https://www.nrc.nl/nieuws/2014/01/28/oekraine-dreigt-uiteen-te-vallen-vijf-vragen-over-de-politieke-onrust-a1427654
Oekraïne dreigt uiteen te vallen. Vijf vragen over de politieke onrust
De straatprotesten in Kiev breiden zich uit tot een volksopstand in nagenoeg heel Oekraïne. President Janoekovitsj beloofde gisteravond de omstreden noodwetten terug te draaien. Vanochtend stapte de premier op. Maar de demonstranten willen maar één ding: dat Janoekovitsj aftreedt. Vijf vragen.
De straatprotesten in Kiev breiden zich uit tot een volksopstand in nagenoeg heel Oekraïne. Janoekovitsj beloofde gisteravond de onlangs door het parlement aangenomen omstreden noodwetten, die demonstreren in Oekraïne bemoeilijken, terug te draaien. Vanochtend stapte de premier op. Maar de demonstranten willen maar één ding: dat Janoekovitsj aftreedt. En dat is hij voorlopig niet van plan.
Onze redacteur Hubert Smeets is in Kiev. In vijf vragen en antwoorden praat hij ons bij.
1) Waar begon het allemaal mee?
Op 21 november vorig jaar zag president Janoekovitsj onverwacht af van ondertekening van het Europese associatieverdrag. Dit verdrag zou tot nauwere banden tussen Oekraïne en Europa moeten leiden en de handel moeten vergemakkelijken. Twee maanden eerder onderschreef de regering in Kiev het verdrag nog, maar onder zware druk van Rusland zag het daar uiteindelijk vanaf. De ex-Sovjetrepubliek vond financiële steun uit Rusland belangrijker dan Europese integratie.
Op 21 november vorig jaar zag president Janoekovitsj onverwacht af van ondertekening van het Europese associatieverdrag. Dit verdrag zou tot nauwere banden tussen Oekraïne en Europa moeten leiden en de handel moeten vergemakkelijken. Twee maanden eerder onderschreef de regering in Kiev het verdrag nog, maar onder zware druk van Rusland zag het daar uiteindelijk vanaf. De ex-Sovjetrepubliek vond financiële steun uit Rusland belangrijker dan Europese integratie.
Een paar dagen later stond het centrale regeringsplein in Kiev vol met demonstranten met Europese en Oekraïense vlaggen. Sindsdien is het geen dag meer rustig geweest op het Onafhankelijkheidsplein.
Overige sleutelmomenten tot dusver:
30 november: die nacht sloeg de politie in op een paar honderd studenten bij het nationale monument. Velen werden bewusteloos geslagen en gearresteerd.
16 januari: het Oekraïense parlement neemt in een chaotische stemming vergaande wetsvoorstellen aan die het makkelijker maken protesten van de oppositie te onderdrukken.
19 januari: radicalen nemen het protest over. Er is een splitsing opgetreden in het anti-regeringsprotest in Kiev. Radicalere ‘autonomen’ werpen eigen barricades op, los van het al twee maanden bestaande tentenkamp van anti-regeringsbetogers.
30 november: die nacht sloeg de politie in op een paar honderd studenten bij het nationale monument. Velen werden bewusteloos geslagen en gearresteerd.
16 januari: het Oekraïense parlement neemt in een chaotische stemming vergaande wetsvoorstellen aan die het makkelijker maken protesten van de oppositie te onderdrukken.
19 januari: radicalen nemen het protest over. Er is een splitsing opgetreden in het anti-regeringsprotest in Kiev. Radicalere ‘autonomen’ werpen eigen barricades op, los van het al twee maanden bestaande tentenkamp van anti-regeringsbetogers.
Illustratie Paresh Nath / Cagle Cartoons
2) Ondertussen breiden de protesten zich uit over het hele land. Dreigt het protest het land te verscheuren?
Het straatprotest in Kiev tegen president Viktor Janoekovitsj is uitgegroeid tot een soort volksopstand in nagenoeg geheel Oekraïne. De parlementaire oppositie, die tot nu toe vergeefs met de regering onderhandelt over een “vreedzame uitweg uit de crisis”, verliest daarbij zijn greep op radicalere groepen die op eigen gezag steeds meer overheidsgebouwen bezetten.
In 19 van de 27 ‘provincies’ zijn nu bestuursgebouwen bezet of wordt daarom gestreden tussen demonstranten, de oproerpolitie en soms ook gewapende hooligans.
De revolutie is sinds een week niet meer dat vreedzame protest vóór Europa, zoals het op 21 november begon, maar een opstand tégen president Janoekovitsj en zijn entourage. De radicalisering van het geweld dreigt nu ook de oppositie te verscheuren.
3) Wat moet je verder weten over Oekraïne? Ter achtergrond.
Oekraïne riep in 1991, toen de Sovjet-Unie uiteenviel, de onafhankelijkheid uit. De bevolking van Oekraïne is van oudsher verdeeld in een meer Russisch en een meer westers georiënteerd deel (het westelijke deel van Oekraïne kwam pas in 1939 onder Sovjetbewind). Een grote minderheid is Russisch of gebruikt Russisch als eerste taal, vooral in het oosten van het land, waar de Russisch-Orthodoxe kerk domineert. Het westen en centrum kijken meer naar Europa.
Oekraïne riep in 1991, toen de Sovjet-Unie uiteenviel, de onafhankelijkheid uit. De bevolking van Oekraïne is van oudsher verdeeld in een meer Russisch en een meer westers georiënteerd deel (het westelijke deel van Oekraïne kwam pas in 1939 onder Sovjetbewind). Een grote minderheid is Russisch of gebruikt Russisch als eerste taal, vooral in het oosten van het land, waar de Russisch-Orthodoxe kerk domineert. Het westen en centrum kijken meer naar Europa.
Voor de presidentsverkiezingen van 2004 schoof toenmalig president Koetsjma zijn premier Viktor Janoekovitsj naar voren. Hij ‘won’ door opzichtige stembusfraude. Daarop volgde de Oranje Revolutie. Na protesten onder leiding van presidentskandidaat Joesjtsjenko, die kort voor de verkiezingen vergiftigd werd, en Joelia Timosjenko volgde een nieuwe stembusgang, die Joesjtsjenko won. Maar de leiders van de revolutie kregen grote ruzie en konden een diepe economische crisis niet voorkomen.
4) Wat zijn de verschillen met de Oranje Revolutie, tien jaar geleden?
Tijdens de Oranje Revolutie in 2004 werd geprotesteerd tegen vervalste verkiezingen. Nu wordt er geprotesteerd tegen de president, die min of meer legitiem is gekozen. Het tweede verschil: de oppositie wist destijds wat ze wilden: ze wilden dat president Joesjtsjenko, die eigenlijk de verkiezingen had gewonnen, alsnog president zou worden. Nu weet de oppositie niet wat ze wil: aanvankelijk was de eis alleen dat de regering het Europese verdrag alsnog moest ondertekenen. Maar doordat inmiddels radicale groepen zich bij het protest hebben aangesloten, heeft de parlementaire oppositie geen grip meer op de situatie. Daardoor kunnen ze niets minder eisen dan het vertrek van de president. Dat is de zwaarste eis mogelijk. Door deze eis is er amper dialoog tussen de regering en de parlementaire oppositie mogelijk.
Tijdens de Oranje Revolutie in 2004 werd geprotesteerd tegen vervalste verkiezingen. Nu wordt er geprotesteerd tegen de president, die min of meer legitiem is gekozen. Het tweede verschil: de oppositie wist destijds wat ze wilden: ze wilden dat president Joesjtsjenko, die eigenlijk de verkiezingen had gewonnen, alsnog president zou worden. Nu weet de oppositie niet wat ze wil: aanvankelijk was de eis alleen dat de regering het Europese verdrag alsnog moest ondertekenen. Maar doordat inmiddels radicale groepen zich bij het protest hebben aangesloten, heeft de parlementaire oppositie geen grip meer op de situatie. Daardoor kunnen ze niets minder eisen dan het vertrek van de president. Dat is de zwaarste eis mogelijk. Door deze eis is er amper dialoog tussen de regering en de parlementaire oppositie mogelijk.
Het derde verschil: de mate van geweld is onvergelijkbaar. De Oranje Revolutie verliep in betrekkelijke rust. Dat is nu een heel ander verhaal. Er wordt geweld gepleegd door zowel de oproerpolitie als de geradicaliseerde buitenparlementaire oppositie.
Illustratie Arend van Dam / Cagle Cartoons
5) Is er een uitweg uit deze crisis mogelijk? Wat zijn de scenario’s?
Een uitweg zou zijn:
Een uitweg zou zijn:
- de eerder opgepakte studenten amnestie verlenen.
- de aangenomen ordewetten intrekken (zoals nu lijkt te gebeuren).
- de grondwet aanpassen zodat de macht van de president geringer wordt.
- vervroegde parlementsverkiezingen.
- een nieuw kabinet, een nieuwe regeringsploeg (zoals nu lijkt te gebeuren).
Dat alles tezamen zou een mogelijke uitweg kunnen zijn uit deze politieke crisis.
Scenario’s voor als deze uitweg niet gevonden wordt:
- Een dezer dagen zou de regering kunnen besluiten de noodtoestand af te kondigen. Dan wordt de Majdan der Onafhankelijkheid, het centrale plein in Kiev, met geweld ontruimd door de politie.
- Radicalen zouden het regeringsgebouw kunnen gaan bestormen.
Achter de schermen worden mogelijk ook deals gesloten waar de buitenwacht geen zicht op heeft. Met geldstromen is alles mogelijk.
Volg hier de updates van Hubert Smeets over de laatste stand van zaken in Oekraïne.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten