Gebleven is slechts het labyrint van rituelen, en niemand herinnert zich meer de ingang en de uitgang en al evenmin de zin van het labyrint.
Federico Fellini. Gesprekken met Fellini. 1985
Western consumer culture is creating a psycho-spiritual crisis that leaves us disoriented and bereft of purpose…
Our descent into the Age of Depression seems unstoppable. Three decades ago, the average age for the first onset of depression was 30. Today it is 14. Researchers such as Stephen Izard at Duke University point out that the rate of depression in Western industrialized societies is doubling with each successive generational cohort. At this pace, over 50 per cent of our younger generation, aged 18-29, will succumb to it by middle age. Extrapolating one generation further, we arrive at the dire conclusion that virtually everyone will fall prey to depression.
By contrast to many traditional cultures that lack depression entirely, or even a word for it, Western consumer culture is certainly depression-prone. But depression is so much a part of our vocabulary that the word itself has come to describe mental states that should be understood differently. In fact, when people with a diagnosis of depression are examined more closely, the majority do not actually fit that diagnosis. In the largest study of its kind, Ramin Mojtabai of Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health sampled over 5,600 cases and found that only 38 per cent of them met the criteria for depression.
Contributing to the confusion is the equally insidious epidemic of demoralization that also afflicts modern culture. Since it shares some symptoms with depression, demoralization tends to be mislabelled and treated as if it were depression. A major reason for the poor 28-per-cent success rate of anti-depressant drugs is that a high percentage of ‘depression’ cases are actually demoralization, a condition unresponsive to drugs.
John F. Schumacher. The demoralized mind. April 2016
De voor de hand liggende vraag is: wat is de oorzaak van het feit dat ‘[w]estern consumer culture is creating a psycho-spiritual crisis that leaves us disoriented and bereft of purpose’? Het is niet relevant of deze ‘psycho-spiritual crisis’ zich in de vorm van een depressie of als demoralisering manifesteert. De vraag is belangrijk mede omdat een mainstream-opiniemaker als Geert Mak blijft volhouden dat 'de Amerikanen hele optimistische mensen [zijn] vergeleken met ons fatalistische Europeanen,' waardoor de VS ‘er over een halve eeuw beter voor[staat] dan Europa,’ hetgeen hij als pleitbezorger van het neoliberale bolwerk Brussel van eminent belang vindt, omdat ‘als je invloed en macht wilt hebben, moet je groots zijn. Dat is iets wat we in Europa van ze kunnen leren.’ Op zijn beurt spreekt Bas Heijne als ‘de beste in zijn vak’ van het ‘in alle opzichten superieure Amerika,’ en verzekert hij de lezers van zijn ‘kwaliteitskrant’ dat het ‘wereldbeeld van Obama’ op ‘de idealen van de Verlichting’ was ‘gebaseerd,’ terwijl Mak van oordeel is dat de VS ‘decennialang als ordebewaker en politieagent’ op aarde heeft gefungeerd. Laat ik daarom eerst de vraag opwerpen waarom de opiniemakers van ‘de vrije pers’ niet in staat zijn om publiekelijk fundamentele kritiek op de westerse consumptiecultuur te uiten. Sterker nog, de commerciële massamedia proberen vandaag de dag, overigens vergeefs, koste wat kost de failliete status quo te verdedigen. Zo gaf dinsdag 7 februari 2017 de goed geïnformeerde Amerikaanse politiek commentator Bill Van Auken een illustrerend voorbeeld van dit gebrek:
The furor unleashed by the remarks of President Donald Trump in response to Fox News commentator Bill O’Reilly’s calling Russian President Vladimir Putin ‘a killer’ during an interview broadcast Sunday has continued to reverberate, drawing hypocritical condemnations from leading figures in both the Republican and Democratic parities.
In response to O’Reilly’s denunciation of Putin, Trump stated: ‘There are a lot of killers. We’ve got a lot of killers. What, do you think our country’s so innocent?’
Trump went on to cite Iraq in support of his statement. O’Reilly’s face went slack. He clearly did not know what to say. The new leader of the ‘Free World’ had wandered seriously off message.
As far as the capitalist politicians of both parties and the media are concerned, Trump committed an unpardonable offense: he — in this one instance, and for purely pragmatic reasons related to his immediate political needs — had said something true about US imperialism’s role in the world.
The official posture of outrage over Trump’s off-hand comment will have little effect on the broader public. Do the politicians and media really believe that the public is so naïve and its memory so short? The United States is a country where ‘The Bourne Identity’ and its innumerable sequels — whose basic premise is that the US government is run by murderers--are among the most popular movies of the last twenty years. This premise is well grounded in fact. Over the past 70 years, presidents and other high government officials have been implicated in the authorization and implementation of countless atrocities. Many of these crimes have been substantiated in official government reports and congressional hearings.
In a review of Joshua Kurlantzick’s ‘A Great Place to Have a War: America in Laos and the Birth of the Military CIA,’ reviewer Scott Shane wrote in the February 3 edition of The New York Times :
‘Speaking last September in Vientiane, the capital of Laos, Barack Obama mentioned a staggering fact: that the United States had between 1963 and 1974 dropped two million tons of bombs on the country, more than the total loosed on Germany and Japan together during World War II. That made Laos, which is slightly smaller than Michigan, the most heavily bombed nation in history, the president said. More than four decades after the end of the war, unexploded ordnance is still killing and maiming Laotians, and Obama announced that he was doubling American funding to remove it.’
Calling attention to information in Kurlantzick’s book, Shane noted: ‘In his first presidential term, Richard M. Nixon escalated the bombing from about 15 sorties per day to 300 per day. “How many did we kill in Laos?” Nixon asked Henry Kissinger one day in a conversation caught on tape. Kissinger replied: “In the Laotian thing, we killed about 10, 15” — 10,000 or 15,000 people, he meant. The eventual death toll would be 200,000.’
When it comes to killing, the US Government is without equal. In multiple wars of aggression, from Korea to Vietnam, Afghanistan, Iraq, Libya and the proxy war for regime-change in Syria, US imperialism has killed and maimed tens of millions.
The chief accusation being leveled against Trump — by both supposed liberals in the Democratic Party and right-wing Republicans — is that he implied a ‘moral equivalence’ between Russia and the US. This was a phrase used during the Cold War to justify every crime committed by the US and its allies, from Latin America’s bloody dictatorships to the Apartheid regime in South Africa, on the grounds that there could be no ‘moral equivalence’ between the leader of the ‘Free World’ and the Soviet ‘Evil Empire.’
There is, in fact, no equivalence. When it comes to killing and global thuggery, Putin is a small fry compared to the leaders of the United States.
That the Democratic Party jumps on this reactionary bandwagon only proves that there is nothing progressive whatsoever in its purported opposition to Trump. This was exemplified Monday by the remarks of California Congresswoman Maxine Waters, a supposed ‘left’ Democrat and leading member of the Congressional Black Caucus, who suggested that Trump should be impeached for ‘wrapping his arms around Putin while Putin is continuing to advance into Korea [sic].’
Op zijn beurt berichtte Noam Chomsky, één van de best ingevoerde Amerikaanse deskundigen op het gebied van de Amerikaanse buitenlandse politiek, op 3 november 2014, onder de kop ‘The Long, Shameful History of American Terrorism’ dat ‘President Obama should call our country’s history of supporting insurgents abroad for what it is: U.S.-backed terrorism.’ De kritische geleerde lichtte zijn standpunt als volgt toe:
‘It's official: The U.S. is the world's leading terrorist state, and proud of it.’
That should have been the headline for the lead story in the New York Times on October 15 (2014. svh), which was more politely titled ‘CIA Study of Covert Aid Fueled Skepticism About Helping Syrian Rebels.’
The article reports on a CIA review of recent U.S. covert operations to determine their effectiveness. The White House concluded that unfortunately successes were so rare that some rethinking of the policy was in order.
The article quoted President Barack Obama as saying that he had asked the CIA to conduct the review to find cases of ‘financing and supplying arms to an insurgency in a country that actually worked out well. And they couldn't come up with much.’ So Obama has some reluctance about continuing such efforts.
The first paragraph of the Times article cites three major examples of ‘covert aid’: Angola, Nicaragua and Cuba. In fact, each case was a major terrorist operation conducted by the U.S.
Angola was invaded by South Africa, which, according to Washington, was defending itself from one of the world's ‘more notorious terrorist groups’ — Nelson Mandela's African National Congress. That was 1988.
By then the Reagan administration was virtually alone in its support for the apartheid regime, even violating congressional sanctions to increase trade with its South African ally.
Meanwhile, Washington joined South Africa in providing crucial support for Jonas Savimbi's terrorist Unita army in Angola. Washington continued to do so even after Savimbi had been roundly defeated in a carefully monitored free election, and South Africa had withdrawn its support. Savimbi was a ‘monster whose lust for power had brought appalling misery to his people,’ in the words of Marrack Goulding, British ambassador to Angola.
The consequences were horrendous. A 1989 U.N. inquiry estimated that South African depredations (strooptochten. svh) led to 1.5 million deaths in neighboring countries, let alone what was happening within South Africa itself. Cuban forces finally beat back the South African aggressors and compelled them to withdraw from illegally occupied Namibia. The U.S. alone continued to support the monster Savimbi.
In Cuba, after the failed Bay of Pigs invasion in 1961, President John F. Kennedy launched a murderous and destructive campaign to bring ‘the terrors of the earth’ to Cuba — the words of Kennedy's close associate, the historian Arthur Schlesinger, in his semiofficial biography of Robert Kennedy, who was assigned responsibility for the terrorist war.
The atrocities against Cuba were severe. The plans were for the terrorism to culminate in an uprising in October 1962, which would lead to a U.S. invasion. By now, scholarship recognizes that this was one reason why Russian Premier Nikita Khrushchev placed missiles in Cuba, initiating a crisis that came perilously close to nuclear war. U.S. Defense Secretary Robert McNamara later conceded that if he had been a Cuban leader, he ‘might have expected a U.S. invasion.’
American terrorist attacks against Cuba continued for more than 30 years. The cost to Cubans was of course harsh. The accounts of the victims, hardly ever heard in the U.S., were reported in detail for the first time in a study by Canadian scholar Keith Bolender, ‘Voices From the Other Side: An Oral History of Terrorism Against Cuba,’ in 2010.
The toll of the long terrorist war was amplified by a crushing embargo, which continues even today in defiance of the world. On Oct. 28, the U.N., for the 23rd time, endorsed ‘the necessity of ending the economic, commercial, financial blockade imposed by the United States against Cuba.’ The vote was 188 to 2 (U.S., Israel), with three U.S. Pacific Island dependencies abstaining.
There is by now some opposition to the embargo in high places in the U.S., reports ABC News, because ‘it is no longer useful’ (citing Hillary Clinton's new book Hard Choices). French scholar Salim Lamrani reviews the bitter costs to Cubans in his 2013 book ‘The Economic War Against Cuba.’
Nicaragua need hardly be mentioned. President Ronald Reagan's terrorist war was condemned by the World Court, which ordered the U.S. to terminate its ‘unlawful use of force’ and to pay substantial reparations.
Washington responded by escalating the war and vetoing a 1986 U.N. Security Council resolution calling on all states — meaning the U.S. — to observe international law.
Another example of terrorism will be commemorated on November 16, the 25th anniversary of the assassination of six Jesuit priests in San Salvador by a terrorist unit of the Salvadoran army, armed and trained by the U.S. On the orders of the military high command, the soldiers broke into the Jesuit university to murder the priests and any witnesses — including their housekeeper and her daughter.
This event culminated the U.S. terrorist wars in Central America in the 1980s, though the effects are still on the front pages today in the reports of ‘illegal immigrants,’ fleeing in no small measure from the consequences of that carnage, and being deported from the U.S. to survive, if they can, in the ruins of their home countries.
Washington has also emerged as the world champion in generating terror. Former CIA analyst Paul Pillar warns of the ‘resentment-generating impact of the U.S. strikes’ in Syria, which may further induce the jihadi organizations Jabhat al-Nusra and the Islamic State toward ‘repairing their breach from last year and campaigning in tandem against the U.S. intervention by portraying it as a war against Islam.’
That is by now a familiar consequence of U.S. operations that have helped to spread jihadism from a corner of Afghanistan to a large part of the world.
Jihadism's most fearsome current manifestation is the Islamic State, or ISIS, which has established its murderous caliphate in large areas of Iraq and Syria.
‘I think the United States is one of the key creators of this organization,’ reports former CIA analyst Graham Fuller, a prominent commentator on the region. ‘The United States did not plan the formation of ISIS,’ he adds, ‘but its destructive interventions in the Middle East and the War in Iraq were the basic causes of the birth of ISIS.’
To this we may add the world's greatest terrorist campaign: Obama's global project of assassination of ‘terrorists.’ The ‘resentment-generating impact’ of those drone and special-forces strikes should be too well known to require further comment.
This is a record to be contemplated with some awe.
Hoewel het bovenstaande een uiterst summier overzicht is van het Amerikaans terrorisme blijft zelfs een dergelijke beknopte opsomming in de mainstream-media een taboe. Als woordvoerder van de gevestigde orde weet Bas Heijne -- die ‘voor zijn beschouwend oeuvre’ gelauwerd wordt met de P.C. Hooftprijs 2017 -- dat van hem verwacht wordt het zwaarst bewapende NAVO-land te omschrijven als het ‘in alle opzichten superieure Amerika.’ En zijn met nog meer prestigieus geachte prijzen beloonde collega-opiniemaker Geert Mak geeft klakkeloos de officiële versie van de werkelijkheid wanneer hij stelt dat ‘we,' in tegenstelling tot Rusland, in ‘Europa zo [succesvol] bezig’ zijn met ‘soft power.’ Hij bedoelt daar kennelijk mee dat 'we' in NAVO-verband, ‘op een andere manier een internationale orde scheppen.’ Hoe dan ook, zolang de opiniemaker zich als vazal van de macht opstelt, valt hij in de prijzen, zo niet dan wordt hij gemarginaliseerd. Ook de corrupte rol van de massamedia is een symptoom van de pathologie van de ‘Western consumer culture’ die ‘a psycho-spiritual crisis’ heeft gecreëerd ‘that leaves us disoriented and bereft of purpose.’ In de door de media geschapen virtuele wereld, gebaseerd op ‘nepnieuws,’ geldt dat wanneer men zich weigert te schikken naar de postmoderne mores men dan het gevaar loopt te worden gestigmatiseerd als ‘een populist,’ die ‘antipolitiek’ bedrijft. Onder de kop ‘Antipolitiek’ schreef dan ook Bas Heijne één van zijn talloze columns die ‘voor veel lezers’ als ‘een ijkpunt’ functioneren, zo bericht de kaft van een verzameling van zijn meningen getiteld: Een Waanzinnig Gaaf Land (2016). Hij schreef het volgende:
In het BBC-programma Newsnight interviewde Jeremy Paxman de populaire komiek Russell Brand…
Paxman vs Brand bleek een sensatie. Op YouTube alleen al trok het interview zo'n negen miljoen kijkers. Aanleiding: Brand is deze maand gastredacteur voor het politieke tijdschrift The New Statesman, waarin hij hard van leer trekt tegen het Britse politieke establishment. Tijdens zijn gesprek met Paxman is de smetvrees van de laatste bijna tastbaar. De interviewer zit nadrukkelijk sceptisch te wezen tegenover een ijdele komiek die oproept tot opstand en een heel politiek systeem afschrijft — terwijl hij toegeeft nog nooit in zijn leven gestemd te hebben.
Je ziet het Paxman denken: hier hebben we de zoveelste outsider die zich uit naam van zijn grootse ideeën tegen de huidige politiek keert, terwijl hij te beroerd is zijn handen uit zijn mouwen te steken. Brand is links — dus laat de huidige politiek het volgens hem afweten wanneer het gaat over de groeiende kloof tussen arm en rijk, de roofbouw op onze planeet en de noden van de gewone man. Wanneer Brand, stelt hij, een politicus in de 'Westminster-stijl' over politieke zaken hoort praten, voelt hij een 'dull thud' in zijn maag. Zijn litanie is verder bekend. Men is in de politiek meer met elkaar bezig dan met grote kwesties. Men behartigt de belangen van weinigen en ten koste van die van velen. Men is niet in staat de grote kwesties aan te pakken.Ten slotte: een totaal gebrek aan visie.
Laat ik, om duidelijk te maken waar Heijne staat, zijn betoog analyseren. Hoewel hij overduidelijk de kant kiest van Paxman, ziet hij wel ‘de smetvrees’ die ‘bijna tastbaar’ is. Dit is opmerkelijk, want, zoals bekend, is smetvrees ‘een dwangstoornis,’ die ‘wordt gekenmerkt door dwangmatige handelingen en gedachten,’ met andere woorden: een buitengewoon grote handicap voor een journalist die claimt ‘objectief’ te zijn, maar dit niet is, en die ook nog eens in 2009 moest bekennen dat hij en zijn redactie van Newsnight — het journalistieke vlaggenschip van de BBC — ‘were hoodwinked (misleid. svh). Yes, clearly we were,’ door de Bush- en Blair-propaganda te geloven dat Irak over massavernietigingswapens beschikte die in 45 minuten operationeel konden zijn.
1991. 'Highway of Death' in Irak, waarbij de Amerikaanse luchtmacht vrij spel had om het terugtrekkend Iraakse leger aan flarden te schieten met verarmd-uranium kogels en granaten, die door hun chemisch giftigheid en radioactieve straling nog steeds slachtoffers eisen, vooral onder kinderen.
Dat Heijne de kant koos van een mainstream-journalist die zich zo door het establishment heeft laten bedriegen en zelf alles behalve onafhankelijk is, tekent zijn houding. Die mentaliteit wordt er niet beter op wanneer de NRC-columnist de ‘komiek’ Russell Brand typeert als ‘ijdel,’ daarmee pogend de integriteit van een ‘outsider’ onmiddellijk te vernietigen. Het ironische hierbij is dat in hoofdstedelijke kringen Heijne zelf bekend staat als een ijdeltuit. Bovendien is Brand geen ‘komiek,’ maar een ‘stand-up comedian,’ geen André van Duin, maar eerder een Freek de Jonge, dus iemand die van nature maatschappelijk en politiek geëngageerd is, net als wijlen George Carlin. Typerend is dat de NRC-duider met betrekking tot Russell Brand stelt: ‘Je ziet het Paxman denken: hier hebben we de zoveelste outsider.’ De typisch kleinburgerlijke onverdraagzaamheid die uit Heijne’s dédain opstijgt, getuigt van dezelfde rancuneuze houding die hij ‘populisten’ verwijt. ‘Je ziet het’ de ‘ijdele’ opiniemaker Heijne ‘denken’: die Brand is ’de zoveelste outsider’ die de aanmatigende lef heeft om de wanorde van de neoliberale elite ter discussie te stellen. Wie denkt die knaap wel dat hij is? Laat dit onbenul, die ‘uit naam van zijn grootse ideeën tegen de huidige politiek keert, terwijl hij te beroerd is zijn handen uit zijn mouwen te steken’ zijn grote mond houden. Woedend ijsbeert de ‘scherpste pen van de NRC’ door zijn grachtenpand en ‘je ziet’ hem als het ware ‘denken’:
Die Paxman en ik weten waar we het over hebben, wij, en niemand anders, zijn als de opiniemakers van de macht aangesteld om de eenvoudigen van geest te vertellen welke opinies ze erop na moeten houden, en niet die ijdele komiek met zijn oproep tot opstand en een heel politiek systeem afschrijft. Is die flapdrol nu helemaal van de pot gerukt. Voordat je het weet gelooft niemand mijn zorgvuldig samengestelde briljante visie meer omdat één of andere zakkenwasser in Engeland meent in onze democratie recht te hebben om de gevestigde orde te bekritiseren. Ik zal er alles aan doen om mijn publiek ervan te overtuigen dat die oetlul geen knip voor de neus waard is wanneer hij beweert dat men in de politiek meer met elkaar bezig [is] dan met grote kwesties, en dat men de belangen van weinigen [behartigt] ten koste van die van velen. Het moet toch langzamerhand voor ieder beschaafd mens toch duidelijk zijn dat dankzij de politieke adviezen in mijn columns de macht nu in staat is de grote kwesties aan te pakken. Er bestaat geenszins een totaal gebrek aan visie. Wat weet die Brand hier nou van, ik bedoel: wie heeft hier de P.C. Hoofdprijs 2017 gewonnen, nietwaar?
Heijne’s razernij is lachwekkend en doet me denken aan de eerste keer dat ik als puber ten tijde van Provo, zag hoe een Amsterdams leeftijdgenoot van me de pet van een bullebak van een agent van zijn hoofd wipte, tot verbijstering van de ordehandhavers, die voor de eerste keer ontdekten dat hun gezag niet klakkeloos meer geaccepteerd werd. Het was een politiek daad van de hoogste orde. Ik begreep destijds onmiddellijk dat hier sprake was van een historisch moment en dat het daarna nooit meer zou worden wat het eens geweest was, hoe hard de sterke arm er ook op los zou meppen. Van toen af aan moest gezag verdiend worden, en als dit niet het geval was dan konden de regenten hoon verwachten. Dezelfde verbijstering zien ‘we’ nu bij Heijne, de officiële autoriteit op het gebied van de meningsverschaffing, die erop toe moet zien dat de hiërarchische orde gehandhaafd blijft, en weigert te beseffen dat hij net als de keizer zonder kleren in zijn blote bips rond paradeert, terwijl achter zijn rug de raddraaiers zich rot lachen. Heijne was toen 7 jaar oud, en moet dus zonder deze cesuur in de geschiedenis proberen te begrijpen wat hij nooit zal kunnen begrijpen omdat hij nu eenmaal als dienaar van de regenten aan de verkeerde kant van de streep staat. Hij noemt het ‘antipolitiek,’ niet begrijpend dat politiek ‘de wijze [is] waarop in een samenleving de belangentegenstellingen van groepen en individuen tot hun recht komen,’ en als dit niet of nauwelijks gebeurt politici en hun pleitbezorgers in de mainstream-media dan hun geloofwaardigheid verliezen en zij het risico lopen dat één of meerdere burgers hen de pet van hun hoofd zullen wippen om te demonstreren dat de macht haar gezag heeft verloren. Dit proces zal net zolang doorgaan tot de macht beseft dat zij een andere politiek moet voeren. Wat Bas niet weet is dat juist wanneer elites falen de zogeheten ‘antipolitiek’ een politiek fenomeen is van de hoogste orde. Wanneer alles van een leien dakje gaat is er geen sprake van politiek, maar van bestuur. Een autocoureur bewijst zichzelf niet op het rechte eind, maar in de bochten, wanneer het echt moeilijk wordt. Heijne poging het politieke te depolariseren toont aan dat hij in elk geval geen democraat is, maar een gezagsgetrouwe propagandist, die gehuld in een opportunistische vermomming doorgaat voor een kritische stem die ‘links zowel als rechts ervan langs[geeft],’ zoals de De Standaard beweert, een Vlaamse tabloid voortgekomen uit het katholieke gedachtegoed.
Provo, hoe het gezag zijn pet voor eeuwig verloor.
Kenmerkend aan Heijne’s kritiek is tevens zijn verwijt dat Russel Brand een ‘ijdele komiek’ is ‘die oproept tot opstand en een heel politiek systeem afschrijft — terwijl hij toegeeft nog nooit in zijn leven gestemd te hebben.’ Heijne meent dat wanneer iemand ‘oproept tot opstand’ hij of zij eerst moet stemmen, aangezien anders zijn kritiek niet deugt, een nuance die mij ontgaat, terwijl toch Bas volgens de Vlaamse mainstream-pers ‘binnen één stukje een schakering aan nuances [kan] toveren zonder ooit grijs te worden.’ Een andere oordeel is dat Russell wanneer hij ‘zich tegen de huidige politiek keert,’ hij geen recht van spreken heeft en wel omdat ‘hij te beroerd is zijn handen uit zijn mouwen te steken.’ Ook hier weer blijkt de kwaliteitscolumnist niet te weten dat in de jaren zestig deze beschuldiging veelvuldig gebruikt werd door ‘het klootjesvolk’ en het het regentendom zijn weerzin weer eens uitsprak tegen ‘het langharig werkschuw tuig,’ dat ‘te beroerd’ was ‘zijn handen uit de mouwen te steken,’ aldus letterlijk de toenmalige kritiek. Nu ‘we’ het er toch over hebben: hoe vaak steekt Bas Heijne ‘zijn handen uit de mouwen’? Wel, één keer in de vier jaar maakt hij een hokje rood, hetgeen hem, in zijn ogen, legitimeert om weer vier jaar lang politieke adviezen te verstrekken. Anders gesteld: vier jaar lang is hij dan weer financieel onder de pannen door slechts één hokje rood te kleuren, dat is pas heroïsch. Het probleem met hem is dat hij Brand enerzijds bekritiseert wegens zijn wezenlijke kritiek op de corrupte macht en zijn handlangers en tegelijkertijd zelf geen fundamentele kritiek uitoefent op het neoliberale systeem dat acht mensen zo rijk heeft gemaakt dat zij nu evenveel bezitten als de helft van de hele mensheid tezamen. Hij heeft wel kritiek op deze of gene, dit of dat, maar uiteindelijk looft Heijne de neoliberale macht, wanneer hij bijvoorbeeld met grote stelligheid verkondigt dat ‘Amerika’ in zijn ogen ‘in alle opzichten superieur’ is, en daarnaast spreekt van ‘de immer onkreukbare ‘Barack Obama,’ ondanks diens oorlogen in het Midden Oosten en Libië en diens militaire steun aan het terreurbewind in Saoedie-Arabië en talloze dictatoriaal bestuurde Golfstaatjes. Dat Obama de eerste president in de Amerikaanse geschiedenis was die zijn volle ambtstermijn oorlog voerde is voor Heijne irrelevant, een te verwaarlozen detail. Om nog eens te benadrukken waar hij staat, schreef ‘de duider’ in ‘Antipolitiek’ dat
[w]anneer je oproept tot radicale verandering zonder dat je zelfs de moeite neemt je stem uit te brengen, doe je niets anders dan wat populistisch rechts wordt verweten. Je exploiteert emotie.
