Naomi Klein: “Neen zeggen tegen Trump is niet genoeg”
Door: Lode Vanoost
Publicatie: De Wereld Morgen, 11-9-2017
Naomi Klein (DemocracyNow!/YouTube)
Naomi Klein is een begrip geworden. Ze zal het niet graag horen, maar in zekere zin is ze zelf haar eigen logo. Elk artikel en elk boek op haar naam heeft gegarandeerd succes. Dat is echter meer dan terecht, want telkens weer bewijst ze dat ze de moeite waard blijft en een onmisbare progressieve stem is. Je hoeft het niet steeds met haar eens te zijn, maar dat ze een klare kijk op de dingen heeft, kan niemand ontkennen.
Nauwelijks enkele maanden na de verkiezing van Trump schreef ze No Is Not Enough, vertaald als Nee is niet genoeg, zoals elk van haar boeken doorspekt met feiten, meningen, informatie en ideeën. Voor een groot deel valt dat te verklaren door al het opzoekingswerk dat ze in de jaren ervoor reeds heeft verzet. Maar dat deert niet.
Een van de commentatoren op de achterflap vat het zo samen: “Als je je afvraagt hoe Naomi Klein er in geslaagd is zo een essentieel en ingrijpend boek te schrijven zo snel na de verkiezing van Trump, dan is dat omdat ze zich haar hele intellectuele leven heeft voorbereid op dit ogenblik. Trump is het ultieme logo.”
Wie No Logo en de Shock Doctrine heeft gelezen, zal veel in Nee is niet genoeg herkennen. Voor een deel is dit boek immers een samenvatting van de stellingen die ze in die vorige boeken verdedigde. De Westerse bedrijfswereld heeft zichzelf fundamenteel veranderd. Niet langer zijn bedrijven economische entiteiten die het fabriceren van een eigen product en het tewerkstellen van eigen personeel als een doelstelling zien.
Integendeel, Nike verkoopt geen schoenen, Coca Cola verkoopt geen frisdrank. Wat zij verkopen is een levensstijl, een groepscultuur, iets om bij te horen, geluk ook, jeugd, leven. Het logo is het product. Je koopt geen loopschoenen, je koopt zelfs geen Nike-schoenen, je ‘bent’ iemand omdat je met Nike loopt, je hoort ergens bij.
Waar die schoenen of die frisdrank worden gefabriceerd en hoe ze worden gemaakt, wat er echt in je drankje zit, het heeft allemaal geen belang. Erger nog, Nike kan ongestoord kinderarbeid uitbuiten en als er dan kritiek op komt claimen dat het de schuld is van misdadige subcontractors, waar het bedrijf onmiddellijk alle banden mee verbreekt (en vervolgens contracten tekent met al even erge of nog ergere onderaannemers). Kledingmerken, nog zo een voorbeeld. Na de shoppingextase volgt de leegte, die weer wordt gevuld met shoppen.
Trump is het logo
Net zo met Trump, deze man staat niet voor een politiek programma, hij ís het programma. Kritiek glijdt van hem af. Hij kan de grootste contradicties verkondigen, de terugkeer van jobs in Mexico naar de VS opeisen en ondertussen zelf zijn bedrijven naar China outsourcen. Het maakt niet uit. Trumps wereld bestaat uit twee soorten mensen: winners en losers, met niets er tussenin. Kies zelf wie je bent. Wie tegen Trump is, is een loser. Met Trump is politiek een product, een logo geworden, zonder inhoud, maar met zware gevolgen.
Trump is ook de ultieme Shock Doctrine. Het ene schandaal volgt het andere op, de ene leugen overlapt de andere, het gaat zo snel dat de gewone mens niet meer weet waar hij mee bezig is, laat staan dat hij begrijpt wat de president eigenlijk doet. En dat is net de bedoeling.
Meewarig wegkijken is zinloos. Wat de president van het machtigste land ter wereld doet, met (nog altijd) de grootste economie en het grootste leger ter wereld, gaat de hele wereldbevolking aan. De klimaatcrisis, de toenemende sociale ongelijkheid, de ene schok na de andere laat de mensen verweesd achter. Nogmaals, net dat is de bedoeling van dit fenomeen Trump.
Zijn regeringsploeg zegt alles. De voormalige CEO van de grootste petroleummaatschappij op aarde wordt minister van buitenlandse zaken, zijn minister van financiën is rijk geworden met het confisqueren van huizen van arme mensen die hun hypotheek niet meer konden betalen. Vice-president Mike Pence was na orkaan Katrina de man die het offensief leidde om de openbare scholen in Louisiana af te schaffen. Betsy DeVos wil het openbaar onderwijs in heel de VS volledig afschaffen. Minister van leefmilieu Rick Perry wil het overheidsagentschap voor leefmilieu EPA afschaffen. En allemaal samen ontkennen ze de menselijke rol in de klimaatopwarming. Logisch, zegt Klein, want “de klimaatverandering erkennen is erkennen dat het neoliberalisme gedoemd is”.
Neen zeggen is niet genoeg
Dat we hier ‘Neen’ tegen moeten zeggen is evident. Klein vat goed samen wat ons te wachten staat als we hier niet op reageren. Waar we tegen zijn weten we. Dat is echter niet genoeg, stelt ze. Er moet ook gestreden worden voor een ‘Yes’, voor een alternatief. Dat begint met het doorgronden van het fenomeen Trump. Klein noemt hem “geen aberratie, maar een logisch gevolg van veertig jaar neoliberaal beleid”.
Trump komt immers niet uit de lucht vallen. Hij is het product van veertig jaar neoliberalisme, van platte commercialisering ook van media en berichtgeving. Verkiezingen in de VS zijn al lang voor Trump verworden tot een commercieel circus waar ‘persoonlijkheden’ het tegen elkaar opnemen, terwijl de kiezers op tv en in de krant niets vernemen over de politieke keuzes die deze personen voor hen zullen maken. Trump heeft deze ultieme vervlakking tot zijn sublieme eindfase doorgetrokken. Trump is geen afwijking maar het logische eindproduct.
Klein noemt Trump “geen aberratie, maar een logisch gevolg van veertig jaar neoliberaal beleid”.
Wat Klein voorstelt is kort samengevat een oproep om het maatschappelijk activisme van voor 9/11 terug op te pakken. Zij herinnert ons er aan dat dat activisme tot voor die fatale datum zeer goed bezig was. Remember Seattle 1999. Na 9/11 is iedereen echter terug op zijn activistische eilandje gaan zitten, die strijd moet terug verenigd worden. Dat kan wel degelijk en Klein geeft ideeën aan hoe dat moet en kan gebeuren.
Wie Klein nog niet heeft gelezen, vindt hier een uitstekende samenvatting van al haar vorige boeken in een geactualiseerde context. Voor de aficionados zit er wel wat herhaling in. Dat bederft de pret echter niet. Het optimisme en de onverzettelijke wil van Klein om onverminderd door te gaan, werkt aanstekelijk. Wie dit leest, zegt ‘komaan, niet bij de pakken blijven zitten’.
Dit is een hername van de recensie op 25 juni 2017 van No Is Not Enough – Defeating the New Shock Politics.
Naomi Klein. Nee is niet genoeg – Tegen Trumps Shockpolitiek, voor de wereld die we nodig hebben, De Geus, Breda, 2017 ISBN 9789044539301
Zie ook de Website van Naomi Klein en de Website van het boek No is Not Enough. Op deze video (8’54”) van The Intercept legt Naomi Klein haar vijfstappenplan voor actie toe:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten