11 September 1973 (4)

In de NOVA-uitzending over Chili zei de vriend van dictator Pinochet, Peter Schaad: ‘Ik ben ervan overtuigd dat een heleboel landen in Zuid-Amerika en Afrika en Azie, daar, dat is eh, de democratie zoals wij dat kennen dat is niet in het belang van het land noch van de mensen die er wonen.’ Dat is een interessante opmerking die cryptisch lijkt maar het in feite niet is. De interviewer Wim Fortuyn had moeten vragen: 'wat bedoelt u nu precies met de opmerking "niet in het belang van het land noch van de mensen die er wonen?"' Immers, als de geïnterviewde spreekt over democratie dan betekent het land de bewoners die er wonen. Waar zou anders de democratie voor zijn. Voor de dieren die er wonen, of de planten? Nee, voor de mensen natuurlijk. Maar wat betekent 'het land' dan in de ogen van Schaad. Ik denk het volgende: met het land bedoelt hij de economische elite die de politieke elite aanstuurt, zoals dat bij ons in het ‘vrije westen’ is. Vandaar dat bijvoorbeeld 1 procent van de bevolking in de Verenigde Staten 40 procent van de rijkdommen van het land in bezit heeft. Dat is natuurlijk nooit door die resterende 99 procent democratisch beslist. Dat is gegaan via parlementair democratische weg, waarbij voorop staat dat 'democratische' besluiten niet in strijd zijn met de belangen van die 1 procent schatrijken. Zo is dat altijd geweest en is nog steeds zo. Dat zouden journalisten als Wim Fortuyn zijn kijkers duidelijk moeten maken, maar hij kijkt wel uit. Zou hij dit doen, dan komt Wim al snel in moeilijkheden, want dit soort vraagstukken vallen nu juist buiten de journalistieke vrijheid in het Westen. Over dit soort zaken wordt niet gesproken en elke Nederlandse journalist die carriere wil maken weet dat hij daarover dient te zwijgen. Daarom zult u ook nooit een serieus onderzoek in de commerciële massamedia lezen of zien waarbij wordt uiteengezet waarom al een halve eeuw lang ongeveer 50 procent van de inwoners van de VS niet de moeite neemt om tijdens de presidentsverkiezingen te gaan stemmen, en 75 procent niet komt opdagen bij de deelstaat- en locale verkiezingen. De VS moet het toonbeeld van democratie blijven, die mythe mag niet aangetast worden. En daarom hield ook Wim Fortuyn keurig zijn mond.

Opvallend was ook dat Schaad zonder enige terughoudendheid verklaarde dat martelen en moorden na staatsgrepen de Zuid-Amerikanen als het ware in het bloed zit: ‘dat gebeurt nou eenmaal. Daar is het Zuid-Amerika voor. Als er een staatsgreep is dan vallen… waar gehakt wordt vallen spaanders. Dat is nou eenmaal zo.’ Wim Fortuyn nam het voor kennisgeving aan. Als onafhankelijke journalist had ik de vriend van de dictator het volgende citaat over Pinochet voorgelegd: ‘He doesn't need to clear his name. And like in any civilized country, he is innocent until proven guilty, and this case has never come to trial,’ aldus Schaad zelf tegenover CNN. Zie: http://edition.cnn.com/TRANSCRIPTS/0001/13/i_ins.00.html
Hier is sprake van een tegenstrijdigheid. Schaad praat de bloedige militaire staatsgreep goed, maar wil nu wel dat de dader via de normen en regels van een democratische rechtstaat behandeld wordt. Of het een of het ander. Of hij gelooft dat die 'gekleurde luitjes' daar niet geschikt zijn voor de democratische beschaving of hij gelooft dat ze net als wij een parlementaire democratie in stand kunnen houden. De vraag is waarom NOVA mensen onweersproken door de feiten laat aanpraten. Waarom zet men twee meningen tegenover elkaar terwijl er genoeg feiten beschikbaar zijn?

Ik denk dat de reden de volgende is te vinden is in een hoofdredactioneel commentaar van Carel Kuyl, de baas van Wim Fortuyn. Hij schreef: ‘NOVA is er om objectief te informeren; niet om partij te kiezen… De vraag is wat een journalist straks nog onderscheidt van een willekeurige burger met een nieuwtje of een mening. We kunnen alleen namens NOVA spreken. Wat ons betreft kan het antwoord alleen maar zijn dat van een journalist mag worden geëist dat hij zijn bronnen onderzoekt, feiten controleert en scheidt van meningen, en hoor- en wederhoor toepast - kortom dat hij betrouwbare en evenwichtige informatie verstrekt. Laten we die uitgangpunten los, dan lopen we in het moeras van eenzijdige en onbetrouwbare bronnen en verliezen we ons bestaansrecht. De journalistiek kan het vertrouwen van de nieuwsconsument alleen terugwinnen door afstand te houden; niet door alle muren te slechten. Dat is de paradox. Objectiviteit, onafhankelijkheid. Het zijn misschien hoogdravende begrippen, maar NOVA houdt er toch maar aan vast. Natuurlijk, er zijn factoren die de keuzes die we maken subjectief beïnvloeden. Kijkcijfers, hanteerbaarheid van het nieuws ('t moet niet te saai of ingewikkeld zijn), emotionele lading - het speelt allemaal een rol bij de afwegingen die we maken. Maar dat mag een objectieve en onafhankelijke aanpak van het nieuws dat wel de uitzending haalt niet in de weg staan.’