Maar dit laatste doet Heijne zelf ook wanneer hij anderen stigmatiseert met begrippen en adjectieven als ‘smetvrees, ijdele, links, litanie, populistisch, nooit gestemd, anti-politiek, handen uit de mouwen, te beroerd,’ enzovoorts om anderzijds Obama te loven als de ‘immer onkreukbare’ president van het ‘in alle opzichten superieure Amerika.’ Het gevolg is dat de geloofwaardigheid van de ‘beste’ mainstream-opiniemaker in Nederland almaar blijft dalen, terwijl de geloofwaardigheid van een Amerikaanse ‘stand-up comedian’ als George Carlin, zelfs na zijn dood, almaar blijft toenemen. Maar die zei dan ook het volgende:
Forget the politicians, they are irrelevant. The politicians are put there to give you the idea you have freedom of choice — you don't. You have no choice. You have owners. They own you. They own everything. They own all the important land. They own and control the corporations. They've long since bought and payed for the senate, the congress, the state houses, the city halls, they got the judges in their back pockets, and they own all the big media, so they control just about all the information you get. They got you by the balls. They spend billions of dollars every year lobbying — lobbying, to get what they want.
Well we know what they want. They want more for themselves, and less for everybody else, but I'll tell you what they don't want — they don't want a population of citizens capable of critical thinking. They don't want well informed, well educated people capable of critical thinking. They're not interested in that — that doesn't help them. That's against their interests. That's right! They don't want people that are smart enough to sit around a kitchen table, and think about how badly they're getting fucked by a system that threw them overboard 30 fucking years ago. They don't want that. You know what they want? They want obedient workers — obedient workers, people who are just smart enough to run the machines, and do paper work. And just dumb enough to passively accept all these increasingly shittier jobs with the lower pay, the longer hours, the reduced benefits, the end of overtime, and the vanishing pension that disappears the minute you go to collect it. And now they're coming for your social security money. They want your fucking retirement money. They want it back so they can give it to their criminal friends on Wall Street, and you know something? They'll get it — they'll get it all from you sooner or later, because they own this fucking place. It's a big club, and you are not in it. You, and I are not in The Big Club.
By the way, it's the same big club they use to beat you over the head with all day long when they tell you what to believe. All day long beating you over the head with their media telling you what to believe, what to think, and what to buy.
Kort maar krachtig is het inderdaad de taak van de opiniemaker van het vaderland het grote publiek te vertellen ‘what to believe,’ én als ‘ijkpunt’ te dienen van wat waar is en wat niet. In deze virtuele werkelijkheid is het geen wonder dat ‘Western consumer culture is creating a psycho-spiritual crisis that leaves us disoriented and bereft of purpose.’ Maar zelf is hij ervan overtuigd dat ‘[d]e oorzaken van de huidige tegenstellingen, de gevolgen van globalisering en immigratie, ook door mijzelf, nu wel genoeg in kaart [zijn] gebracht.’ Wederom meent Heijne — die ‘schrijft als een denker én denkt als een lezer,’ aldus de jury van de P.C. Hoofdprijs — dat een aanleiding de oorzaak is. Als er hier iets wordt bewezen dan is het dat Bas juist geen ‘denker’ is, maar een onnadenkende poseur, want de oorzaken van de ‘huidige tegenstellingen’ zijn ouder dan de weg naar Rome, de 'huidige tegenstellingen' ontstonden 27 eeuwen voor onze jaartelling toen de eerste dynastie van Uruk aan de macht kwam, 300 kilometer ten zuiden van het huidige Bagdad, en de eerste koningen gehoorzaamheid konden afdwongen. Als de ‘gevolgen van de globalisering en immigratie’ de ‘oorzaken’ zouden zijn van de westerse politieke-, economische-, en culturele crisis dan zou de oplossing simpelweg zijn de ‘globalisering en immigratie’ aan te passen aan de wensen van de bevolking.
In Bas Heijne’s simplisme bestaan de grote westerse denkers niet. Men hoeft geen Nietzscheaan te zijn om te beseffen dat alles wat leeft, gedreven wordt door de wilskracht om te zijn. Valt die wil weg, dan blijft alleen de zelfmoord over. Om te kunnen zijn, dient men de concurrent op afstand te houden, vandaar de wil tot macht. En de machtigste verwacht het langst te zullen leven, terwijl de machteloze weet dat hij elk moment de dupe kan zijn van de willekeur van de macht. Het centrale gegeven is, aldus Schopenhauer, dat ‘achter de zintuiglijke wereld een algemene wil’ schuilt, ‘waarvan wij mensen slechts fenomenale manifestaties zijn.’ De mens is ‘in de eerste plaats een “willend” wezen waarbij het verlangen centraal staat en niet het redelijk verstand.’ Het maatschappelijke- en daarmee politieke probleem is altijd hoe de gemeenschap haar eigen onverzadigbare ‘verlangen’ en vooral ook dat van de meest machtsbeluste individuen aan banden kan leggen om te voorkomen dat de samenleving ten onder gaat aan de manische ‘wil’ van de enkeling. Gesteld kan worden dat tegenwoordig de economische- en financiële elites zo machtig zijn geworden dat zij erin zijn geslaagd de democratie te vernietigen, daarbij geholpen door juist degenen die de democratie hadden moeten verdedigen, te weten: de politici, ‘onze’ volksvertegenwoordigers, bijgestaan door de zogeheten ‘vrije pers.’ Gezien de gevaren waarmee de hele mensheid wordt bedreigd gedragen de machtigen zich als psychopaten en sociopaten, bereid om desnoods de hele wereldbevolking op te offeren aan hun onverzadigbare machtslust. Op geen enkele manier zijn ze zich bewust van het feit dat ‘we do not inherit the earth from our ancestors, we borrow it from our children,’ zoals een oude Indiaanse gezegde luidt. Alles moet op. In de permanente uitverkoop van de consumptiecultuur is niets meer heilig, het maakt niet uit welke consequenties aan deze pathologie verbonden zijn. Het neoliberale kapitalisme handelt alsof zijn kinderen niet bestaan en alsof de huidige mens zijn nalatenschap er doorheen moet jagen. Over de culturele tegenstrijdigheden van het kapitalisme schreef de Amerikaanse hoogleraar Sociale Wetenschappen aan Harvard University, Daniel Bell, al meer dan vier decennia geleden in zijn fameuze boek The Cultural Contradictions of Capitalism, over een ‘unstable America.’ In de herdruk uit 1996 van dit fameuze boek voegde hij hieraan toe dat hij ‘vandaag de dag’ geconfronteerd wordt met ‘a confused, angry, uneasy, and insecure America.’ Voor alle duidelijkheid, dit constateerde hij ruim twintig jaar voordat de buitenstaander Bas Heijne in de NRC lovend schreef over de ‘in alle opzichten superieure Amerika.’ Een alom gerespecteerde deskundige als Bell concludeert daarentegen aan de hand van uitgebreid wetenschappelijk onderzoek precies het tegenovergestelde. Hij schreef:
There are three themes I would single out as the foci of these discontents.
. the unravelling of the middle class and the fear of individuals that they are losing a secure place in the society and control over their future
. a set of culture wars — populism against elitism — that is politicizing moral issues and polarizing the society through the mobilized disruptions of activist groups
. a rising distrust of politics — and even of the political system — and with it, the loss of civitas, which makes respect for the law possible.
Dit zijn natuurlijk geen manifestaties van een ‘in alle opzichten superieur Amerika.’ Integendeel zelfs, wat in Heijne’s propaganda een ‘superieur Amerika’ heet is in werkelijkheid zo ‘insecure’ dat het grenst aan een minderwaardigheidscomplex, ondanks alle publieke grootheidswaan over ‘exceptionalisme.’ Toen ik drie maanden na de aanslagen van 11 september 2001 vanuit New York door Pennsylvania reisde zag ik overal Amerikaanse vlaggen wapperen, tot in de verste uithoeken toe. Het was een teken van grote onzekerheid, Heijne’s ‘superieure Amerika’ voelde zich alles behalve ‘superieur,’ nadat — zoals de officiële complot-theorie gaat — 19 Arabisch sprekende mannen alle 17 Amerikaanse inlichtingendiensten op een dwaalspoor hadden weten te leiden, zodat zij onbekommerd aanslagen konden plegen op het financiële en het militaire symbool van de machtigste staat in de geschiedenis. ‘Amerika’ bleek een papieren tijger te zijn, zoals Chairman Mao had gezegd, ‘a paper tiger,’ die bedreigend lijkt, maar in werkelijkheid ‘ineffectual and unable to withstand challenge’ was, een feit dat de verloren Amerikaanse oorlogen in Vietnam, Afghanistan, Irak, Libië en Syrië andermaal bewezen. Juist daarom is de Amerikaanse elite ook zo gevaarlijk, zij leert niet van haar fouten, en wel omdat zij zich ‘exceptionalistisch,’ en dus ‘superieur’ blijft voelen. Zij kan domweg niet van haar fouten leren omdat de elite geobsedeerd is door de drift naar de alleenheerschappij in de wereld. Vandaar ook dat Heijne’s bewering na de verkiezing van Trump dat ‘Obama’s erfenis op de schroothoop [ligt]’ zo absurd is, omdat het suggereert dat ‘de eerste zwarte president’ geen agressieve ‘exceptionalist’ was, die zijn hele ambtstermijn oorlog heeft gevoerd, om allereerst en vooral de elitebelangen te dienen van het Amerikaans militair-industrieel complex, waarvoor president Eisenhower al in 1961 met klem waarschuwde. Dat ‘Trumps visie de Verenigde Staten de komende vier jaar verder [zal] verscheuren, daar hoef je’ inderdaad ‘geen ziener voor te zijn.’ En dat ‘de rest van de wereld,’ daarvan de gevolgen zal ondervinden, is onvermijdelijk, zoals Heijne op 9 november 2016 concludeerde. Maar in tegenstelling tot wat Bas, de zwart-wit ‘nadenker,’ doet voorkomen, is Trump geen aberratie van het Amerikaans politieke systeem, maar juist de culminatie ervan. Alleen een naïeve praatjesmaker weet dit niet, die beseft niet wat Obama bedoelde toen hij verklaarde: ‘I believe in American exceptionalism with every fiber of my being,’ aldus de president ‘who expanded the United States' favorite military pastime: bombing and death squads ("special operations") as no other president has done since the Cold War,’ aldus de fameuze Angelsaksische documentairemaker en onderzoeksjournalist John Pilger.
‘Obama’s erfenis ligt’ niet ‘op de schroothoop,’ maar wordt, ditmaal, onverhuld ten uitvoer gebracht. De slogan ‘Make American Great Again’ is niet door Trump geformuleerd, maar door Ronald Reagan, en is even doortrapt als Obama’s ‘Change We Can Believe In.’ Door zijn ideologische bril kijkend is Bas niet in staat te zien wat er voor zijn ogen gebeurt. Het is het aloude probleem van de ‘politiek-literaire elite,’ of welke fraaie naam men deze benepen propagandisten wil geven. Onder de kop ‘Trumps gedachtegoed is geen rare oprisping,’ verneemt de kwaliteitslezer het volgende:
President Trump zal de Verenigde Staten de komende vier jaar verder verscheuren, schrijft Bas Heijne. Dat vraagt om engagement. ‘Echt engagement, geen ontsteld getwitter.’
