Bij de dood van een mens dient men te fluisteren en niet zoals in de commerciele massamedia gebeurt hardop te roepen en met kwalificaties te smijten. De Volkskrant opende vandaag met de kop 'De blik van een zuiver mens.' Die uitspraak was van de schrijfster Hella Haasse, maar de Volkskrant had, zoals de krant wel meer doet, deze woorden zonder aanhalingstekens zich eigen gemaakt, in de trant van onze Jan Wolkers is heen gegaan. De moderne media bevuilen alles, kunnen nergens met hun vingers afblijven, schakelen alles gelijk, en staan te schreeuwen waar een fatsoenlijk mens zwijgt. Ik kom uit een tijd waarin de katholieke elite van de Volkskrant niets van Wolkers moest hebben, en trouwens ook de protestantse elite gruwde van hem omdat hij zich tegen de benardheid van het plat burgerlijke christendom verzette. Voor hen, en ook voor de massa die de Volkskrant leest, was en is Wolkers vooral ook sex. 'Ze doen vaak net of ik alleen maar over seksualiteit heb geschreven, terwijl de dood veel pregnanter aanwezig was' zei Wolkers eens.
Een herinnering aan Wolkers. Ik bezocht hem eens samen met de dichter Theun de Winter. Ik vertelde de schrijver een anecdote over een politicus die we de avond daarvoor hadden gehoord. Wolkers zei schaterlachend: 'Hahaha... Weet je wat het is met die politici, ze gebruiken de taal als een schamele deken om de waarheid te verhullen. Politiek is de dialoog van de lafheid, elke opmerking kan alle kanten op worden gedraaid of zonder consequenties worden ingeslikt. Politiek is de ontwaarding van de taal. Het is alsof de taal gegalvaniseerd wordt, alsof het overdekt wordt met een laagje nep. Het is wartaal waarmee ze veel andere mensen aansteken, al die zakenmensen en sporters, om gek van te worden. Ken je die politieke prent waarop schapen staan die blij roepen dat ze van nu af aan hun eigen slagers mogen kiezen?' Dit zijn de woorden van een schrijver en beeldend kunstenaar. Deze eerlijkheid en helderheid missen we in kranten als de Volkskrant en hun gegalvaniseerde nep. In Godsnaam collega's, zwijg als er een engel voorbij zweeft!
3 opmerkingen:
Hartgrondig mee eens. Ook geweldig wat Wolkers daar zei over taal. Zo waar. Als er iemand weet wat Taal precies is, dan is het wel een schrijver.
William Burroughs (1914-1997) heeft in zijn werk geprobeerd de werking en betekenis van Taal (woord & beeld) bloot te leggen. Hij deed dat aan de hand van zg. 'cut-ups'. Zijn theorie was dat alle Taal, simpel gezegd, propaganda is, en dat niet de taal zelf belangrijk is, maar de bedoeling die het heeft. En niet alleen is taal een communicatievorm, maar ook een parasiet ("virus from outer space") die het menselijk lichaam als gastheer gebruikt. Natuurlijk dit met de nodige humor.
Binnen zijn filosofie kun je alleen die Bedoeling blootleggen, ontmaskeren, door het met andere, volkomen ongerelateerde uitingen van taal te vermengen - tegen zichzelf uit te spelen. Zo schreef hij zijn boeken door combinaties te maken van willekeurig uitgeknipte teksten uit zowel de wetenschap, de politiek als triviale lectuur. Een concept dat bijvoorbeeld ook David Bowie heeft overgenomen om zijn vroegere songteksten te schrijven, en volgens mij ook Lou Reed, en Laurie Anderson.
Burroughs deed dit niet alleen met tekst, maar ook met film, en het meest interessant vind ik zijn experimenten met geluidstapes, zoals beschreven in het boek "The Job", een interview van Daniel Odier. Bijvoorbeeld mixte hij een toespraak van Nixon met audio van pornofilms. Let wel, we hebben het hier over begin jaren zestig. Ook nam hij geluiden en gesprekken op op een bepaalde locatie en draaide hij ze later op dezelfde locatie af. Hij was namelijk van meningen dat je de taal alleen maar kon bestrijden daar het tegen zichzelf uit te spelen. Zijn idee was dat er op die manier totale chaos en anarchie te veroorzaken was.
Ik heb ervan genoten dat Jan zijn liefde voor de natuur en de Wadden met ons heeft gedeeld. En dat kunnen we gelukkig blijven doen. Wie delen kan, toont zich sowieso de ware meester.
Nooit het achterste van je tong laten zien, is trouwens wat een docent journalistiek mij ooit bij wilde brengen. Dan kun je later nog alle kanten op, bedoelde hij. Hij was ook degeen die, met spijt in zijn stem, zei dat hij "altijd een toeschouwer" was. Emoties moet je onderdrukken, vond hij. Van zelf accepteren had hij kennelijk nog nooit gehoord.
Een reactie posten