Geert Mak als Symptoom van het Cultuurloze Westen

 

De postmoderne mens leeft in een beschaving zonder cultuur, één blik op de hedendaagse politici en pers is voldoende om zich dit te realiseren. De Grieken uit de klassieke oudheid, van wie de grote denkers de grondslag legden van de westerse filosofie, bezaten cultuur, de Romeinen daarentegen waren magnifieke organisatoren, die de Griekse cultuur imiteerden. Maar nu? Welke cultuur vertegenwoordigt de Amerikaanse president Biden of de Nederlandse demissionaire premier Rutten of de voorzitter van de Europese Raad, de al even onbenullige Belg Charles Michel, geen van allen een staatsman met enige allure? En de ‘corporate media’ met hun cultuurloos aanbod, fungeren alleen als spreekbuizen van de gewelddadige westerse civilisatie. Toch bepalen al deze westerse lichtgewichten de toekomst van de mensheid. Een voorbeeld: nadat ik Geert Mak eens attent had gemaakt op de baanbrekende studie Orientalism (1978) van de Palestijns-Amerikaanse hoogleraar Edward Said schreef mijn oude vriend in zijn bestseller De eeuw van mijn vader (1999): 

Dankzij de negatieve spiegel van het Oosten vond het verbrokkelde Europa zo iets van de eigen identiteit, die de Europeanen zelf zo moeilijk konden formuleren,

en dacht met deze analyse van Said het racisme van zijn ouders te hebben weerlegd. In zijn ogen was er helemaal geen sprake van racisme, maar van een naïeve ‘denkstijl,’ die hen en alle andere Hollandse koloniale racisten ‘in slaap had gewiegd.’ Door deze vergoelijking kon Mak junior opgelucht beweren: ‘Ik heb geen enkele aanwijzing gevonden dat mijn ouders tijdens hun Indische jaren helder omlijnde racistische denkbeelden koesterden, hoewel mijn moeder wel trekjes in die richting vertoonde,’ waarmee hij ironisch genoeg zelf een racistisch trekje vertoonde. Maar omdat Geert geen intellectueel is, en op het gebied van andere beschavingen en culturen een volslagen leek is, besefte hij niet dat Said in zijn boek het westers racisme genadeloos had geportretteerd, inclusief ‘de negatieve spiegel van het Oosten.’ Problematischer nog is dat Mak, die in de polder als een orakel wordt vereerd nauwelijks buiten het Westen heeft rond gereisd, en toch meent hij dat de ‘kracht’ van de westerse beschaving ‘onze variatie [is] in ideeën, onze tolerantie, onze openheid tegenover andere culturen.’ Een ander in het oog lopend probleem met dit allooi opiniemakers is dat Mak ook niet het werk van niet-westerse post-koloniale critici heeft bestudeerd. Anders had hij zeker geweten dat bijvoorbeeld de gerespecteerde Iraans-Amerikaanse hoogleraar Hamid Dabashi, die aan de prestigieuze Columbia Universiteit doceert, in zijn opzienbarende boek Europe And Its Shadows. Coloniality After Empire (2019) ondermeer uiteenzet dat hij niet langer meer geïnteresseerd is ‘in the manner in which Europeans had manufactured a body of knowledge they called ‘Orientalism,’ but in the manner in which this Orientalism had informed us about the psychopathology of Europe as a historical incident. All empires manufacture knowledge in a manner that best fits their imperial will to power.’ Dabashi benadrukt, ruim vier decennia nadat Said’s ‘Orientalism’ voor het eerst verscheen, dat: 

We needed to study ‘Orientalism,’ not to get angry why these Europeans so systematically misrepresented us this way. We needed to study ‘Orientalism’ as a psychotherapist would study the nightmares of a patient, or a sociologist the sociopathological symptoms of social malaise, or a literary the tropes of prose, or a historian the passing fixation of an empire with domination and hegemony. We needed to return the gaze, using the evidence of European political and ideological domination to understand how this particular imperial adventure had mapped itself out. Orientalism, in short, was in fact Occientalism. We had been misreading Orientalism. We thought it was about us. No: It was about them.

