Woensdag 9 maart 2011 betoogde de journalist Ian Buruma in The Guardian:
People in the Middle East and North Africa have been led by the west, or by western-backed dictators, for long enough. They must find their own way to freedom. Obama seems to understand this. Which is why he has done all right.
Tien dagen na Buruma’s conclusie, op zaterdag 19 maart 2011, begon de NAVO, onder aanvoering van de VS, een bombardementscampagne waarbij het Qadhafi-regime ten val werd gebracht en het land uiteenviel in enclaves van elkaar bestrijdende milities, al dan niet gesteund door terroristen van Al-Qaida en/of ISIS. Zaterdag 27 februari 2016 kwam The New York Times onder de kop ‘Hillary Clinton, “Smart Power” and a Dictator’s Fall’ tot de slotsom dat ‘the ouster of Col. Muammar el-Qaddafi left Libya a failed state and a terrorist haven.’ Verslaggeefster Jo Becker en de ‘national security reporter’ voor de NYT, Scott Shane, zetten uiteen:
This is the story of how a woman whose Senate vote for the Iraq war may have doomed her first presidential campaign nonetheless doubled down and pushed for military action in another Muslim country. As she once again seeks the White House, campaigning in part on her experience as the nation’s chief diplomat, an examination of the intervention she championed shows her at what was arguably her moment of greatest influence as secretary of state. It is a working portrait rich with evidence of what kind of president she might be, and especially of her expansive approach to the signal foreign-policy conundrum of today: whether, when and how the United States should wield its military power in Syria and elsewhere in the Middle East…
One month later, Secretary Clinton appeared at the National Defense University with Leon E. Panetta, who had recently replaced Mr. Gates as defense secretary. She hailed the intervention as a case study in ‘smart power.’
‘For the first time we have a NATO-Arab alliance taking action, you’ve got Arab countries who are running strike actions,’ she said. ‘This is exactly the kind of world that I want to see where it’s not just the United States and everybody is standing on the sidelines while we bear the cost, while we bear the sacrifice.’
Mr. Panetta spoke of a ‘sense that Qaddafi’s days are numbered.’
Six days later, on Aug. 22, the cumulative efforts of the international coalition bore fruit when exuberant rebels stormed the Qaddafi compound in Tripoli. The dictator was still at large, but his reign was over.
Mrs. Clinton’s old friend and political adviser, Sidney Blumenthal, who regularly emailed her political advice and vaguely sourced intelligence reports on Libya, urged her to capitalize on the dictator’s fall.
‘Brava!’ Mr. Blumenthal exclaimed. As always, he was thinking about Mrs. Clinton’s presidential ambitions. ‘You must go on camera. You must establish yourself in the historical record at this moment.’ She should be sure to use the phrase ‘successful strategy,’ he wrote. ‘You are vindicated.’
De Amerikaanse auteur Tom Engelhardt beschreef op 7 januari 2016, tijdens het laatste jaar van het Obama-regime, de stand zaken in zijn land als volgt:
The U.S. national security state, like the billionaire class, has grown ever richer and become ever more entrenched in these years, while similarly extracting itself from what was once the American political and legal system. Its officials now exist in a world of secrecy in which, in the name of our ‘safety,’ ever fewer of their acts are open to our scrutiny. They inhabit what can only be thought of as a crime-free zone. No act they commit, no matter how extralegal or illegal, will evidently ever land them in a court of law. They have, in essence, total impunity. It doesn’t matter whether you’re talking about the CIA’s massive, extralegal operation to kidnap ‘terror suspects’ (often enough, as it turned out, innocent civilians) and deliver them to the torture chambers of brutal allies or to a system of ‘black sites’ off the coast of normal justice. Lying to Congress, hacking congressional computers, and assassinating American citizens have all been green-lighted. No one was ever punished. When necessary, in the secret corridors of power, officials of the national security state simply mobilize lawyers to reinterpret the law of the land to their taste.
When it comes to impunity, their record has been the equal of anything the billionaire class has done. And none of it was more impressive, in its own way, than the use of obviously illegal methods of torture, euphemistically termed ‘enhanced interrogation techniques,’ against helpless prisoners in a secret global prison system, as TomDispatch regular Rebecca Gordon reminds us today. You want war crimes? Post-9/11, Washington could have sported the logo: War Crimes ‘R’ Us. If you want to understand what this sort of impunity means in terms of the politics of 2016, then read on.
America Revisits the Dark Side
Candidates Compete to Promise the Most Torture and Slaughter
They’re back!
From the look of the presidential campaign, war crimes are back on the American agenda. We really shouldn’t be surprised, because American officials got away with it last time -- and in the case of the drone wars continue to get away with it today. Still, there’s nothing like the heady combination of a ‘populist’ Republican race for the presidency and a national hysteria over terrorism to make Americans want to reach for those ‘enhanced interrogation techniques.’ That, as critics have long argued, is what usually happens if war crimes aren’t prosecuted.
