachter wil beschermen, maar wijst erop dat er veel boeren zijn die het prima vinden dat in het contract een glyfosaatverbod staat. “Zo’n boer kiest bewust voor het pachten van grond waar de verpachter extra eisen aan stelt. Met andere woorden: de pachter weet waar hij aan begint. Sterker nog, het is niet uitgesloten dat hij het zelfs een prima initiatief vindt. Wij zijn bereid om een lagere pachtprijs te accepteren.”
Definitief oordeel
Diverse gemeenten en provincies, zoals Noord- en Zuid-Holland, hebben al een glyfosaatverbod opgenomen in eenjarige contracten. Noord-Holland kijkt met belangstelling naar de zaak over meerjarige contracten die Brabant heeft lopen bij de Centrale Grondkamer. Deze provincie wil glyfosaat op alle pachtgrond verbieden, zegt een woordvoerder. Noord-Holland bezit 1900 hectare landbouw- en natuurgebied. In april werd een verzoek aan de regionale Grondkamer-Noordwest om glyfosaat te verbieden in meerjarige contracten voorlopig afgewezen. Een definitief oordeel is er nog niet. Als dat opnieuw negatief uitvalt gaat ook Noord-Holland in beroep bij de Centrale Grondkamer. Een woordvoerder van de provincie: “Daar wordt op dit moment een soortgelijke casus behandeld die richtinggevend zal zijn voor de beoordeling van onze contracten.”
Jeroen Rheinfeld, hoogleraar agrarisch recht, noemt het ‘een principieel punt dat een eigenaar van de grond meer vrijheid krijgt om nadere eisen te stellen’. Toch relativeert hij de gevolgen van het oordeel dat de Centrale Grondkamer na morgen moet vellen.
Het overgrote deel van de pachtcontracten in Nederland waarbij de overheid als verpachter optreedt heeft een pachtvorm die steeds voor zes jaar wordt verlengd zolang er geen opzegging of ontbinding plaatsheeft. De Brabantse zaak heeft dus gevolgen voor een klein deel van de boeren, zegt Rheinfeld. De meeste contracten lopen door en daarin kunnen de voorwaarden niet eenzijdig worden veranderd. Maar Groen Ontwikkelfonds Brabant hoopt dat aan ieder contract dat afloopt wel nieuwe eisen kunnen worden gesteld zodat een glyfosaatverbod zo stap voor stap kan worden uitgebreid.
De rijksoverheid zou de regie over pachtcontracten moeten nemen om de landbouw duurzamer te maken, meent Rheinfeld. “De rijksoverheid is de grootste grondbezitter van Nederland en zegt in al haar stukken dat er een duurzaam bodembeleid gevoerd moet worden. Het zou in die visie passen om daaraan concreet opvolging te geven. Dat kan door de wet te veranderen zodat je in het belang van milieu en duurzaamheid, extra eisen kunt stellen bij het aangaan van nieuwe pachtcontracten.”
Wat doet de Grondkamer?
In het pachtrecht heeft de pachter een sterke rechtspositie. De eigenaar van de grond mag geen buitensporige eisen stellen die het vrije ondernemerschap van de boer belemmeren. Om dat te waarborgen moeten alle pachtcontracten aan de Regionale Grondkamer worden voorgelegd. Daarvan zijn er vijf in Nederland.
Wie het niet eens is met de beslissing van de Regionale Grondkamer kan in beroep bij de Centrale Grondkamer in Arnhem. Ook al zijn verpachter en pachter het eens over een bepaalde eis, toch kan de Grondkamer oordelen dat die ‘buitensporig’ is en uit het contract verwijderd moet worden.
Voor contracten die langer dan zes jaar geldig zijn bekijkt de Grondkamer ook of de huurprijs redelijk is. De Grondkamer is een zogeheten Zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) en is belast met de uitvoering van de Pachtwet. Een ZBO staat op afstand van de rijksoverheid, maar een minister is verantwoordelijk voor de manier waarop de uitvoering gebeurt.
Lees ook:
Bayer komt in VS met alternatief voor glyfosaat
De glyfosaat-kwestie blijft Bayer achtervolgen. Het bedrijf zet meer geld apart voor de afhandeling van mogelijke schadeclaims in de VS. Eerder reserveerde Bayer daar al ruim tien miljard voor.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten