Dat niemand het begrijpt is precies wat politici willen

Posted on 21 juni 2021 by Ton Geplaatst in Weblog — 4 reacties ↓

Niet het gezonde verstand, maar computers bepalen het beleid van het kabinet. Dat is de kort- door-de-bocht conclusie uit het boek van Pieter Omtzigt en in het bijzonder het hoofdstuk waarin de afvallige CDA-er zich richt tegen de wiskundige modellen waardoor de regeringen van Mark Rutte zich laten leiden.

Niemand begrijpt het

Het gaat om de modellen waarmee het Centraal Planbureau, het Planbureau voor de Leefomgeving, het RIVM en andere instituten werken. De tirade van Omtzigt tegen de modellencultuur laat zich niet gemakkelijk lezen en wie zijn redeneringen probeert te doorgronden komt van een koude kermis thuis: niet te begrijpen. Dat is ook precies waarvoor Omtzigt waarschuwt. NIEMAND begrijpt die modellen. Ministers niet, kamerleden niet en journalisten evenmin.

Ook belastingstelsel is abakadabra

Hetzelfde geldt voor het belasting- en toeslagenstelsel dat volgens Omtzigt zo ingewikkeld is dat zelfs de best ingevoerde deskundige niet kan voorspellen wat er van een bruto loonsverhoging overblijft als de fiscus er zijn plasje over heeft gepleegd. Dat systemen zo ingewikkeld worden gemaakt is geen toeval, schrijft Omtzigt. Het is een keuze die politici aan handelingsvrijheid helpt, want alleen zo kunnen beleidsmaatregelen worden verkocht als voordelig voor kiezers, terwijl veel van die maatregelen, als je ze op hun juiste waarde beoordeelt, vaak nadelig uitpakken.

Voordeel, vaak een nadeel

Het werkt zo: het kabinet kondigt maatregelen aan die ogenschijnlijk voordelig uitpakken voor de koopkracht. De media brullen het van de daken: we gaan er met zijn allen behoorlijk op vooruit. Dat is het frame dat zich na Prinsjesdag bij het gemiddelde publiek -en waarschijnlijk ook de meeste politici- tussen de oren nestelt. Maar wie de voorspellingen  van -in dit geval- het Centraal Planbureau erop naslaat ziet dat de uitkomst is gebaseerd op tal van veronderstellingen, uitsluitingen en voorbehouden, waarvan in de praktijk meestal weinig blijkt uit te komen. Zo kan het voorkomen, en dat gebeurt regelmatig, dat een voorspeld voordeel aan het eind van de rit een bewezen nadeel is. Het voordeel haalt in grote koppen de voorpagina van de krant, het nadeel wordt ergens tussen de regels weggemoffeld.

Fantoombeleid

Politieke partijen maken volgens Pieter Omtzigt misbruik van dit fantoombeleid. Er komt uit wat je erin stopt en dat hoeft dus geen relatie met de werkelijkheid te hebben. Een partij die in de verkiezingen goede sier wil maken met het bericht dat het verkiezingsprogramma zorgt voor een omvangrijke banengroei, weet precies aan welke knoppen gedraaid moet worden om ervoor te zorgen dat het CPB komt met de conclusie dat het verkiezingsprogramma van die partij gunstig uitwerkt voor de werkgelegenheid. Naar die uitkomst wordt toegewerkt door aan het verkiezingsprogramma een paar beleidsvoorstellen toe te voegen die binnen het model tot zo’n conclusie leiden. Vaak gebeurt dat, aldus Omtzigt, zonder dat zo’n partij ook echt de bedoeling heeft om die beleidsvoorstellen te realiseren. We zijn tenslotte een coalitieland en er is altijd een goede reden om achteraf uit te leggen dat het er niet van gekomen is. En zo wordt het kiezersvolk gevangen in een permanente leugen. Journalisten zijn daarop onvoldoende kritisch.

Let wel: het is niet mijn analyse, maar het is dat wat ik lees in het boek van Pieter Omtzigt maar dan samengevat in de begrijpelijke termen die ik -niet verplicht tot politiek correct taalgebruik- eraan verbind. De oplossing is vermoedelijk even effectief als eenvoudig: breng het gezonde verstand terug in de politiek, maak de besluitvorming transparant, evenals die wiskundige modellen (nu goeddeels gebaseerd op vertrouwelijke informatie) zodat journalisten -waar nodig- ze aan flarden kunnen schieten.

Snel zal het niet gebeuren want dit raakt aan het fundament van de Haagse gewoonten en gebruiken en dus aan het politieke systeem zoals het nu functioneert en dat Pieter Omtzigt letterlijk overspannen maakte. Mocht Mark Rutte de bedoeling hebben om werkelijk inhoud te geven aan het organiseren van de ‘tegenmacht’, dan vindt hij in het boek van Om(t)zigt tal van inspirerende suggesties.

https://www.tonverlind.nl/dat-niemand-het-begrijpt-is-precies-wat-politici-willen/