In August 2014, when President Obama finally admitted that ‘we tortured some folks,’ he added a warning. The recent history of U.S. torture, he said, ‘needs to be understood and accepted. We have to as a country take responsibility for that so hopefully we don’t do it again in the future.’ By pinning the responsibility for torture on all of us ‘as a country,’ Obama avoided holding any of the actual perpetrators to account.
Unfortunately, ‘hope’ alone will not stymie a serial war criminal -- and the president did not even heed his own warning. For seven years his administration has done everything except help the country ‘take responsibility’ for torture and other war crimes. It looked the other way when it comes to holding accountable those who set up and ran the CIA’s large-scale torture operations at its ‘black sites’ around the world. It never brought charges against those who ordered torture at Guantánamo. It prosecuted no one…
Met andere woorden, Buruma’s bewering dat Obama ‘has done all right’ in het Midden-Oosten is de bekende propaganda van Democraten, die in niets wezenlijks verschillen van Republikeinen, oftewel, in de woorden van wijlen Gore Vidal, ‘There is only one party in the United States, the Property Party… and it has two right wings: Republican and Democrat.’ Maar alleen een schrijver van het kaliber Vidal kan een dergelijk feit publiekelijk verspreiden, een mainstream-opiniemaker als Ian Buruma kan zich deze luxe niet permitteren, het zou het einde van zijn zo zorgvuldig opgebouwde carrière betekenen. Hij ziet zich daarom verplicht te verklaren dat ‘we ons moeten voorbereiden op een tijd waarin we met weemoed terugkijken op het betrekkelijk goedaardige imperialisme uit Washington,’ een ‘imperialisme’ dat, zoals elk ‘imperialisme’ vanzelfsprekend alleen door grootschalig geweld en miljoenen doden in stand kan worden afgedwongen en in stand wordt gehouden. Pax Americana verschilt in dit opzicht niet van het Duizendjarige Rijk dat de nazi’s voor ogen stond. De Duitsers waren destijds, net als de Amerikanen na de Tweede Oorlog, uit op de hegemonie in de wereld. Maar, zoals het Militaire Tribunaal in Neurenberg bepaalde, geldt nu dat
[t]o initiate a war of aggression is not only an international crime; it is the supreme international crime, differing only from other war crimes in that it contains within itself the accumulated evil of the whole.
Daarom pleit Rebecca Gordon, die aan de Universiteit van San Francisco filosofie doceert, in haar boek American Neuremberg (2016) voor een berechting van Amerikaanse beleidsbepalers en militairen die in de zogeheten ‘War on Terror’ oorlogsmisdaden hebben gepleegd of daartoe opdracht hebben gegeven. Zij eindigt haar 215 pagina’s tellende studie met de opmerking dat er Amerikaanse ‘warriors’ zijn die in hun zogeheten strijd tegen ‘terreur’
have no respect for law in any form; theirs is the justice of the philosopher Thrasymachus, who in Plato’s ‘Republic’ tells Socrates that ‘injustice, if it is on a large enough scale, is stronger, freer, and more masterly than justice.’ These upholders of realpolitik believe that justice is no more than the advantage of the strong over the weak, and that any one who thinks differently is a naive fool.
Het is hetzelfde sofisme als dat van opiniemaker Thomas Friedman van The New York Times, gebaseerd op de overtuiging dat
[t]he hidden hand of the market will never work without a hidden fist. McDonald's cannot flourish without McDonnell Douglas, the designer of the F-15. And the hidden fist that keeps the world safe for Silicon Valley's technologies to flourish is called the US Army, Air Force, Navy and Marine Corps,
zoals hij in ‘A Manifesto for the Fast World,’ op 28 maart 1999 in zijn krant verkondigde. Deze rechtvaardiging van massale terreur komt voort uit dezelfde mentaliteit die Buruma doet beweren dat er sprake is van een ‘betrekkelijk goedaardige imperialisme uit Washington.’ Tot op zekere hoogte hebben Friedman en Buruma gelijk, maar dit is het gelijk van de straat, het recht van de sterkste, waarop mensen zonder moraal ‘met weemoed’ zullen ‘terugkijken,’ zodra de ‘Pax Americana’ aan zijn eigen barbaarse geweld ten onder is gegaan. Terecht wees de joods-Amerikaanse jurist, Benjamin Ferencz, na de Tweede Wereldoorlog hoofdaanklager van het ‘Einsatzgruppen-proces,’ erop dat
[t]he primary lesson of Nuremberg was that individuals, regardless of rank or station, could be held criminally responsible by an international tribunal. Medieval notions of sovereignty had become obsolete in the modern world. No nation or person could be above the law. Law must apply equally to everyone. As Justice Robert H. Jackson, the leading architect of the trials and Chief Prosecutor for the United States put it in his opening statement in the 1946 trial against Göring and cohorts before the International Military Tribunal (IMT) at Nuremberg: ‘We must never forget that the record on which we judge these defendants today is the record on which history will judge us tomorrow. To pass these defendants a poisoned chalice is to put it to our own lips as well.’ Taylor would put it more succinctly with his stark reminder that law is not a one-way street.
Ferencz schreef dit in de introductie van een heruitgave van het boek Nuremberg and Vietnam (2010) van Telford Taylor, ‘chief counsel for the prosecution at the Nuremberg Trials,’ die drie jaar vóór de Amerikanen zich in 1973 uit Vietnam terugtrokken, een verslag gaf van ‘the Vietnam conflict from the perspective of international law.’ Taylor onderzocht ondermeer de parallellen ‘between actions committed by American troops during the then recent My Lai Massacre of 1968 and Hitler’s SS in Nazi-occupied Europe.’ Hoewel mainstream-journalist Ian Buruma volhoudt dat ‘no matter what one thinks of My Lai,’ deze en andere Amerikaanse oorlogsmisdaden ‘are overshadowed by the sheer scale and savagery of the Nazi crimes,’ hebben juridische experts als Ferencz, Taylor en Jackson benadrukt dat, zelfs al zouden dergelijke beweringen waar zijn, dit geen argument is. Zo zet Ferencz uiteen dat
The idea that aggression should be punished as an international offense was not invented at Nuremberg. It was the culmination of many years of deliberation by distinguished jurists. The Charter for the IMT (International Military Tribunal in Neurenberg. svh), adopted in London by the four occupation powers in August, 1945 denounced the planning or waging of wars of aggression as ‘Crimes Against Peace.’ In his Opening Address for the United States, Justice Jackson made clear ‘that while this law is first applied against German aggressors… it must condemn aggression by any other nations, including those who sit here now in judgement.’ The Time had come to hold leaders accountable for offenses of such magnitude that they threatened the survival of civilization.
The eminently fair IMT held that aggression was ‘the supreme international crime’ since it encompassed all the other crimes. ‘The law is not static,’ said the court, ‘but by continued adaption follows the needs of a changing world.’ Taylor, in a speech in Paris in 1947, noted: ‘Judicial recognition of the long-established and universal conviction that aggressive war is a crime is a milestone in the development of international law and a new foundation stone of civilization.’
Desondanks acht Buruma de massale Amerikaanse oorlogsmisdaden in Vietnam, die in de documentaire The Memory of Justice (1976) van de joodse cineast Marcel Ophüls worden belicht, lang niet zo ‘aangrijpend’ als onder andere de ‘wreedheid van de Nazi misdaden.’ Ophüls' film ‘was inspired by Telford Taylor's book Nuremberg and Vietnam: An American Tragedy, and Taylor is interviewed extensively during the film.’ Ophüls nam het boek
as a starting point for exploring the possibility of people judging one another, especially in light of their behavior in other contexts, as well as dealing with individual versus collective responsibility. The film discusses the notion that any group in power is capable of committing a war atrocity.
Het typeert de westerse gevestigde orde dat zij een mainstream-opiniemaker als Ian Buruma tot hoogleraar ‘Democracy, Human Rights, and Journalism’ benoemde, en in 2008 onderscheidde met de internationale Erasmus Prize vanwege zijn ‘especially important contribution to culture, society or social science in Europe,’ én met ingang van september 2017 aanstelde als hoofdredacteur van The New York Review of Books. Het establishment heeft woordvoerders als hem nodig om zijn misdaden te rechtvaardigen, en als dit niet meer mogelijk is, te bagatelliseren. Voor Buruma mogen de Amerikaanse oorlogsmisdaden dan wel minder ‘aangrijpend’ zijn, toch was ‘the US’s illegal invasion of’ Vietnam
to preserve Western colonialism, an act of aggression that killed some 3 million Vietnamese people, including up to about 70,000 in a single US operation targeting civilians, the ‘Phoenix’ program.
Om een indruk te geven van het beoordelingsvermogen van Buruma, enkele voorbeelden uit de praktijk van ‘Operation Phoenix’:
Methods of reported torture that author Douglas Valentine wrote were used at the interrogation centers included:
‘Rape, gang rape, rape using eels, snakes, or hard objects, and rape followed by murder; electric shock ('the Bell Telephone Hour') rendered by attaching wires to the genitals or other sensitive parts of the body, like the tongue; the 'water treatment'; the 'airplane' in which the prisoner's arms were tied behind the back, and the rope looped over a hook on the ceiling, suspending the prisoner in midair, after which he or she was beaten; beatings with rubber hoses and whips; the use of police dogs to maul prisoners.’
Military intelligence officer K. Barton Osborne reports that he witnessed the following use of torture:
‘The use of the insertion of the 6-inch dowel into the canal of one of my detainee's ears, and the tapping through the brain until dead. The starvation to death (in a cage), of a Vietnamese woman who was suspected of being part of the local political education cadre in one of the local villages… The use of electronic gear such as sealed telephones attached to… both the women's vaginas and men's testicles [to] shock them into submission…
Phoenix operations often aimed to assassinate targets, or resulted in their deaths through other means. PRU units often anticipated resistance in disputed areas, and often operated on a shoot-first basis. Innocent civilians were also sometimes killed…
Lieutenant Vincent Okamoto, an intelligence-liaison officer for the Phoenix Program for two months in 1968 and a recipient of the Distinguished Service Cross said the following:
‘The problem was, how do you find the people on the blacklist? It's not like you had their address and telephone number. The normal procedure would be to go into a village and just grab someone and say, “Where's Nguyen so-and-so?” Half the time the people were so afraid they would not say anything. Then a Phoenix team would take the informant, put a sandbag over his head, poke out two holes so he could see, put common wire around his neck like a long leash, and walk him through the village and say, 'When we go by Nguyen's house scratch your head.' Then that night Phoenix would come back, knock on the door, and say, “April Fool, motherfucker.” Whoever answered the door would get wasted. As far as they were concerned whoever answered was a Communist, including family members. Sometimes they'd come back to camp with ears to prove that they killed people.
Zijn deze oorlogsmisdaden werkelijk minder ‘aangrijpend’ dan die van Hitler’s SS? Wordt deze ‘savagery’ werkelijk ‘overschaduwd’ door de ‘Nazi crimes,’ zoals Buruma staande houdt? Wat zijn de criteria voor zijn oordeel? Een ander voorbeeld:
Agent Orange is an herbicide and defoliant chemical. It is widely known for its use by the U.S. Military as part of its herbicidal warfare program, Operation Ranch Hand, during the Vietnam War from 1961 to 1971… In addition to its damaging environmental effects, the chemical has caused major health problems for many individuals who were exposed.
Up to 4 million people in Vietnam were exposed to the defoliant, with around 1 million now suffering serious health issues. The chemical is capable of damaging genes, resulting in deformities among offspring of exposed victims. The U.S. government has documented higher cases of leukemia, Hodgkin's lymphoma, as well as other various kinds of cancer in exposed veterans. Agent Orange also caused enormous environmental damage in Vietnam. Over 3,100,000 hectares (31,000 km2 or 11,969 mi2) of forest were defoliated. Defoliants eroded tree cover and seedling forest stock, making reforestation difficult in numerous areas. Animal species diversity sharply reduced in contrast with unsprayed areas.
Afgezien van de Amerikaanse gruweldaden in Vietnam is de conclusie van een serieus Amerikaanse onderzoek dat ‘the United States most likely has been responsible since WWII for the deaths of between 20 and 30 million people in wars and conflicts scattered over the world.’
Vietnamese slachtoffertjes van Agent Orange.
Buruma’s overtuiging dat de Amerikaanse oorlogsmisdaden worden ‘overshadowed by the sheer scale and savagery of the Nazi crimes’ is in elk geval niet gebaseerd op de feiten, zoals die door de ontelbare slachtoffers van het ‘betrekkelijk goedaardige imperialisme’ van ‘Amerika’ worden ervaren. Maar die tellen niet mee in het oordeel van de macht en haar sycophanten, ondanks Neurenberg. Dit verklaart waarom -- ondanks Telford Taylor’s oordeel dat de instelling van een permanent instituut om agressie af te straffen een ‘turning point in the history of international law’ zou zijn -- een dergelijk strafhof anno 2017 nog steeds niet bestaat. En in plaats van te pleiten voor de noodzakelijke instelling van een dergelijk gerechtshof komt Buruma aandragen met de vrijblijvende opmerking dat ‘[p]erhaps the US in 1945 set its ideals too high,’ om daar even vrijblijvend aan toe te voegen dat ‘it is a tragedy that the same country that believed in international law’ zo weinig heeft gedaan ‘to live up to them,’ zonder in te gaan op de oorzaken van die weigering. In 2009 vroegen de rechtsfilosofe en publiciste Heikelien Verrijn Stuart en New York Times-correspondente Marlise Simons de toen 89-jarige Benjamin Ferencz of hij geloofde dat ‘international laws and humanitarian conventions and the international criminal courts that apply them are all just a form of shadowboxing?’ Om de ernst van de situatie waarin de mensheid verkeert te onderstrepen, antwoordde hij:
There are already enough nuclear weapons around to kill every living thing on earth. Now I believe that the military capacity exists in cyberspace to knock out all the electrical capacity on planet earth, all internet capacity, all thermonuclear capacity, all water purification capacity, all computers, all telephones. The capacity exists to destroy the entire electrical grid on the planet. That means, all the life-sustaining capacity. And people want to talk about humane war?
Mede met het oog op een mogelijke nucleaire oorlog zou ook de mainstream-pers hier acht op moeten slaan. Nog absurder is Ian Buruma's bewering in zijn in 2013 verschenen boek 1945. Biografie van een jaar dat ‘[w]e de afgelopen jaren genoeg voorbeelden [hebben] gezien waarbij er vol goede hoop een oorlog wordt begonnen om een dictator ten val te brengen en een nieuwe democratie te stichten.’
