Eros & Thanatos

Er bestaat een aantal wonderlijke maar toch hardnekkige misverstanden over de westerse wereld en de oorlog. Die misverstanden zijn onder andere dat in oorlogen onze soldaten zich niet zullen bezondigen aan terreur en aan oorlogsmisdaden omdat ze dankzij 'de westerse humanistische traditie' in oorlogen niet ontmenselijken. In tegenstelling tot militairen uit in westerse ogen 'achterlijke' culturen blijft de huidige Europese en Amerikaanse krijger gevrijwaard van primitief gedrag. Dat is althans de vaak onuitgesproken gedachte. Deze veronderstellingen zijn evenwel op niets anders gebaseerd dan propaganda, een ernstig gebrek aan psychologische kennis, en een forse dosis blank racisme.

De NRC berichtte gisteren: 'Foto's van Duitse militairen die in Afganistan met schedels poseren - een soldaat houdt een schedel naast een ontbloot geslachtsdeel - hebben tot verontwaardigde reactie geleid in Duitsland.' Niet alleen in Duitsland, maar ook in de hele Arabische wereld nu Al Jazeera hierover heeft bericht, en dat is politiek gesproken veel belangrijker. Duitse ambassades worden inmiddels al extra beveiligd.

Laten we nu eens eerlijk zijn na Abu Ghraib, Guantanamo Bay, de Britse martelingen van Irakese jongeren en talloze andere westerse verschrikkingen waarbij volgens een officieel rapport al meer dan 650.000 Irakese burgers om het leven zijn gekomen. Het Westen heeft het conflict in het Midden Oosten verloren. Wij zijn niet de verlichte vredestichters. Wij zijn dezelfde barbaren als alle andere barbaren die in uniform de mensheid terroriseren. We kunnen wel de beschuldigende vinger naar de Arabische man blijven uitsteken, maar de blanke westerse man die zijn penis naast of in een schedel steekt, is seksueel en moreel ernstig in de war. Om die man ten dienste te zijn, stelde de vooraanstaande Nederlandse politica de VVDster Annemarie Jorritsma voor om westerse prostituees naar het Afghaanse front te sturen. De achtergebleven echtgenoten van de militairen die in Afghanistan de westerse beschaving moeten verspreiden, spelen daarbij kennelijk geen enkele rol. Die moeten het normaal vinden dat hun mannen tussen de beschietingen door aan hun trekken kunnen komen. Aan vrouwelijke militairen die in Afghanistan dienen had mevrouw Jorritsma niet gedacht, die moeten zichzelf behelpen.

Interessant is dat de obscene foto's van Duitse militairen met schedels in Bild Zeitung staan. Kijkt u even goed naar de voorpagina van Bild. Wat valt u op? Inderdaad, juist dat viel mij ook meteen op. De bovenste foto is een Duitse soldaat die iets doet met een schedel van een vermoorde Afghaan of misschien wel een in Afghanistan gesneuvelde Rus, en meteen daaronder, jawel een lekkere blanke vrouw met opgespoten blote borsten. Met evenveel disrespect voor het leven van dode burgers worden elke dag weer de naakte lichamen van vrouwen opgediend. Bild heet niet voor niets Bild. Bild is de grootste krant van het economisch belangrijkste Europese land en een cultureel significante natie. Welnu, Bild toont in onze beeldcultuur - middels veel beeld en weinig tekst - een wereld waarvan de lezer mag aannemen dat het spoort met de werkelijkheid. In die wereld toont men jonge blote vrouwen, geslachtsrijp, want seks is en blijft de drijfveer van het blanke neoliberale economische systeem. Zo houdt het de man gemobiliseerd en trouwens ook de vrouw. Zij krijgt een rolmodel getoond, anders begrijpt ze kennelijk niet hoe ze zich begerenswaardig moet presenteren. De lezer of beter gezegd de kijker zal er nooit een oudere blote vrouw aantreffen die kinderen heeft gebaard, die als het ware haar seksuele functie verloren heeft, en die met een geplooide buik, platte billen en hangende borsten voor de massamedia haar aantrekkelijkheid verloren heeft. Men zal er ook nooit een man aantreffen met een stijve pik. Die man toont zijn geslachtsdeel wel aan andere geuniformeerde mannen naast dan wel in de schedel van een doodgemartelde of door bommen uit elkaar gereten medemens. En dat terwijl deze helden volgens onze politici bezig zijn met het behartigen van de westerse normen en waarden, gebaseerd op wat de NRC zonder enige ironie 'de westerse humanistische traditie' noemt. Kennelijk zijn voor de 'kwaliteitskrant' die zegt 'de nuance' te zoeken Auschwitz en Hirshima te verontachtzame details in de westerse geschiedenis.

Ik zat gisteravond in een uitzending van de IKON. Aan tafel zat het boegbeeld van het Nederlands feminisme, Cisca Dresselhuys, die als nestor van de tweede feministische golf afgelopen zaterdag in de Volkskrant onder andere het volgende zei: 1. 'Poriën, rimpels, al wat zich voordoet mag voor mij worden weggephotoshopt... 2. Ik ben wel eens gevraagd voor staatssecretaris, door de LPF... 3. Ik behoor tot de eerste generatie vrouwen die een mannenleven heeft geleid.' Tijdens het radioprogramma viel mevrouw Dresselhuys Sandra Roelofs aan omdat die als echtgenote van de Georgische president wel een opleiding voor verpleegster volgde maar niet Georgische vrouwen opriep om de politiek in te gaan. Impliciet gaf mevrouw Dresselhuys daarmee te kennen dat iemand als bijvoorbeeld dr. Condoleezza Rice, die mannen en vrouwen de oorlog instuurt waarbij ook vrouwen en kinderen en bejaarden worden gedood, beter geemanipeert zou zijn dan bijvoorbeeld doktor Aletta Jacobs, een van de eerste Nederlandse feministen, die als arts de gezondheidszorg voor arbeidersvrouwen op poten zette. Net zoals Sandra Roelofs dit nu probeert te doen in Georgie waar vele vrouwen nog steeds straatarm zijn. Als first lady en rolmodel laat ze zien dat dat gezondheiszorg misschien wel belangrijker is dan het werk van - ik noem maar iemand - mevrouw Verdonk, minister van Vreemdelingenzaken en Integratie. Maar in de ogen van de beroepsfeministe blijft een 'verpleegstertje' van een mindere orde dan een autoriteit die de macht heeft haar wil te manifesteren.

Mevrouw Dresselhuys is na 25 jaar hoofdredacteur van Opzij ook niet in gesprek met vrouwen. Ze is eeuwig in gesprek met mannen, die zijn voor haar de maat aller dingen. Aan de vooravond van haar 25 jarig jubileum constateert een Volkskrant journalist: 'Er is uitbundig uitgepakt: haar redactie heeft speciaal onderzoek laten doen naar de invloed van 25 jaar emancipatie, Dresselhuys' gesprekken met gezaghebbende mannen (uit de serie "Langs de feministische meetlat") verschijnen opnieuw in boekvorm, in het novembernummer van Opzij ligt zij zelf langs "de meetlat" én staat ze op de cover, en begin volgende maand is er een groot feest met vrienden, collega's en "hopelijk veel meetlaatmannen."'

Een vrouw voor wie de macht van de man gelijk staat aan de Alfa en de Omega van het menselijk bestaan, verandert de wereld niet, ze past zich aan. Ze speelt het spel volgens de mannelijke regels. In het kader daarvan moet men haar uitspraak zien dat 'poriën, rimpels, al wat zich voordoet mag voor mij worden weggephotoshopt.' En ook deze uitspraak over de afloop van haar feest is illustrerend: 'ik hoop dat ik dan niet uit mijn peperdure jurk ben gescheurd, en dat ik niet van mijn hakken ben gevallen.' Op de vraag: 'U trekt niet gewoon iets uit de kast?' antwoordt Dresselhuys: 'Néééh, nee nee nee nee. Laten wij gewoon eerlijk zijn: hij wordt gemaakt door Sheila de Vries... Hatsiekidee! We slaan een keer toe. We gaan een keer niet naar de wereldwinkel.' Uitgesproken zonder ook maar een greintje ironie, want 'de buitenkant vind ik ook totaal níet ónbelangrijk.' Sterker nog, het uiterlijk is doorslaggevend. In deze werkelijkheid passen natuurlijk geen hoofddoekjes, daar is Dresselhuys fel op tegen. Het tragische is ook dat de blanke westerse goed opgeleide mondige middenklasse feministe geen enkele band heeft weten op te bouwen met al die andere onmondige vrouwen uit de zogeheten 'probleemgroepen.' Ze hebben met hen geen enkele affiniteit. Het Opzij-feminisme is er voor de 'gearriveerde' blanke vrouw uit de gegoede klasse, van veertig jaar en ouder, kijk maar naar de advertenties, en voor de gekleurde vrouw die hun wereldbeeld steunen, zoals de vriendin van Dresselhuys, Hirsi Magan/Ali die geen band heeft weten op te bouwen met de vrouwen voor wie ze zegt op te komen. De hoofdredactrice vertelt nu trots: 'Ik ben wel eens gevraagd voor staatssecretaris,' niet door een progressieve partij maar 'door de LPF.' In die wereld bestaan geen first ladies die arme vrouwen helpen om van onderaf greep te krijgen op hun dagelijks bestaan. In die wereld leven geen miljarden vrouwen die dagelijks tenauwernood het hoofd boven water weten te houden. In die wereld bestaat geen echte solidariteit met de verschopten, met al die vrouwen en hun kinderen die zonder gezicht en zonder stem moeten doorploeteren. In die wereld bestaat alleen de blanke man, die al eeuwen de macht in handen heeft. Die macht moet men niet aantasten, men moet er deel van worden. Vandaar dat Dresselhuys tevreden constateert: 'Ik behoor tot de eerste generatie vrouwen die een mannenleven heeft geleid.' In diezelfde generatie is de kloof tussen arm en rijk in de wereld verdubbeld, mede dankzij de macht van de blanke man, waaraan Dresselhuys zich vrijwillig aanpaste.

