Hoe Oekraïense- en Amerikaanse 'Hofjoden' Gebruikt Worden 18

Now the wintertime is coming

The windows are filled with frost

I went to tell everybody

But I could not get across…

Don’t say I never warned you

When your train gets lost

— Bob Dylan. It Takes a Lot to Laugh, It Takes a Train to Cry

In zijn opzienbarende boek Modern Historical and Social Philosophies (1963) wees de Russisch-Amerikaanse geleerde Pitirim Sorokin erop dat:

Even in normal times, cogitation (het nadenken. svh) about man’s destiny — on the whence and whither, the how and why, of a given society — is now and then carried on by at least a few thinkers or scholars. 

In times of serious crisis these problems suddenly assume exceptional importance, theoretical as well as practical; for thinkers as well as for plain folk. An enormous part of the population finds itself uprooted, ruined, mutilated and annihilated by the crisis. People’s routine of life is entirely upset; their habitual adjustments are broken, and large groups of human beings are turned into a flotsam of displaced and dis-adjusted persons. Even the ordinary man in the street cannot help asking: How has all this come about? what does it all mean? who is responsible for it? what are its causes? is there any way out? where do we go from here? and what is going to happen to me and my family, my friends and my country? In a serious crisis, these questions press still more intensely upon the thinkers, leaders, and scholars in a society. Many of them do not pay much attention to their sociocultural ‘shoes’ until they begin to pinch. When, however, the ‘pinching’ of the hardships of the crisis becomes unbearable, they are forced to begin to ponder on the how and why of the crisis and on all the other problems of a painful transitional situation.

This means that in times of crisis one should expect an upsurge of cogitation on and study of the how and why, the whence and whither, of man, society, and humanity. This expectation is corroborated by the relevant facts. Most of the significant ‘philosophies of history,’ most of the ‘intelligible interpretations of historical events,’ and most of the important generalizations about sociocultural processes have indeed appeared either in the periods of serious crisis, catastrophe, and transitional disintegration, or immediately before and after such periods.

Zes decennia nadat Sorokin dit voorzag is er nu inderdaad sprake van een ‘ernstige crisis’ in het Westen, waardoor fundamentele problemen als het ware van het ene op het andere moment van ‘uitzonderlijk belang’ zijn geworden. Schijnbaar ineens wordt de mensheid op vele niveau’s bedreigd door wezenlijke vraagstukken. In alle grote machtsbolwerken, zowel in het Westen als in het Oosten, buigen prominente intellectuelen en kunstenaars zich over de huidige systeemcrisis van de neoliberale technocratie, waarin elke voorgestelde ‘oplossing’ haar eigen, geheel nieuwe problemen veroorzaakt. Het gevolg is chaos, nog meer vervreemding, en oorlogen, alsof de mensheid niet voldoende bedreigd wordt door wereldwijde rampen. 

Ondanks dit alles gaat de crisis in de westerse beschaving nagenoeg volledig voorbij aan de zelfbenoemde ‘politiek-literaire elite’ in Nederland, onder wie de spraakmakende opiniemakers die nog steeds menen dat het wankelende bestel slechts een tijdelijke dip kent. Via alle beschikbare kanalen op radio, televisie en in de geschreven massamedia kakelen intellectuele lichtgewichten zonder enige terughoudendheid er voortdurend op los. Zeer zelden verneemt het publiek iets nieuws, meestal is men getuige van een slaapverwekkende herhaling van zetten, uit de mond van de overbekende ‘talking heads,’ die met hun schijngevechten in feite het symptoom bij uitstek zijn van de ineenstorting.

Wat allereerst opvalt is dat alle instituten — de regering, het parlement,  de rechterlijke macht, de pers — weliswaar nog bestaan, maar dan alleen in vorm, als theater van de gemaskerden, als schijnbeweging, als een hedendaagse commedia dell’arte, vol potsierlijke karikaturen die een uitvergroting van zichzelf zijn. Daarom citeer ik op deze weblog, als tegenwicht, al vele jaren lang fragmenten van de groten van geest, die door het kabaal van de overal aanwezige praatjesmakers overstemd worden. Op 28 april 2012 vertelde één van die wijze mensen, de joods Amerikaanse socioloog, professor Morris Berman, het volgende:    

‘Eat bread and salt and speak the truth.’ — old Russian proverb

I suddenly remembered, the other day, that it had been ages since I dipped into the work of Pitirim Sorokin, the Russian sociologist who immigrated to the United States and founded the Department of Sociology at Harvard, where he taught for nearly thirty years. His four-volume Social and Cultural Dynamics was written over 1937-41, and rereading it at this late date, one has to marvel at the prescience of the man. Much of what he predicted regarding the cycles of civilization is coming true in our time.

Sorokin distinguished between what he called Ideational cultures and Sensate cultures. The former, he wrote, are spiritual in nature, focusing on the inner life of human beings. The latter, on the other hand — of which the West for the last five hundred years is a classic example — are preoccupied with the material modification of the external world by means of science and technology, and are the opposite of the Ideational ones.  The Sensate culture of the last five centuries, he claimed, is now in crisis; in its dying phase.

(Sorokin also posited the existence of an intermediary-type culture between the Sensate [bevrediging van de zintuigen. svh)] and the Ideational, which he called Idealistic, and which is a compromise between faith and pure empiricism. What we find here is a harmonious synthesis among reason, faith, and the senses as sources of knowing. Sad to say, the West has seen only two such periods in its long history, ones that might well be termed golden ages: Greece in the fifth and fourth centuries B.C., and Europe during A.D. 1200-1350.  Knowledge was not narrowed to one vista, he said, nor reduced to one source. Think Aeschylus, Thomas Aquinas.)

So Sorokin believed that present-day Sensate/scientific culture was in a state of fatigue; that it had run its course. When you have the excessive domination of a single system, he wrote, eventually it begins to exhibit signs of self-destruction. The pendulum starts to swing in the other direction because each type of culture contains only part of the truth, and is thus an untruth.  But this partial truth is mistaken for the whole truth, and becomes the basis for culture and social life — which is the untruth of the situation. The false part of the culture tends to grow, and eventually, the whole thing goes out of kilter (begint te wankelen. svh). In other words, the untruth evokes a strong reaction, creating a dynamic of change and disintegration. (Cf. Hegel, or even Aristotle: any reality contains its own negation within itself, producing its antithesis over time). Cultures dominated by one-sided mentalities, said Sorokin, fall victim to their own narrow-mindedness.  He goes on:

‘The great crisis of Sensate culture is here in all its stark reality. Before our very eyes this culture is committing suicide. If it does not die in our lifetime, it can hardly recover from the exhaustion of its creative forces and from the wounds of self-destruction. Half-alive and half-dead, it may linger in its agony for decades; but its spring and summer are definitely over… I hear distinctly the requiem that the symphony of history is playing in its memory.’

Sorokin’s predictions for this end-game scenario (remember, he’s writing this nearly seventy-five years ago) were as follows:

1. The boundary between true and false, and beautiful and ugly, will erode.  Conscience will disappear in favor of special interest groups. Force and fraud will become the norm; might will become right, and brutality rampant. It will be a bellum omnium contra omnes (oorlog van allen tegen allen. svh), and the family will disintegrate as well. ‘The home will become a mere overnight parking place.’

2. Sensate values ‘will be progressively destructive rather than constructive, representing in their totality a museum of sociocultural pathology… The Sensate mentality will increasingly interpret man and all values ‘physicochemically,’ ‘biologically,’ ‘reflexologically,’ ‘endocrinologically,’ ‘behavioristically,’ ‘economically’… [etc.].’

3. Real creativity will die out. Instead, we shall get a multitude of mediocre pseudo-thinkers and vulgar groups and organizations. Our belief systems will turn into a strange chaotic stew of science, philosophy, and magical beliefs. ‘Quantitative colossalism will substitute for qualitative refinement.’ What is biggest will be regarded as best. Instead of classics, we shall have best-sellers. Instead of genius, technique. Instead of real thought, Information. Instead of inner value, glittering externality.  Instead of sages, smart alecs. The great cultural values of the past will be degraded; ‘Michelangelos and Rembrandts will be decorating soap and razor blades, washing machines and whiskey bottles.’

4. Freedom will become a myth. ‘Inalienable rights will be alienated; Declarations of Rights either abolished or used only as beautiful screens for an unadulterated coercion. Governments will become more and more hoary, fraudulent, and tyrannical, giving bombs instead of bread; death instead of freedom; violence instead of law.’ Security will fade; the population will become weary and scared.  ‘Suicide, mental disease, and crime will grow.’

5. The dies irae (dag des oordeels. svh) of transition will not be fun to live through, but the only way out of this mess, he wrote, is precisely through it. Under the conditions outlined above, the ‘population will not be able to help opening its eyes [this will be a very delayed phase in the U.S., I’m guessing] to the hollowness of the declining Sensate culture… As a result, it will increasingly forsake it and shift its allegiance to either Ideational or Idealistic values.’ Finally, we shall see the release of new creative forces, which ‘will usher in a culture and a noble society built not upon the withered Sensate root but upon a healthier and more vigorous root of integralistic principle.’ In other words, we can expect ‘the emergence and slow growth of the first components of a new sociocultural order.’

One can only hope,

want anders luidt de onverzadigbare consumptiecultuur het einde in van de mens als soort. Het is namelijk een natuurwet dat niet ‘the strongest of the species’ overleven, ‘nor the most intelligent,’ maar de ‘most adaptable to change,’ de anderen sterven gewoon uit, zoals de evolutie aantoont. Men hoeft geen geleerde te zijn om te beseffen dat het ‘bedrieglijke aspect van een cultuur geneigd is te groeien,’ en dat daardoor ‘uiteindelijk alles begint te wankelen.’ Ieder weldenkend mens kan dit nu overal om hem heen waarnemen, ook al blijft de dagelijkse propaganda van politici en pers nog zo krachtig. Alleen degenen betoverd door de macht zijn hiertoe niet in staat. Een volstrekt willekeurig voorbeeld uit De Groene Amsterdammer van 12 mei 2022 over ‘Grensoverschrijdend gedrag in de wetenschap’:

‘Op papier is alles heel goed vastgelegd, maar de werkelijkheid is totaal anders. Mijn afdelingshoofd doet gewoon wat hij wil, top-down. De bevorderingsprocedures zijn een face. Er is geen transparantie, er is niets, behalve veel nepotisme. Alle collega’s die hier al een paar jaar werken, weten dat de bevorderingscriteria door de hoogleraren worden misbruikt om hun protegés te beoordelen. De echt goede wetenschappers worden kleingehouden. Als je daar wat van zegt, zorgen ze dat je leven een hel wordt.’

De kandidaten bij ‘The Voice’ waren zeer afhankelijk van de coaches die hun lot in de uitzending grotendeels bepaalden, en daarmee ook hun kansen in de entertainmentindustrie. Ook aan de universiteiten zijn onder invloed van de competitiecultuur, bezuinigingen en tijdelijke contracten veel werkrelaties met een verregaande afhankelijkheid ontstaan. Promovendi en andere jonge wetenschappers met een tijdelijke aanstelling zijn ondergeschikt aan hoogleraren die hun kansen op een academische loopbaan kunnen maken of breken — vrouwen, internationals, LHBTQI+—personen en mensen met een beperking zijn extra kwetsbaar. Vooral succesvolle wetenschappers die veel geld binnenhalen en waar universiteiten voor hun reputatie en financiering op leunen, hebben veel macht over iemands carrièrestappen. 

Dit is de werkelijkheid van hoog tot laag, van The Voice en andere amusementsprogramma’s tot de Universiteit van Amsterdam en alle andere universiteiten en hogescholen in het brave Nederland. Wat resteert van de westerse cultuur is de interne strijd om macht en geld. En juist dit bestel moet de NAVO, wonder aanvoering van de VS, niet alleen beschermen maar ook wereldwijd verbreiden. Degenen die dwarsliggen, zowel in het westerse amusementswereldje als in het ‘waardevrije’ universitaire bestel worden gemarginaliseerd, zoals blijkt uit het feit dat ‘[s]inds #MeToo meerdere gevallen van machtsmisbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag op Nederlandse universiteiten publiek’ bekend werden. De onderkaste zowel als de elite worden gedreven door dezelfde driften, te weten: de onbeheerste begeerte naar macht en seks. Chimpansees met een academische graad. Of zoals Frans de Waal, ‘gespecialiseerd in de gedragsbiologie en primatologie,' die ‘geldt als de meest vooraanstaande primatoloog ter wereld’ verklaarde: ‘We are very much like primates.’ Apen met massavernietigingswapens, wel te verstaan. Met deze werkelijkheid als context is het interessant het volgende te lezen: 

Knowledge is never definitive. History, like any other science, questions what we believed to be true but which, in the light of new factors, must be modified, even refuted. I reject the choice we are given between the dogmas and intellectual orthodoxy of the ivory towers and think tanks on one hand, and the ‘post-truth’ era of manipulating emotional messages on the other. I am working on another level — I seek to distinguish facts from appearances, and truth from propaganda. Above all, as long as some people continue to exploit others, I do not believe that international relations can be completely democratic or truly transparent. Consequently, it is by nature impossible to see through all the tricks in real time and interpret international events with certainty as they are occurring. Truth can only come to light with the passage of time. I must accept the risk of inaccuracy in the first moment, but I never give up reviewing my first impressions and seeking to get at the truth. This is all the more difficult since the world is now plagued with wars which demand that we take sides immediately.

Met dit inmiddels ongebruikelijk journalistiek beginsel opent de gerenommeerde Franse onderzoeksjournalist Thierry Meyssan van voltairenet.org de introductie van zijn boek Before Our Very Eyes, Fake Wars and Big Lies: From 9/11 to Donald Trump (2019) om uiteindelijk in het nawoord de lezer te waarschuwen voor het feit dat: 

[o]ver the last forty years, we have been witnessing a progressive consolidation of the media into certain international corporate trusts. Currently, 14 groups share the majority of the Western Press. This Alliance is strengthening the links between them, although they already enjoy a dominant position. This ‘Alliance’ is no doubt a form of ‘illicit collusion’ — not one for fixing prices, but for fixing minds — the imposition of an already dominant viewpoint. 

Over the last six years, most of the members of this Alliance have painted a one-sided picture of the wars and the Arab Springs. And yet there was no previous agreement between them, or at least we had never heard of such an agreement. So now the time had come to consolidate this system for the proliferation of propaganda by using it not only to report the news from the Greater Middle East, but also news from the USA, France and Germany. Until now the Western Press had been pluralist, with the exception of certain topics in foreign policy. But from now on, it was to be monolithic. 

In the United States, France and Germany, Google and First Draft   (assembled the local and international media to check the veracity of certain arguments — in theory, a good idea. The initiative was preceded by a vast campaign of denunciation of Fake News, in other words, erroneous conclusions, as if these were more numerous today than yesterday, and were only proffered (geuit. svh) by civilians, not journalists. 

Besides the fact that we do not know who is hiding behind First Draft and what political interests may have persuaded a commercial company specialized in computer science to finance this initiative, the results achieved have little to do with a return to objectivity.

First of all because the supposed errors are of no particular public interest or relevance, but are cherry-picked to vilify individuals the media Alliance has targeted. One might be tempted to welcome all fact-checking as getting us a little closer to the truth, but the bias is built in. The intention is to indoctrinate the citizenry that the media are honest, while the people they are condemning are liars. The aim is not a better understanding of the world, but crushing the opposition. 

Next, because an unwritten rule of this media Alliance is that only allegations from sources outside the Alliance should be checked. The members agree not to use any critical faculty in the mutual appreciation of each other’s work. They agree to reinforce the idea that the world is divided in two — ‘we’ who tell the truth, and ‘the others’ who are liars. Whether deliberate or not, this approach is damaging for the principle of pluralism, a precondition for democracy — it opens the way to a totalitarian, top-down society. 

Finally, because the allegations that are supposedly shown to be ‘false’ are never considered as mistakes, but always as intentional lies. The point is to blacken the ‘others’ with Machiavellian intentions. This approach undermines the presumption of innocence. 

Moreover, citizens no longer react when the media Alliance itself broadcasts falsehoods. Thus, in the United States, they fell for the tale that the Russian secret services really did have a compromising dossier on Donald Trump and were blackmailing him. Or that Putin had interfered with the US electoral process, by hacking the e-mail of John Podesta, Hillary Clinton’s campaign director — although Wikileaks itself insisted that the documents it published definitely did not come via Russia. Or else, in France, this Alliance invented the idea that it is possible to employ fictitious parliamentary assistants — a claim which had already been considered by the public prosecutor’s office, but rejected by the court — and went on to accuse François Fillon of doing just that. Or again, during the election campaign, they spread a false rumor that Emmanuel Macron’s Internet site had been hacked by the Russian secret services.

The coalition initiative was accompanied by sermons about our entry into the post-Truth era — supposedly by using the Internet, certain poorly-educated citizens may have inadvertently misunderstood and scrambled the narratives, damaging all sorts of people and Institutions. Luckily, the modern clergy, in other words professional journalists, are able to spot their errors and restore the Truth — a self-serving advertisement for a Ministry of Truth, deflecting attention from centuries of deep contemplation — from Plato philosophizing about Truth to George Orwell stigmatizing propaganda.

This media Alliance was officially created in the United States in 2015, during the Presidential primary campaign, then extended to Europe for the major elections of 2017: the French Presidential campaign in April-May, the UK general election in June, and the German Federal elections in September. 

The same US and French media attacked two candidates for the French Presidential election — François Fillon and Marine Le Pen. The basic problem of the media Alliance is further complicated by the false impression that these targets are victims of a French conspiracy, whereas in fact, the orders are coming from a US entity (First Draft/Cross Check). The French have noticed that their media are rigged, but wrongly believe in a home-grown conspiracy against the right wing. 

That Nicolas Sarkozy’s Prime Minister, François Fillon, should come under fire is a surprise. After all, his government waged the wars against the Ivory Coast, Libya and Syria. However, Fillon did oppose the war against Libya – though to no avail – and managed to disengage France from Syria with the aid of his Minister for Defense, Gérard Longuet, and his Minister of the Interior, Claude Guéant. 

In any case, for the first time, a West-European electoral campaign was played out on the model of a colour revolution. No one spoke of politics, but exclusively about the struggle against corruption. Senior civil servants and major CEO’s put all their weight behind Emmanuel Macron, who promised hope and change, to eliminate the old political class — marketed as an ‘outsider,’ although he earned his spurs as an investment banker with the Rothschild group. The synthetic candidate composed his campaign team of the young people who used to gather around Dominique Strauss-Kahn, eleven years earlier. Despite some problems with his personality, the French chose this thirty-year old poster-boy. The spell will soon wear off.

During Watergate, the media claimed the moral high ground of a ‘Fourth Estate,’ after the Executive, the Legislative, and the Judiciary, but arguably with greater power and immunity. They claimed that the Press was exercising a function of checks and balances over the government, in the name of the People. Yet President Nixon was charged with an offense no more serious than that of President Obama — spying on his opponent. We know today that the Watergate source, ‘Deep Throat,’ far from being an idealistic ‘whistle-blower,’ was in reality the Director of the FBI, Mark Felt. The background of the affair was a battle between the White House and the Deep State within the administration, in which the electorate was manipulated by both sides at once. The idea of a ‘Fourth Estate’ presumes that we grant the same legitimacy to the 14 unelected corporate media trusts as to the People. This would be to accept the usurpation of democracy by an oligarchy.

Dit, op de realiteit gebaseerde, inzicht staat haaks op de illusies waarmee het politieke theater en de ‘corporate media’ vergeefs trachten de bedreigende werkelijkheid naar hun hand te zetten. Inderdaad, deze ‘alliantie’ van dienaren van de macht, is ‘zonder twijfel een vorm van de ongeoorloofde samenzwering — niet voor het bepalen van prijzen, maar voor het verordonneren van gedachten — het opleggen van een al dominante visie.’ Twijfel kan niet worden geaccepteerd, verzet wordt bestraft, de totalitaire technocratie duldt geen tegenstand, alles op aarde heeft slechts één doel, het dienen van Mammon, de onverzadigbare begeerte naar nog meer geld. 

In verband hiermee wijs ik op de in 1950 verschenen Nederlandse vertaling van de roman Het Vijfentwintigste Uur, geschreven door de Moldavische auteur Virgil Gheorghiu, waarin ‘een radicaal onderzoek’ wordt gedaan naar de ‘nieuwe mens’ van de: 

20e eeuw, naar zijn onverschilligheid voor anderen, naar zijn wreedheid. De dreiging van de robotisering van de samenleving wordt daar evenzeer aan de kaak gesteld in het nazisme en totalitarisme als in de pluralistische maar kapitalistische democratie in Amerikaanse stijl, en in het Sovjetcommunisme dat op de achtergrond verschijnt. Politiek per categorie en kant-en-klare ideeën zijn geen dreiging uit het verleden.

Hoe vervreemd het moderne individu is geraakt, blijkt uit de volgende beschrijving in Gheorghiu’s boek:

Johann Moritz keek naar de werkman, die zich met mechanische bewegingen vooroverboog, zijn arm uitstrekte, de kist met knopen nam, die op het wagentje zette, zonder te te denken wat hij deed, maar ook zonder aan iets anders te denken. Hij dacht zelfs niet aan hen, die bij hem stonden. Misschien had hij hen nog niet eens gezien.

‘De machines verdragen geen onregelmatigheden,’ zei de bedrijfsleider. ‘De machines verdragen geen anarchie, geen luiheid en geen menselijke slapheid.’ […] ‘Je hebt geen verlof om aan wat anders te denken. De machine straft je ogenblikkelijk. Heel je aandacht moet gericht zijn op de robot, je technische kameraad, de mechanische arbeider, die je kist aanreikt, welke je voor hem moet aannemen en op het wagentje zetten.’ […] ‘De robot kan zich niet bij de mens aanpassen. Jij moet je aan hèm aanpassen en jouw bewegingen met de zijne in overeenstemming brengen. En dat us heel normaal,’ zei de bedrijfsleider, ‘want hij is de perfecte werkman, en jij bent het niet. Geen enkel mens kan een volmaakte werkman zijn. Alleen de machines kunnen dat zijn. En wij moeten naar hen kijken om te leren hoe wij moeten werken. Heb je dat begrepen? En door hen na te doen kan men een eerste klas werkman worden.’ 

Driekwart eeuw later zijn de technologische ontwikkelingen nog omvangrijker en ingrijpender geworden, zodat de technocratie nog machtiger is. De mens wordt voortdurend gemanipuleerd zonder dat de meesten zich hiervan bewust zijn. Sterker nog, hoe absurd het ook mogen klinken, de westerling meent werkelijk dat hij, in tegenstelling tot de Rus en de Chinees, vrij is. De reden is simpel, het wordt hem voortdurend verteld, zo vaak dat hij het heeft afgeleerd aan deze propaganda te twijfelen. En wanneer de massa via alle beschikbare kanalen wordt verteld dat hij vrij is, dan past hij zich aan, net als de Gheorghiu's werkman zich aan de machine aanpaste.  

Eind jaren vijftig constateerde de baanbrekende Amerikaanse socioloog C. Wright Mills dat ‘increased rationality may not be assumed to make for increased freedom.’ Men kan bijvoorbeeld onmogelijk stellen dat de rationaliteit van het kernwapen de mensheid vrijer heeft gemaakt, of dat de massale vernietiging van de biodiversiteit de consumptiemens vrijer maakt, of dat de alomvattende technocratie de mens heeft verlost uit de dwang. In zijn essay Mens en Machine (1946) schreef de grote Russische cultuurfilosoof, Nikolaj Berdjajev, afkomstig uit een adelijk geslacht, dat de twintigste eeuw werd gekenmerkt door ‘het overwicht van de kwantiteit over de kwaliteit, terwijl de laatste daarentegen inherent was aan het werk van de ambachtsman in vroegere tijden.’ Berdjajev waarschuwde dat de ‘definitieve overwinning van de techniek het verval van de cultuur’ teweeg brengt. ‘Het technische tijdperk eist van de mens de voortbrenging van een maximum aan producten ten koste van een minimum aan inspanning,’ waardoor het individu zelf degradeerde ‘tot productiemiddel, tot werktuig; het product wordt bóven hem verheven,’ met als gevolg dat de techniek ‘de mens onttrekt aan zowel de natuur als het bovenaardse,’ hem kortom vervreemd van zowel de fysieke wereld als de metafysische, de twee werkelijkheden waarmee de mens vanaf zijn ontstaan had geleefd. Het directe gevolg was dat de moderne mens onvermijdelijk permanent in oorlog raakte met de medemens én de natuur, een ingrijpend proces waardoor, in de woorden van Berdjajev, ‘de overheersing van de techniek vóór alles de overgang markeert van het organische leven naar het georganiseerde leven.’ Het spontane moest plaats maken voor het bedachte. 

Aangezien ‘de machine niet gehoorzaamt aan de eisen van de mens’ maar aan ‘haar eigen wetten,’ kan de technologie geen tegenstand dulden, en raakt de mens steeds minder vrij. Immers, ‘de geest, die de techniek en de machine schiep, kan uiteindelijk niet getechnificeerd en gemechaniseerd worden,’ omdat de menselijke geest ‘altijd een irrationeel element [zal] behouden.’ Tegelijkertijd wil ‘de techniek de geest tot slavernij brengen, wil hem rationaliseren, hem in een automaat veranderen,’ zoals eveneens Gheorghiu in zijn roman liet zien. Per definitie overheerst techniek. Net als een hogere macht ‘wil de machine dat de mens haar beeld en gelijkenis aanneemt.’ Niet voor niets sprak de gezaghebbende Amerikaanse media-wetenschapper en cultuurcriticus Neil Postman eind vorige eeuw van ‘totalitaire technocratie.’ 

Als één van de eerste geleerden wees Berdjajev erop dat ‘zich een titanenstrijd’ heeft ontwikkeld ‘tussen de mens en de natuur, die hij zelf getechnificeerd heeft.’ Ogenschijnlijk bevrijdt van de natuur, verviel de mens ‘tot de onderwerping aan een nieuwe natuur — deze keer een techno-mechanische.’ En juist hierin ‘ligt de gehele tragedie van het probleem’ met betrekking tot de condition humaine. De ‘mens heeft zich nog steeds niet kunnen aanpassen aan de eisen, hem opgelegd door techniek en machine, hij weet niet of het hem zelfs wel mogelijk zal zijn te ademen in die geëlektrificeerde en radioactieve atmosfeer, of hij wel zal kunnen leven in die koude, metaalachtige realiteit, waar alle dierlijke warmte ontbreekt.’      

Het postmoderne individu ervaart bewust en onbewust de huidige zogeheten rationele ordening als vervreemdend, een vervreemding die zijn vrijheid en autonomie vernietigt. De diepere oorzaak van dit proces is, zoals de Franse socioloog Jacques Ellul heeft uiteengezet, het feit dat:

techniek voorspelbaarheid vereist, en, evenzeer, precisie in de voorspellingen. Het is dus noodzakelijk dat de techniek prevaleert over het menselijk wezen. Voor de techniek is dit een zaak van leven of dood. De techniek moet de mens reduceren tot een technisch dier, de koning van de slaven der techniek. Voor deze noodzaak moet de menselijke grilligheid vermorzeld worden; de technische autonomie gedoogt geen menselijke autonomie. Het individu moet worden gekneed door technieken, hetzij negatief (door de technieken om de mens te kunnen begrijpen) of positief (door de aanpassing van de mens aan het technisch kader), om de schoonheidsfouten die zijn persoonlijke wil veroorzaakt in het perfecte patroon van de organisatie te kunnen wegvagen.

In zijn boek The Technological Society (1964) wijst Ellul erop dat in het huidige leven ‘[t]he chief concern' van de macht 'is to avoid effort and promote rest and physical euphoria,’ hetgeen onvermijdelijk leidt tot ‘the standardization and the rationalization of economic and administrative life’ en ‘[f]rom then on, standardization creates impersonality, in the sense that organization relies more on methods and instructions than on individuals.’ 

Letwel, technologie is meer dan de machine, zij strekt zich uit over alle levensgebieden, manifesteert zich in alles, zelfs in de sociale wetenschappen die onderzoeken hoe het individu het best gekneed en gemanipuleerd kan worden om zo naadloos mogelijk te passen in de totalitair functionerende technocratie. Reclame en propaganda zijn technologische wapens die de burger vaak onbewust dwingen langs de weg van de geconditioneerde reflexen te reageren. Zo worden de driften van de massamens via zijn onderbewustzijn beheerst. De gangbare definitie van de technocratie is dat zij ‘een organisatorisch systeem is, waarbij de beleidsmakers beslissen aan de hand van adviezen van deskundigen.’ In dit systeem worden ‘knopen doorgehakt op basis van de resultaten van deze analyses, niet op basis van ideologie,’ en zeker niet van de neoliberale ‘democratische’ ideologie, die de kloof tussen de overtolligen en de technocratische elite almaar vergroot.

Wijlen Theodore Roszak, de Amerikaanse historicus en hoogleraar, die ondermeer aan de prestigieuze Stanford University doceerde, werkte deze ontwikkeling uit in zijn wereldwijde bestseller Opkomst van een tegencultuur (1971). Hij wees erop dat in:

de technocratie niets meer klein of eenvoudig [is] of overzichtelijk voor de niet-technicus. In plaats daarvan gaat de omvang en de complexiteit van alle menselijke activiteiten — politiek, economische, cultureel — de competentie van de amateur-burger te boven en vergt onmiddellijk de aandacht van speciaal opgeleide deskundigen. Rond deze centrale kern van experts die zich bezighoudt met de grote publieke zaken van algemeen belang groeit een kring van subsidiaire experts die, gedijend op het algemene sociale aanzien van technische bekwaamheid in de technocratie, zich een invloedrijk gezag aanmatigen over de schijnbaar meest persoonlijke levensfacetten: seksueel gedrag, de opvoeding van kinderen, geestelijke gezondheid, recreatie, enzovoorts. In de technocratie streeft alles ernaar puur technisch te worden, het voorwerp van beroepsmatige aandacht. Daarom is de technocratie het bewind van deskundigen — of van degenen die de deskundigen in dienst kunnen nemen.

Het resultaat van de voortgaande technologische omwenteling is de neoliberale revolutie geweest, waardoor, zo schreef de Amerikaanse emeritus hoogleraar Politieke Economie en Filosofie, Alan Nasser, tussen:

1980 and 2016 the global 1 percent captured twice as much of the growth in income as the bottom 50 percent. What’s more, Credit Suisse reports that as of 2015 the richest global 1 percent had accumulated more wealth than the rest of the world put together. In the same year, a mere 62 individuals had accumulated as much wealth as is held by the bottom 50 percent of humanity…

There is decisive evidence that neoliberalism’s widening inequality tends to generate uncommon rates of physical and mental health disorders. A Princeton study found that middle-aged non-Hispanic white Americans suffered a great increase in mortality between 1998 and 2013. This was the first such case in American history. The increase is entirely concentrated among persons with a high school degree or less, a reliable criterion of poverty. Among whites with any college experience, mortality rates have declined during this period. And disease is not the issue. The predominant causes of death are suicide, chronic alcohol abuse and drug overdoses. Paul Krugman has noted that these statistics mirror ‘the collapse in Russian life expectancy after the fall of communism.’ The Princeton study labels these mortalities ‘deaths of despair.’ It is noteworthy that among the population in question, wages have fallen by over 30 percent since 1969. In a detailed study of the health effects of austerity, based on data from the Great Depression, Asian countries during the 1990s Asian Financial Crisis, and European countries suffering austerity policies after the 2008 crisis, researchers found that the more austerity was practiced in a country, the more people became ill and the more people died.

https://www.counterpunch.org/2017/12/22/how-inequality-kills/    

Vanzelfsprekend is het onvermijdelijk dat de technocratie het individu zijn menselijke waardigheid ontneemt, en wel omdat de technische ‘apparatuur zelf de gebruikers ervan conditioneren elkaar op dezelfde manier te gebruiken als machines gebruikt worden,’ aldus de Amerikaanse sciencefiction-auteur Frank Herbert in zijn roman Dune (1963), het best verkochte sciencefiction-boek ooit. Bovendien accepteert techniek geen tegenspraak. Op zijn beurt stelde de Duitse filosoof Martin Heidegger dan ook al in de jaren vijftig van de twintigste eeuw dat:

de mens steeds meer, op alle gebieden van het bestaan, door de krachten van technische apparatuur en automaten wordt  ingesloten. De machten die de mens overal en op ieder ogenblik, onder één of andere vorm van technische installatie opeisen, vasthouden, meesleuren en in het nauw brengen — die machten zijn reeds lang menselijke wil en beslissingskracht over het hoofd gegroeid, want zij zijn niet door de mens gemaakt.

Heidegger realiseerde zich dat alleen door gebruik te maken van de techniek nieuwe techniek kan worden ontwikkeld. Zelfs de elite van managers en technologen, en haar financiers, hebben geen greep meer op datgene wat wordt ontworpen. Een voor de hand liggend voorbeeld is dat elke nieuwe generatie computers alleen door een voorafgaande generatie computers kan worden ontworpen. De van origine Nederlandse econoom, professor Mark Blaug, stelde in 1998 dat ‘We have created a monster that is very difficult to stop.’ Dit is het gevolg van onze obsessie voor techniek ‘over substance.’ Onze machteloosheid blijkt eveneens uit het feit dat ‘it is easier to imagine a total catastrophe which ends all life on Earth than it is to imagine a real change in capitalist relations,’ aldus de auteurs van Meme Wars. The Creative Destruction of Neoclassical Economics (2012). Zes decennia geleden constateerde  Heidegger daarom dat:

[g]een enkel individu, geen enkele groep mensen, geen enkele commissie van nog zo vooraanstaande staatslieden, onderzoekers en technici, geen enkele conferentie van leidinggevende personen uit het bedrijfsleven en de industrie vermag het historisch verloop van het atoomtijdperk te remmen of in een bepaalde richting te leiden. Geen enkele louter menselijke organisatie is in staat, de heerschappij over dit tijdperk te verwerven.

In 1969 schreef de voor de nazi’s gevluchte joods-Duitse filosofe Hannah Arendt:

The technical development of the implements of violence has now reached the point where no political goal could conceivably correspond to their destructive potential or justify their actual use in armed conflict. Hence, warfare — from time immemorial the final merciless arbiter in international disputes — has lost much of its effectiveness and nearly all its glamour. The ‘apocalyptic’ chess game between the superpowers, that is, between those that move on the highest plane of our civilization, is being played according to the rule ‘if either “wins” it is the end of both’; it is a game that bears no resemblance to whatever war games preceded it. Its ‘rational’ goal is deterrence, not victory, and the arms race, no longer a preparation for war, can now be justified only on the grounds that more and more deterrence is the best guarantee of peace. To the question how shall we ever extricate (bevrijden uit. svh) ourselves from the obvious insanity of this position, there is no answer. 

In verband met de lengte, de volgende keer meer over de beperktheid van de mens.