Hij schrijft dit na vier Amerikaanse agressieoorlogen in de 21ste eeuw, te weten de illegale inval in zowel Afghanistan als Irak, én de bombardementen van Libië en Syrië, die alle aangevallen landen in chaos hebben gestort. Werd Irak inderdaad ‘vol goede hoop’ met Shock and Awe bestookt alleen om er ‘een dictator ten val te brengen’ en ‘een nieuwe democratie te stichten’? Niet volgens Amerikaanse beleidsbepalers zelf. Al in september 2000 schreven de neoconservatieven, die in de regering Bush grote invloed verwierven:
De Verenigde Staten heeft decennialang getracht een meer permanente rol te spelen in de regionale veiligheid van de Golf. Hoewel het onopgeloste conflict met Irak een onmiddellijke rechtvaardiging verschaft, overstijgt de noodzaak van een aanzienlijke Amerikaanse militaire aanwezigheid in de Golf het vraagstuk van het regime van Saddam Hoessein.
Waar het werkelijk om ging was het continueren van de Amerikaanse ‘hegemony’ en ‘full-spectrum dominance,’ zo stelden de neoconservatieven in het toen nog geheime rapport De Wederopbouw van Amerika's Verdediging: Strategieën, Strijdkrachten en Hulpbronnen voor een Nieuwe Eeuw. In tegenstelling tot wat Buruma beweert, ging het de Amerikaanse elite niet om het verspreiden van ‘democratie,’ maar om een greep op de Iraakse oliebronnen, zoals naderhand ondermeer Alan Greenspan, liet weten:
Op zijn beurt rechtvaardigde in 2011 de Amerikaanse oud-ambassadeur bij de Verenigde Naties, de neoconservatief John Bolton, op Fox News een mogelijke aanval op Iran met de opmerking dat
Iran er nauwelijks een geheim van maakt dat het naar de hegemonie streeft in de regio van de Perzische Golf, het cruciale olie en gas producerende gebied waarover wij zovele oorlogen hebben gevoerd om onze economie te beschermen tegen de nadelige impact van het verlies van deze voorraden of wanneer we er alleen maar over kunnen beschikken tegen zeer hoge prijzen.
De vraag is dan ook: leeft Ian Buruma in een parallel universum? Het antwoord is: nee, want hij spreekt van ’we,’ en doelt daarmee op de lezers van zijn boek, die ‘de afgelopen jaren genoeg voorbeelden [hebben] gezien waarbij er vol goede hoop een oorlog wordt begonnen om een dictator ten val te brengen en een nieuwe democratie te stichten.’ Hij heeft het werkelijk over Irak, Libië, en Syrië, die alle in een bloedige chaos zijn ondergedompeld als gevolg van de Amerikaanse interventies. Net als Geert Mak zich niet schaamt te verkondigen dat de VS 'decennialang als ordewaker en politieagent' van de wereld ‘fungeerde,’ zo geneert Ian Buruma zich geenszins te propageren dat ‘we’ in de toekomst ‘met weemoed’ zullen ‘terugkijken op het betrekkelijk goedaardige imperialisme uit Washington.’ In beide gevallen is sprake van een generatiegenoot van mij, die bereid is te leven in een leugen. Beiden streven naar een voortdurende bevestiging door de elite en een zo groot mogelijk publiek, en zijn daarin zo succesrijk geweest dat zij door het establishment zijn uitverkoren om als woordvoerder te dienen. Kenmerkend voor beiden is dat zij niet bij machte zijn te reageren op de kritiek die ik op hun werk uit. Zodra men hun leugens doorprikt, kunnen zij alleen maar zwijgen, en dat doen ze dan ook. In het geval van Buruma speelt een opmerkelijk element mee. Nadat hij in NRC Handelsblad had geschreven:
Hopelijk brengt het einde van Pax Americana geen heftige militaire conflicten met zich mee (wat absoluut niet kan worden uitgesloten). Maar dan nog zullen we ons moeten voorbereiden op een tijd waarin we met weemoed terugkijken op het betrekkelijk goedaardige imperialisme uit Washington,
stelde ik hem twee vragen:
1. Hoe betrekkelijk is het begrip 'betrekkelijk' in jouw optiek?
2. Wie zijn 'we' die met 'weemoed terugkijken' naar zoveel 'betrekkelijk goedaardige imperialisme’?
Een dag later begon zijn antwoord aldus:
Beste Stan — Leuk van je te horen. Ik hoop dat je het goed maakt. Ik heb af en toe een blik geslagen op je blog, en begrijp je standpunten denk ik goed. De drie kwaadaardigste en gevaarlijkste machten in de wereld zijn de VS, Israel, en Geert Mak. Dit is niet een nieuwe visie (behalve dan Mak, die we even kunnen laten vallen): voor de tweede wereld oorlog was vijandigheid ten opzichte van de VS en de Joden (Israel bestond toen natuurlijk nog niet) iets wat eerder te vinden was in extreem rechtse, en zelfs niet zo extreem rechtse kringen. Aan Joods en Amerikaanse materialisme zou de westerse beschaving ten onder gaan.
Ik neem niet aan dat je dit standpunt deelt. Jouw ideeën komen eerder uit een wat ouderwetse Amerikaanse hoek, Chomsky, Zinn et al. die door een oudere generatie serieus werden genomen.
