Willy van Damme

Lydia Chagoll en Felix Nussbaum in Dendermonde by Willy Van Damme Donderdag 14 maart om 19 uur organiseert de Dendermondse Kunstraad in samenwerking met de bibliotheek en Forum Cultuur, de lokale versie van de Cultuurraad, in de plaatselijke bibliotheek een gespreksavond met schrijfster, choreografe en filmmaakster Lydia Chagoll over de Duitse surrealistische kunstschilder Felix Nussbaum. Daarbij is er ook een vertoning van de vorig jaar door Lydia Chagoll over de man gemaakte film ‘Felix Nussbaum, a painter’.  Felix Nussbaum werd in 1904 in de Duitse stad Osnabrück geboren en ontpopte zich tijdens het interbellum tot een veelbelovend kunstschilder. Zijn carrière werd echter gebroken door de opkomst van Hitler en het nazisme met zijn jodenhaat. En toen hij op cursus was in Italië nam Hitler in Duitsland de macht over. Voldoende reden voor een man als Felix Nussbaum, een jood, om nooit meer naar Duitsland terug te keren.  Triomf des Doods, het laatste werk van Felix Nussbaum. Kort nadien verdween hij in het vernietigingskamp van Auschwitz. De nazistische vernielingsdrang en de gruwel van elke oorlog in beeld. Nadien trok hij naar België en Oostende waar hij kennis maakte met de toen in kunstmiddens populaire James Ensor. De invloed, waaronder het gebruik van carnavalsmaskers, is bij Nussbaum op sommige schilderijen goed te merken. Maar als Duitsland in mei 1940 ook België bezet trok hij ondergedoken naar Brussel.  Toen de geallieerde troepen van de VS en het Verenigd Koninkrijk bijna aan de Belgische grens waren werd hij op 2 augustus 1944 dankzij verraad door de Duitsers opgepakt en via de Mechelse Dossinkazerne richting Auschwitz gevoerd waar hij een week later op 9 augustus werd vermoord. Zoals trouwens de rest van zijn familie. Vlak voor zijn dood maakte hij het werk ‘Triomf des Doods’ dat als helderziend kan gezien worden. Het was alsof hij zijn einde voelde naderen. De titel is ongetwijfeld een antwoord op de propagandafilm ‘Triumph des Willens’ van cineaste Leni Riefenstahl over een partijcongres van de NSDAP in Nürnberg. Het werk toont in al zijn gruwel de vernietigingskracht van de oorlog en dus ook van het nazisme.  Het Felix Nussbaum Haus in Osnabrück, een realisatie van architect Daniel Libeskind zijn eerste uit 1998 daterende omvangrijk werk. Het adres van het museum is Lotte Strasse 2 in Osnabrück. De man maakte ook het ontwerp voor het nieuwe World Trade Center in New York.  Ter ere van de schilder heeft de stad Osnabrück aan de man een museum gewijd. Het erg opvallende gebouw is gemaakt naar een ontwerp van de wereldberoemde architect Daniel Libeskind. Deze ontwierp wereldwijd al een serie gebouwen en was ook actief als landschapsarchitect in o.m. Almere en Groningen. Zo tekende hij bijvoorbeeld het Joods Museum in Berlijn en het Run Run Shaw Creative Media Centre in Hong Kong. Felix Nussbaum zou, zeker in België, een nobele onbekende gebleven zijn had auteur en journalist Mark Schaevers in 2015 niet het boek ‘De orgelman’ over Nussbaum geschreven. Een bij de Bezig Bij uitgegeven boek die dat jaar de prestigieuze Gouden Uil boekenprijs kreeg. Vorig jaar maakte Lydia Chagoll over de man dan een langspeeldocumentaire. Met hulp van filmmonteur Gertjan Van Damme.   Lydia Chagoll is wat men kan noemen een Grote Dame van het Belgische cultuurleven en altijd al een bezige bij geweest. Zo had ze op zeker ogenblik als choreografe een eigen balletschool, maakte ze een serie films en schreef ze ook een aantal boeken. En ook nu ze stilaan de kaap van de 88 jaar nadert blijft die dynamiek aanwezig. Ze was gehuwd met Frans Buyens uit Temse en een van de pioniers van de Belgische film. In 2016 op 24 oktober vertoonde televisiezender Canvas van de VRT over het leven van deze toch merkwaardige dame een documentaire.  Alhoewel ze nooit in de Duitse concentratiekampen heeft gezeten en tijdens de tweede wereldoorlog in Indonesië in een Jappenkamp zat – ze is van origine Nederlandse uit Voorburg maar woonde in België toen de oorlog uitbrak en raakte via een vlucht langs Frankrijk, Spanje, Portugal en Mozambique in Batavia (Jakarta) - is oorlog, geweld met de holocaust en vooral het lijden van kinderen de rode draad bij haar schrijven.  En daarbij is de miserie die Palestijnse kinderen meemaken even belangrijk als al die anderen. Zij noemt zichzelf een 100% humanist en een rebel. Na de filmvertoning speelt de Dendermondse Vera Steenput, Belgisch kampioen orgeldraaien, tijdens de receptie het lied The Lambeth Walk waarvan de partituur onderaan links op ‘Triomf des Doods’ te lezen is. Nu donderdag 14 maart te 19 uur, Bibliotheek, Kerkstraat 111, Dendermonde. Met nadien een receptie aangeboden door de bib. Toegang is gratis. Willy Van Damme