Op 9 november zal ze dit feit vieren in gezelschap van 'hopelijk veel meetlatmannen.' In haar Assepoester jurk zal ze in het middelpunt van alle belangstelling staan, met veel lippenstift, zalfjes en een trendy haarstijl die haar even begeerlijk zullen maken als de oude vrouw die Goya afbeeldde terwijl de dood en de tijd over haar schouder meekijken. Net als bij die Duitse soldaten in Afghanistan die fier hun pik naast een schedel laten zien, gaat het ook hier om het gevecht tegen de aansluipende dood. Que Tal? Hoe staan de zaken ervoor terwijl de meedogenloze engel van de tijd meeleest. Goya brengt de onverbiddellijke waarheid in beeld dat hoe meer een oudere vrouw zich optuigt des te aangetaster haar lichaam eruit gaat zien. Het verval kent duizenden gezichten. Na al die jaren feminisme is het antwoord botox en een Dior zonnebril. Bij ouderdom geldt: hoe gestileerder de zonnebril of de jurk, des te gedateerder het gelaat en het lichaam. In beide gevallen is geen beter zinnebeeld denkbaar dan die van de militaire pik en het doodshoofd en de oudere vrouw en de weggephotoshopte onderdelen die van haar gezicht een dodenmasker maken. Leven en dood, eros en thanatos. De dood moet tot aan het einde toe op afstand worden gehouden, met make-up op haar gezicht of een schedel naast zijn geslachtsdeel. We zitten gevangen in driften, we komen niet los van de oerbeelden, de archetypen.

'Ik heb het blad laten groeien van 1700 tot 75 duizend nu. Petje voor af, zou ik zeggen.' Succes is groei, is winst, is neoliberalisme. Succes is geen verpleegsteruniform in een achterbuurtwijk. Toen ik naast haar zat en haar witte zachte handen bekeek, die ze keurig naast elkaar voor zich op tafel had gelegd, straalde mevrouw Dresselhuys een bepaalde rust uit, een gevoel van iets bereikt te hebben. Ze leek me een aardig iemand, een bijzondere vrouw, iemand wier bestaan heel anders had kunnen lopen, iemand die zich een heel leven lang aan een rol had vastgeklampt. Ze straalde ook een bepaalde onstilbare droefheid uit.

Men zal niet snel een westerse vrouw zien die haar vagina naast een schedel van een slachtoffer toont. Wat mankeert die westerse man? En waarom wil de blanke westerse middenklasse vrouw zo graag op een man lijken? Waarom hebben ze hun eigen kracht niet ingezet tegen de vernietigende kracht van het mannelijk chavinisme? Waarom is ook het feminisme, net als elke ideologische stroming, er niet in geslaagd het angstige beest in de man/mens te temmen? Dat is geen verwijt, maar een trieste constatering, vooral nu blijkt dat niet alleen de blanke man ernstig in de war is, maar dat ook de blanke feministische vrouw de weg is kwijt geraakt. De vraag is eigenlijk: Wanneer emancipeert Cisca Dresselhuys eens? Immers, ze heeft alle tijd en alle materiele omstandigheden gehad om te emanciperen. Maar waarom is ze dan toch niet geemancipeerd geraakt?

Om de pijn te verzachten een passend gedicht van Lucebert

'er is alles in de wereld het is alles

de dolle hondenglimlach van de honger

de heksenangsten van de pijn en

de grote gier en zucht de grote

oude zware nachtegalen

het is alles in de wereld er is alles

allen die zonder licht leven

de in ijzeren longen gevangen libellen

hebben van hard stenen horloges

de kracht en de snelheid

binnen het gebroken papier van de macht

gaapt onder de verdwaalde kogel van de vrede

gaapt voor de kortzichtige kogel van de oorlog

de leeggestolen schedel

de erosie

er is alles in de wereld het is alles

arm en smal en langzaam geboren

slaapwandelaars in een koud circus alles

is in de wereld het is alles

slaap'