Buruma maakte niet duidelijk wat mijn vragen aan hem te maken hebben met mogelijk anti-semitisme en zogeheten anti-Amerikanisme, dus moet ik ervan uitgaan dat hij zich aangevallen voelde en bij gebrek aan argumenten onmiddellijk sentimenten in de strijd gooide. De eerste klap is een daalder waard. Een schot voor de boeg door een intimiderend bedoelde opmerking, te weten ‘Ik neem niet aan dat je dit standpunt’ van ‘extreem rechtse kringen… deelt,’ te weten het anti-semitische ‘standpunt’ en anti-Amerikanisme van de nazi’s en de fascisten in het interbellum. Kennelijk verwachtte Buruma daarmee dat ik geïntimideerd genoeg zou zijn om verder geen kritische vragen meer te stellen. Maar na mijn leven lang kritisch te zijn geweest, ben ik tamelijk immuun voor mensen met een grove mentaliteit. Ik gebruik expres dit adjectief omdat Buruma in 2006 ruim twee maanden kosteloos in het Amsterdamse huis van mijn vrouw en mij logeerde, toen hij zijn boek Dood van een gezonde roker (2006) over de moord op Theo van Gogh voorbereidde, terwijl wij een reis door de VS maakten. In die twee maanden zal hij ongetwijfeld de werken in mijn boekenkast hebben bestudeerd en ontdekt hebben welke interessen en voorkeuren ik bezit. Hij moet gezien hebben dat ik talloze joodse auteurs heb gelezen, die een bewonderenswaardige stempel hebben gedrukt op de westerse cultuur. Ik kan daarom niet aan de indruk ontkomen dat Ian’s houding getuigt van dezelfde botte en onverschillige mentaliteit die ook zijn vader’s houding kenmerkte, door ondermeer tijdens de nazi-bezetting aan de Rijksuniversiteit Utrecht rechten te gaan studeren, ‘kort nadat Joodse hoogleraren van de universiteiten waren verwijderd,’ aldus Ian Buruma zelf, waaraan hij toevoegde:
In Leiden had de hoogleraar Rudolph Cleveringa daar in zijn beroemd geworden rede tegen geprotesteerd; hij had een tandenborstel en een stel schone kleren meegenomen voor het geval hij zou worden gearresteerd, wat ook prompt gebeurde. De studenten, onder wie velen van het corps, besloten tot een staking. De universiteit werd gesloten. Het studentencorps in Amsterdam was al door de eigen leden ontbonden na de uitsluiting van Joodse studenten.
Maar Utrecht bleef open, en het corpsleven ging door, zij het clandestien. Dit betekende dat de ontgroening van nieuwe leden in het geheim moest plaatsvinden. Eerstejaarsstudenten, ‘feuten,’ werden niet meer gedwongen zich kaal te scheren omdat ze zichzelf daarmee aan de Duitsers zouden verraden, maar het was nog steeds gebruikelijk om hen te laten kikkeren, uit hun slaap te houden, als slaven te behandelen en te vernederen met allerlei sadistische spelletjes waar de ouderejaars toevallig zin in hadden. Mijn vader onderwierp zich, net als anderen van zijn stand, zonder te protesteren aan deze beproevingen. Zo ging (en gaat) dat nu eenmaal. Het was tenslotte mos.
'Dachautje spelen,' ten tijde van Leo Buruma's studentenjaren. Onder: vernederen en sadisme, moderne stijl, de dames van de Leidse Studenten Vereniging Minerva, de grootste studentenvereniging van Leiden.
Botheid, vernederingen en sadisme als ‘mos’ (ongeschreven regel of gebruik. svh) van Leo Buruma’s ‘stand,’ oftewel zijn ‘maatschappelijk niveau.’ Wat betekende dit in zijn geval? Ian Buruma:
Mijn grootvader had dan wel een respectabele positie als predikant, maar verdiende niet genoeg om alle corpsrekeningen van mijn vader te betalen, en daarom besloot een rijkere oom van mijn grootmoeder om de sociale verplichtingen van mijn vader te subsidiëren.
Kortom, Leo Buruma was de zoon van een ‘predikant,’ die financieel tot de lagere middenklasse behoorde, dus de klasse van kleinburgers die van nature streberig en conformistisch is om zo hoger op de maatschappelijke ladder te komen, de klasse waaruit het nationaal-socialisme en fascisme voortkwam, en nog steeds voortkomt. Nadat hij in 1943 onder druk akkoord ging te worden tewerk gesteld ‘voor de Arbeitseinsatz’ in nazi-Duitsland, een, volgens Ian, ‘niet bijzonder heldhaftige daad, die hem bij gelegenheid nog weleens dwarszit,’ zette hij na de oorlog zijn studie voort, en conformeerde hij zich opnieuw aan de studentikoze ‘mos’ van zijn 'stand,' en werd hij als ‘feut’ voor de tweede maal in het kader
van de ontgroening uitgescholden, vernederd en zelfs in piepkleine kamertjes gepropt (een spel dat later in corpskringen ‘Dachautje spelen’ zou worden genoemd). En dat was nu wat ik zo verbijsterend vond. Hoe kon mijn vader dat idiote gedrag nou pikken na alles wat hij had meegemaakt?
De verklaring is vanzelfsprekend dat hij een brandend verlangen had naar erkenning, naar erbij horen, naar een plaats in een ‘stand,’ waar hij financieel niet toe behoorde, en dus slikte hij de vernederingen en het sadisme die de identiteitsloze een valse identiteit verschaft. Alleen zo kunnen dezelfde grofheden worden gecontinueerd. Het lijkt erop dat ook zijn zoon Ian door deze houding besmet is. Ik kan anders niet verklaren waarom hij in zijn boek Murder in Amsterdam: The Death of Theo Van Gogh and the Limits of Tolerance (2006) schreef dat ‘My extended stay in Amsterdam was made possible by,’ let op, ‘the generosity of Heikelien Verrijn Stuart and Stan van Houcke, who gave me the run of their wonderful house,’ om naderhand mijn kritiek op de Amerikaanse buitenlandse terreur en de terreur van het zionistische Israel af te meten aan een verwerpelijke ‘visie’ van onder andere ‘extreem rechtse’ stromingen die verkondigden dat ‘de westerse beschaving’ aan ‘Joods en Amerikaans materialisme ten onder’ was gegaan. Het feit dat Buruma vervolgens stelt: ‘Ik neem niet aan dat je dit standpunt deelt,’ demonstreert dat hij het anti-semitisme en anti-Amerikanisme met de haren erbij had gesleept, en dat zijn opmerkingen volkomen irrelevant waren om mijn kritische vragen te kunnen beantwoorden. Nogmaals, het tekent een bepaalde botheid die in zijn, en zijn vader’s, ‘kringen’ absoluut ‘mos’ waren, en nog steeds zijn, aangezien ‘[o]m een toekomst te hebben moet je tot op zekere hoogte nog steeds,’ aldus Ian, ‘lid worden van het corps,’ dat wil zeggen: als je mentaal tot een zekere ‘stand’ van kleinburgers behoort. Daarentegen conformeren individuen met een eigen identiteit zich zeker niet aan vernederingen en sadisme. Hier stuiten ‘we’ tegelijkertijd op de kern van het probleem, namelijk het conformisme en opportunisme van de mainstream-media, die bevolkt worden door journalisten van het niveau Ian Buruma. Opvallend daarbij is dat hij in zijn boek 1945. Biografie van een jaar (2015) meningen als feiten verkoopt. Bijvoorbeeld:
De hoop op een sociale democratie en de welvaartsstaat heeft flinke klappen gekregen, en is haast overal gestrand op economische beperkingen.
Deze mystificatie is illustratief voor de mainstream-pers. Haar taalgebruik is veelzeggend, neem bijvoorbeeld de omschrijving ‘een sociale democratie.’ Wat betekent dit? Bestaat er zoiets als een ‘a-sociale democratie’? Bekend is dat het neoliberalisme van de westerse parlementaire ‘democratieën’ 8 (acht!) mensen zo rijk heeft gemaakt dat zij nu evenveel bezitten als de helft van de hele mensheid tezamen. Acht versus ruim drieënhalf miljard burgers, met andere woorden: deze onoverbrugbare kloof is alles behalve ‘democratisch’ tot stand gekomen, en wordt evenmin ‘democratisch’ in stand gehouden. Vanuit deze realiteit gezien is ‘een sociale democratie’ een nietszeggend fenomeen. ‘Een sociale democratie’ is net als ‘een houten boomstam,’ een pleonasme. Elke democratie is sociaal, of het is geen democratie, tenzij de bevolking zou bestaan uit burgers die in meerderheid ervoor hebben gekozen om acht mensen astronomisch rijk te maken. Maar dit is niet het geval gezien het feit dat Buruma spreekt van ‘[d]e hoop op een sociale democratie.’ De vraag is waarom ‘[d]e hoop op een sociale democratie en de welvaartsstaat flinke klappen [heeft] gekregen’? Wie of wat heeft dit veroorzaakt? Natuurwetten, of de wetten van een of andere God? ‘De hoop’ is volgens Buruma ‘haast overal gestrand op economische beperkingen.’ Zijn deze ‘economische beperkingen,’ die overigens niet gelden voor de 1 procent almaar rijker wordende allerrijksten, uit de lucht komen vallen, zijn ze het product van onwrikbare natuurwetten? Zijn ze voorbestemd door een hogere macht? Kortom, waarom probeert Buruma het onrecht te mystificeren? Het antwoord is simpel: omdat dit nu eenmaal de taak is van de commerciële journalistiek, haar belangrijkste opdracht is zoveel mogelijk winst te maken voor degenen die een pers bezitten, want zoals de Amerikaanse auteur A.J. Liebling vaststelde: ‘Freedom of the press Is guaranteed only to those who own one.’ Buruma’s werkwijze wijkt niet fundamenteel af van ‘anderen van zijn stand, zonder te protesteren,’ zoals hij de houding van zijn vader beschrijft, ‘[z]o ging (en gaat) dat nu eenmaal. Het was tenslotte mos.’ Aan het slot van de proloog in zijn boek 1945. Biografie van een jaar komt hij dan ook tot de slotsom:
Ik betwijfel of we veel van de geschiedenis kunnen leren, tenminste in de zin dat kennis over vroegere dwaasheden kan voorkomen dat we in de toekomst dezelfde fouten maken. Geschiedenis is een kwestie van interpretatie. Vaak zijn de verkeerde interpretaties van het verleden gevaarlijker dan onwetendheid. Herinneringen aan oude grieven en haat kunnen nieuwe vuurzeeën veroorzaken. En toch is het belangrijk om te weten wat er in het verleden is gebeurd en om te proberen de geschiedenis te begrijpen. Want als we dat niet doen, kunnen we onze eigen tijd niet bevatten. Ik wilde weten wat mijn vader heeft meegemaakt, in de hoop dat ik daardoor mezelf en mijn eigen leven in de lange, donkere schaduw van wat eraan voorafging beter zal kunnen begrijpen.