Allereerst dit: het hele begrip objectiviteit is nonsense. Het bestaat niet zoals elke serieuze journalist weet. Het maar laten aanpraten van twee mensen met uiteenlopende meningen is ook geen vorm van objectieve berichtgeving, maar is een combinatie van luiheid en onbetrouwbaarheid. Onafhankelijkheid bestaat wel, maar die bedreigt de hierboven beschreven ‘objectiviteit,’ zoals ik eerder al duidelijk heb proberen te maken. Afstand houden heeft niets te maken met mensen de meest grove onzin ongeclausuleerd laten spuien, zoals NOVA doet. Ik denk dat er iets veel ernstigers aan de hand is met dit soort programma’s. Vanwege de kijkcijfers is elke mening gaan tellen, het Pim Fortuyn effect, iedere kijker/consument moet het gevoel krijgen dat ook zijn/haar doorgaans oppervlakkige mening telt. Net als alle andere televisieprogramma’s voert NOVA een strijd om de kijkcijfers, moet het zowel van links als van rechts kijkers trekken. Zodoende is het in een proces terecht gekomen dat door de auteur Milan Kundera als volgt treffend is verwoord: 'Op grond van de dwingende noodzaak te behagen en zo de aandacht van het grootst mogelijke publiek te trekken, is de esthetiek van de massamedia onvermijdelijk die van de kitsch en naarmate de massamedia ons gehele leven meer omsluiten en infiltreren, wordt de kitsch onze dagelijkse esthetiek en moraal.' Waar de kijkers in het Pinochet-item naar keken was ook geen journalistiek, maar kitsch. En dat is een veel groter probleem en een veel gevaarlijkere ontwikkeling dan de humbug over objectiviteit.

Objectiviteit bestaat niet in het leven, en zeker niet zodra het zaken van leven en dood betreft. Alleen een machine is objectief. Zoals de Amerikaanse historicus Howard Zinn haarscherp heeft uiteengezet is 'objectiviteit' altijd misleidend en maar al te vaak schadelijk.

Hierboven staat een foto van de Chileense musicus Victor Jara die na dagenlang door Pinochets mannen te zijn gemarteld met 44 kogels werd vermoord. Hieronder een verslag van die wreedheden die begaan werden onder supervisie van de Verenigde Staten om mensen als Schaad rijk te kunnen maken. En dat alles zonder gestoord te worden door democratische regels en normen.

'Taking short, difficult, steps, and urged on by the blows of rifle butts, the line of prisoners stopped abruptly when the officer shouted. – Bring me those sons of bitches over here! Halted at the entrance of the Estadio Chile [the Chile stadium], the soldiers in charge of the committee for the custody of the detainees found themselves faced with a surprise: Victor Jara, the most renowned singer of the Unidad Popular, came in the group that had been seized during the afternoon of September 12 in the Universidad Tecnica del Estado [the State Technical University]. The soldiers themselves seemed paralysed. – That one, that one! pointed the dark faced officer who was wearing a helmet and was dressed in combat gear. For a few seconds, seconds that were filled with the heavy silence of an afternoon on which the last rays of daylight were dissipating, the soldier brought his face close to their noses and turned it slightly with a complacent and mocking expression. – So, you're the famous singer, are you? he asked without expecting a reply. With his teeth clenched, he started hitting him. According to witnesses, the soldier was beside himself, fired up. He struck the singer who was lying on the ground and threw an incident that had occurred in the Saint George College in Santiago to his face. For him, the matter was personal: the officer's brother had been one of the students of the college who, in 1969, had tried to attack the singer. At that time, some of Jara's songs contained traces of condemnation, hints of revolution: they were heralding a popular government project that was eager to take over power through the polls. Four years later, Salvador Allende's government was crushed by a military coup whose first consequences were clearly visible for the prisoners who were in the Estadio Chile. – If there is something sinister and terrible, something that can never be forgotten, it is the sound of a boot striking the ribs of a defenceless body, says Boris Navia, a lawyer and former civil servant of the UTE who, thirty years ago, was part of the line out of which Victor Jara was taken. – When [the soldier] drew his gun we thought he was going to shoot. But instead, he started hitting him on the head with the gun. There were a lot of people there, and what we saw there, Victor Jara's bloody face, will forever remain engraved in our retinas. (That same singer had already had this vision. On the eve of the Unidad Popular, upon his return from a stay in London, he started suffering from inexplicable bouts of anxiety at the thought of being separated from his family. His widow, Joan Jara, recounts in the autobiographical book, Un canto truncado [An interrupted song], that “he had periodic attacks that occurred more and more frequently and became more severe with time, the kind of attacks that leave you drenched in cold sweat or shouting out as though you were enduring terrible pain”.) When he finally stopped, the soldier ordered two privates to isolate the prisoner Jara away from the others. – That one – he announced – is mine. The line resumed marching. Just as before, with the blows of rifle butts, and advancing with short, difficult, steps, it entered the Estadio Chile…'

Lees verder: http://www.nataliprize.eu/nataliprize/sangredeunpoeta.php