Hans van den Doel 2

De overgrote meerderheid van de sociaaldemocraten heeft nooit begrepen hoe de kapitalistische economie werkelijk werkt. Trouwens, ook de meeste andere ideologen van links zowel als rechts lijken enkele economische waarheden nooit te hebben doorgrond. Een waarheid zoals deze, als volgt omschreven door een Amerikaanse historicus:

'Out of the ideological battles of the twentieth century, consumerism emerged triumphant. Yet even before it had finished unraveling the Communist systems, consumerism had begun to undermine the seemingly preeminent position of the United States itself. Whereas the institutions and desire-making technologies of mass consumerism had once stimulated Amerika's productive capacities and helped solidify its national cohesion and its middle class, the increasingly globalized system of mass production, mass consumerism, and credit "innovations" began to prey on America's consumer-citizens. The central logic of postwar mass production became driving down prices by driving down costs of production, and Americans, as the world's most reliable consumers, became buyers of last resort in a global economy that inexorably spread productive capacity to ever less expensive areas... Through debt and environmental abuse the Consumer Century that was once identified with the American Century became its undoing. ' 

Hetzelfde proces vindt de afgelopen twee decennia in Europa plaats, zonder dat de sociaaldemocraten en hun intellectuele achterban dit werkelijk beseffen. Dit blijkt weer eens uit Geert Mak's boekje 'De hond van Tisma. Wat als Europa klapt?' waarin deze opiniemaker zich angstig afvraagt: ‘Hoe zijn we zo plotseling in deze nachtmerrie terechtgekomen?’ 

'Plotseling'? Mak is verbijsterd dat ‘Europa een lokaal probleem zo uit de hand liet lopen, dat het nu de hele wereldeconomie bedreigt.’ Kennelijk begrijpt hij net als vele andere Nederlandse opiniemakers niet dat er in een geglobaliseerde wereld geen ‘lokale’ economische of financiele problemen meer zijn. Al die tijd heeft men kennelijk telkens ‘opnieuw een foute diagnose’ gesteld om tot de slotsom te komen dat ‘wat er nu zal gebeuren niet te voorzien [valt].’ 

In tegenstelling tot wat Mak beweert valt die toekomst wel degelijk te voorzien. Het ware probleem lijkt ook dan ook eerder het feit te zijn dat -- in de woorden van Mak --

‘ik niet zonder hoop [kan], Stan, dat klinkt misschien wat pathetisch, maar het is toch zo.’ 

Hoop verblindt en leidt tot wanhopige adviezen als 

‘het belangrijkste is dat we de politiek en de democratie opnieuw centraal stellen,' 

zonder de vraag te stellen wie ‘we’ dan eigenlijk zijn. In elk geval niet de Europese burgers die niets in te brengen hebben en slechts eens in de zoveel tijd mogen sanctioneren hetgeen de bureaucratie in opdracht van de economische elite heeft beslist. Bovendien is de burger al sinds enkele decennia in een consument veranderd die zolang hij optimaal kan blijven verteren zijn 'democratie' onmiddellijk aan de hoogste bieder verkoopt. 

Het probleem van een aanzienlijk aantal Europese opiniemakers is hun onvermogen onbevangen de machtsverhoudingen te analyseren. Ze hebben zo lang door een ideologische bril naar de werkelijkheid gekeken dat ze in hun eigen theoretische modellen zijn gaan geloven. Ze hebben verondersteld dat de consumenten in een ware democratie leefden en dat, ondanks enkele aberraties, mensenrechten de basis waren van het westerse buitenlandse beleid. Volledig in de war proberen ze nu een beroep te doen op waarden die niet reëel hebben bestaan. Ze begrijpen niet echt wat Europa en de VS in werkelijkheid zijn. De eeuw van Geert Mak is afgelopen, het Europa van Geert Mak is ten einde. Welk Europa? Wiens Europa? Vragen waar ik op inga in mijn boek 'De Val van het Amerikaanse Imperium.'


Dit is wat onze gemeenschappelijke vriend Auke Bijlsma ooit eens  zei:


'Wat mij ook altijd intrigeert is wat er allemaal ín het water leeft. Ik heb hier vlakbij weleens een zeehond zien zwemmen. Ik viste hier soms. Als je over de zee uitkijkt, dringt zich het fascinerende besef op dat al dat water leeft. Als je hier bij deze pier even een steen optilt, dan ontdek je dat het daaronder krioelt van het leven. Fascinerend. En we weten zo ontzettend veel van de zee nog niet. We weten iets van ongeveer 200.000 soorten over de hele aardbol; die zijn beschreven, maar er leven waarschijnlijk een paar miljoen soorten. De schattingen lopen uiteen van 1 tot 10 miljoen soorten, die we helemaal nog niet kennen. Bijvoorbeeld de grootste soort, de reuzenpijlinktvis, die wel twintig meter lang kan worden; die is nog nooit levend gezien. Maar we weten wel dat ze bestaan, want we hebben enorme afdrukken van hun tentakels gezien op de huid van potvissen, die op ze jagen in de diepzee. Ook dat vind ik iets magisch: al die vreemde vormen. Het leven is ook in zee ontstaan.  Dankzij het water is op aarde leven mogelijk. Dat kan alleen in heel bepaalde omstandigheden. Als water bevriest is leven nauwelijks mogelijk en evenmin als water kookt. Daartussenin moet al het leven zich afspelen. Het is bijzonder uniek dat dit alles op aarde is ontstaan. En de zee bepaalt ons klimaat, bepaalt voor een belangrijk deel de temperatuur op aarde, zonder al dat water zou het veel te warm zijn. Het leven in zee heeft ervoor gezorgd dat er een atmosfeer om de aarde is die zuurstof  bevat en daardoor ozon, waardoor we beschermd zijn tegen ultra-violette stralen. De watermassa heeft ook de juiste hoeveelheid CO2 in de lucht bepaald, waardoor het warm genoeg is en het leven op aarde als het ware wordt beschermd. Dat is zo’n uniek en fijn mechanisme, dat we nu pas beginnen  te snappen hoe het systeem aarde functioneert. Pas de laatste tien, twintig jaar beginnen we dat met behulp van satellieten en computers een beetje te begrijpen. Als bioloog volg ik de ontwikkelingen op de voet en het is magisch om te zien hoe snel dat gaat. Desondanks is er nog zo ontzettend veel dat we niet weten.'

Uit: 'Dat blijft geheim. Reizen door Nederland'

 

En toch exploiteert het consumptiemodel de hele wereld in de rotsvaste overtuiging dat we alles weten. Wat als Europa klapt? Maar dat is de vraag niet. De vraag is: wat als de wereld klapt, nu de natuur begint te rebelleren tegen onze roofzucht? En hoe nu verder met de hoge structurele werkloosheid in het Westen nu de werknemers te duur zijn geworden om de winsten blijvend te kunnen maximaliseren? Wat te doen met al die miljoenen overtolligen? Wat te doen voor de 20.000 kinderen die dagelijks van honger sterven? Hoe nu verder met de almaar groeiende kloof tussen rijk en arm? Hoe bestrijdt men de ware macht van het militair industrieel complex, het onzichtbare Europa van de NAVO, de offensieve organisatie die onder leiding van het failliete Washington wereldwijd met grootschalig geweld kan worden ingezet? Het zijn vragen die de opiniemakers in de polder zich nog steeds niet gesteld hebben, laat staan beantwoord. Desondanks bepalen zij de opinies van miljoenen anderen.