Ik neem dit voetstoots aan, maar ‘de scherpste pen van de NRC’ moet dan niet beginnen met de stelling dat ‘Trumps gedachtegoed geen rare oprisping [is],’ om de huidige president vervolgens af te beelden als een krankzinnige aberratie van het verder ‘in alle opzichten superieure Amerika,’ want dan verliest Bas Heijne nog meer aan geloofwaardigheid. Het was Abraham Lincoln die er terecht op wees dat ‘You can fool all the people some of the time, and some of the people all the time, but you cannot fool all the people all the time.’ Dat de redactie van NRC Handelsblad en de jury van de P.C. Hoofdprijs dit nog steeds niet door hebben, wil niet zeggen dat ‘je alle mensen de hele tijd door voor de gek kunt houden.’
Het wezenlijke probleem met Heijne is dat hij niet door de uiterlijke schijn weet heen te prikken, en deze handicap maakt een opiniemaker in een falende democratie levensgevaarlijk, zeker wanneer hij zich weer eens met grote stelligheid uitspreekt over het politieke theater dat de massa continue krijgt gepresenteerd. Met betrekking tot zijn ‘drie’ hierboven geciteerde ‘thema’s’ benadrukt professor Bell dat
below these overt manifestations are the structural changes in the society. These changes do not determine political and social attitudes, for these are shaped by values that are derived from traditions and history, from religious or philosophical credos. But structural changes define the problems that have to be met; set the contexts of economic opportunity, occupational advancement, and social mobility that give people the resources to sustain or challenge their attitudes; and provide windows onto the world that make one aware of other cures, other values, and other responsibilities.
Maar dit speelt geen rol in Heijne’s wereldbeeld. Integendeel zelfs, ervan uitgaand dat het Westen één grote ware democratie is stelt hij:
Een democratie vereist geloof in de democratie. Taal die louter vijandige is, die geen publieke zaak erkent, en zich weigert te engageren met de meningen en denkbeelden van een ander, maakt alleen nog stemming.
Met andere woorden, de woordvoerder van het establishment blijft volhouden dat de neoliberale ideologie daadwerkelijk druk doende is zich ‘te engageren met de meningen en denkbeelden’ van de massa, en sterker nog, Bas lukt het ook nog eens ongeschonden te kunnen wegkomen met dit boerenbedrog. Dat de ‘intelligentsia’ in de polder dit slikt, demonstreert alleen maar dat het haar ontbreekt aan directe ervaring met de werkelijkheid van een groot deel van de bevolking, én dat zij van allen het meest effectief gehersenspoeld is, hetgeen verklaarbaar is door het feit dat zij vitale posten in de gevestigde wanorde bekleden en zij als eersten verantwoordelijk zijn voor de ontstane chaos. Hoewel Heijne in zijn boekje Staat van Nederland (2016) geen concrete voorbeelden geeft waar het door hem bepleitte ‘publieke en ook het politieke debat’ over moet gaan — aangezien hij de politici die taak wil geven — laat hij wel weten dat het uitgangspunten van een dergelijke debatten moeten zijn:
universalisme tegenover nationalisme, gelijkheidsdenken tegenover groepsdenken, het streven naar gezamenlijkheid tegenover identitaire eigenheid,
kortom, zaken die niet bediscussieerd kunnen worden, aangezien Heijne cum suis menen aanhangers te zijn van ‘de Verlichtingsidealen,’ terwijl het benepen volk exponent is van het ranzige ‘nationalisme, groepsdenken, identitaire eigenheid.’ En zo meent de zichzelf bevruchtende ‘politiek-literaire elite’ dat zij nog jaren kan meedobberen met de getijdenstroom. Volgende keer meer.
Boven: Mad Max in de vorm van een speelfilm. Onder: Mad Max, maar dan in het echt.
Onder: Fallujah Aborted Fetuses door massaal Amerikaans gebruik van verarmd-urnaium wapens. http://www.democraticunderground.com/11794700
3 opmerkingen:
Van wanneer dateert dat stuk waaruit dat lange citaat van onze Bas?
Mij lijkt het, vanwege de hyperbolische invectieven, nogal een persiflage
of mystificatie.
O, ik zie het al -- ik las over iets heen.
Kan je als schrijver in Nederland, ondanks het feit dat je je bij aantoonbare
herhaling bedient van het platvloerse stijlmiddel 'de JIJ-bak', gevierd raken?
Ja dat kan.
Bas Heijne is het voorbeeld. Zijn debuut begon ermee. Dat werd toen al op-
gemerkt. Hij flikt het nog steeds.
Nee, Bas, er is geen dwingende logica die mij verbiedt tegen een bepaald politiek
systeem te zijn en dat omver te willen werpen, als ik mij niet eerst heb gevoegd
naar zekere beginselen, particularia en/of gewoontes van datzelfde systeem.
Kortom, ik hoef aan de beroemde Bas Heijne niet aangetoond te hebben ooit gestemd
te hebben om daarmee diens welwillende goedkeuring te verwerven voor het streven
naar een vervanger van dat systeem. Concrete voorbeelden laat ik maar over aan
de echt serieuze lezer en denker.
Overigens verbaas ik mij erover dat Bas nog steeds inlandig is. Heeft hij niet
allang eens een invitatie op zak van laat ons zeggen het prestigeuze Princeton
Institute for Advanced Study, of Harvard? Ze moeten daar toch zitten te springen
om de befaamde Bas Heijne, Thinker te strikken, en de zegeningen
van zijn inzichten deelachtig te worden?
Een reactie posten