Opmerkelijk genoeg verklaart juist dit waarom hij bereid is om, net als zijn vader, een carrière te verkiezen boven een kritische levenshouding. ‘Such is life,’ waren de laatste woorden van de Australische gangster Ned Kelly vlak voordat hij werd opgehangen. Of in de woorden van opiniemaker Ian Buruma: ‘Zo ging (en gaat) dat nu eenmaal.’ Het is allemaal ‘mos’ voor de conformist. Die kan in elk systeem meedraaien, zoals Alberto Moravia in zijn roman Il Conformista (1951) zo weergaloos aantoonde. Zijn hoofdpersoon beschreef hij als een man die 'tot elke prijs' streefde
naar normaliteit; een wil tot aanpassing aan een algemeen aanvaarde norm, een verlangen om gelijk te zijn aan alle anderen, omdat anders-zijn hetzelfde was als schuldig zijn.
Deze obsessie veroorzaakte 'een zucht tot behagen die aan slaafsheid of aan koketterie grensde,' en resulteerde in collaboratie met het fascisme, destijds de modieuze doctrine, waarin de conformist weliswaar niet gelooft, maar die hem door middel van een valse identiteit de schijn van normaliteit verleent, tot de fascisten verliezen en de hoofdpersoon even moeiteloos de rol van democraat gaat spelen. Buruma heeft half gelijk wanneer hij stelt te betwijfelen ‘of we veel van de geschiedenis kunnen leren, tenminste in de zin dat kennis over vroegere dwaasheden kan voorkomen dat we in de toekomst dezelfde fouten maken.’ De enige fout die hij maakt is dat Ian namens iedereen spreekt, terwijl hij het in werkelijkheid over zichzelf en zijn ‘stand’ heeft. En aangezien deze ‘stand’ bereid blijft te collaboreren kan ‘kennis over vroegere dwaasheden’ niet ‘voorkomen dat we in de toekomst dezelfde fouten maken.’
Ian Buruma, beloond met de Erasmus Prijs 2008, vanwege opvattingen als: ‘we [zullen] ons moeten voorbereiden op een tijd waarin we met weemoed terugkijken op het betrekkelijk goedaardige imperialisme uit Washington.’
2 opmerkingen:
In de toekomst?
'The Defense Ministry’s weapons development department on Tuesday unveiled nine pieces of technology, including two unmanned submarines and a hybrid gas-electric powerful tank, that are due to enter service in the IDF in the coming years.
Some of these technologies are already in the advanced stages of development and have been presented to the military for consideration, while others are still in the planning phase and will need years before they will be combat ready. None of the technologies presented by the ministry has yet been declared operational by the IDF.
They were developed by the ministry’s Weapons Development Administration, in collaboration with foreign and domestic companies, and in one case with a public university.'...
Unmanned subs, sniper drones, gun that won’t miss: Israel unveils future weapons
Buruma heeft het over anderen om het maar niet over zichzelf te hoeven hebben.
Uit het volgende essay van Andreas Kinneging heb ik ooit geleerd dat er drie vormen van kwaad zijn (zie: http://www.burkestichting.nl/wp-content/uploads/2011/04/kinneging-conservatisme-moderniteit.pdf)
1. het er willens en wetend op uit zijn om de ander te schaden
2. wel weten dat je iets fout doet, maar daar geen consequenties aan willen verbinden (kwade trouw)
3. het zich van geen kwaad bewust zijn van al het kwaad in de wereld
Buruma lijkt mij geen psychopaat (ad 1) of een niet geïnformeerd wereldburger (ad 3) waardoor ad 2 overblijft. Mensen die lijden aan kwade trouw boeken aanbieden (van bv Chomsky of Zinn) heeft weinig zin. Een spiegel aanbieden misschien wel, maar dan alleen als die mensen zichzelf in de spiegel durven aan te kijken.
Ik weet niet of Ian Buruma deze bespiegelingen van je durft te lezen. Maar ik vind ze erg leerzaam en interessant om te lezen.
Een reactie posten