Dus wanneer Geert Mak aan het eind van de twintigste eeuw door Edward Said ontdekt dat ‘[d]ankzij de negatieve spiegel van het Oosten het verbrokkelde Europa zo iets van de eigen identiteit [vond], die de Europeanen zelf zo moeilijk konden formuleren,’ dan zou zijn enige logische conclusie kunnen zijn geweest dat die eigen Europese identiteit op racisme was gebaseerd, en dat de witte Europeaan al die tijd naar zijn eigen racistische tronie had gekeken. Maar juist dit voor de hand liggende feit ontkende Mak junior door te beweren dat zijn koloniale ouders geen ‘helder omlijnde racistische denkbeelden koesterden.’ Wanneer hij stelt dat de ‘kracht van onze westerse samenleving is onze democratie, onze variatie in ideeën, onze tolerantie, onze openheid tegenover andere culturen,’ dan toont hij dat ‘Orientalism was in fact Occidentalism — the symptom of a pathology of power and knowledge.’ Waarom wierp hij niet de onvermijdelijke vraag op waarom ‘de Europeanen’ de gekleurde volkeren van ‘het Oosten’ nodig hadden om ‘iets van de eigen identiteit’ te vinden? Een identiteit ‘die de Europeanen zo moeilijk konden formuleren’? Een identiteit berustend op een rascistische superioriteitsgevoel die ook bij mijn oude vriend terugkeert zodra hij hoog opgeeft van ‘onze variatie in ideeën, onze tolerantie, onze openheid tegenover andere culturen’ die, zo stelt Mak impliciet, deze westerse kenmerken van superioriteit niet bezitten. Dat hij dit na Auschwitz en Hiroshima nog steeds durft te beweren, demonstreert zijn gevaarlijke dwaasheid, en zijn pathologisch gebrek aan waardering voor ‘andere culturen.’ En dat hij door Europese politici en pers zo geprezen wordt laat bovendien zien hoe weinig zijn publiek bewust is van hetgeen zich in het openbaar voltrekt. Het zijn de niet-westerse intellectuelen die de westerling beter begrijpen dan hij zichzelf begrijpt. Daarom nogmaals professor Dabashi:

The invention of Europe as a civilizational category is tantamount to the inventing of ‘the white people’ as the normative measure of our humanity — and that invention must be reverse-engineered. It is imperative to keep in mind that hostility toward Muslims in the United States today (as the ideological extension of Europe) is part and parcel of hostility to African Americans and Latino Americans — all from the mythic epicenter of ‘the white people.’ Indian Sikhs living in the United States or Canada are systematically subjected to racism not just because they look Muslim but because they look foreign and they wear a turban — as opposed to a red baseball cap with the logo ‘Make America Great Again’ written on it. The hostility against Africans in Israel is no less vicious than against Palestinians. This xenophobia makes no distinction among Asian, African, or Latin Americans — for it is focused on cross-authenticating ‘the white people.’

As a European colonial project, Zionism is conditioned to see Palestinians as subhumans. ‘We look at them like donkeys,’ the earliest generation of Zionists thought of native Palestinians. ‘White people,’ thus ideologically manufactured, hate nonwhites as a negation all at the same time. This renewed rise of racism, neo-Nazism, fascism, and white supremacy, in both Europe and the United States, is a symptom of a changing demography of a delusional metaphor called ‘white people’ as an ancillary category of ‘Europe.’

There are no white people. It is all an illusion. There are no black people. There are no red, yellow, brown, blue, purple, crimson, or any other colored people. These are all socially constructed delusions to cross-authenticate ‘the white people’ as a metaphor of power. Delusions though with real, frightful, murderous, and genocidal consequences. None of these facts have been hidden from us. There is a vast body of scholarly literature on the social construction of race, gender, and ethnicity. In his monumental two-volume study, The Invention of the White Race (rev. ed., 2012), Theodore W. Allen as early as in the 1960s had documented the manners in which the ruling elite in the United States had devised the category of ‘white people’ by way of economic exploitation of African slaves and the social control of the emerging polities. More recently, in her Birth of a White Nation: The Invention of White People and Its Relevance Today (2013), Jacqueline Battalora has offered an examination of the enduring issue of race in the United States, tracing it back to when ‘white people’ were invented through legislations and enactment of laws. The invention of the ‘white people’ as the simulacrum (bedrieglijk beeld. svh) of Europe was the cancerous cell of racism metastasizing (zich uitzaaien. svh) in the United States.

The problem with this scholarly body of literature is not only the fact that its erudite messages do not get through to racists like Donald Trump’s white supremacist supporters. The problem is that such archaeology of hatred does not erase the fact that a massive body of humanity has suffered precisely because they have been branded as ‘black’ or ‘red’ or ‘yellow’ or ‘brown’  —in short ‘non-European.’ Racially constituted to divide and rule, those colorful delusions have become social facts. Central to all such socially constructed delusions are the relations of power they entail and sustain — whether color-coded, classed, racialized, or gendered. ‘One is not born, but rather becomes a woman,’ Simone de Beauvoir declared in her pathbreaking book The Second Sex (1949).

In later, critical expansion of this idea, scholars like Judith Butler have shown how varied social practices are definitive to the formative constitution of gender. The same is true about race or ethnicity. One is not born, we may extend de Beauvoir’s insight, but rather becomes white, or black, and so on. One, a fortiori, is not born ‘non-European.’ One is made ‘non-European.’

Dabashi’s woorden zouden voor de wedergeboren christen Geert Mak net zo moeiteloos erin moeten gaan als Gods woord in een ouderling, want al in Genesis 26 staat:

En God zei: ‘Laten We mensen maken, mensen die op Ons lijken. Ze zullen heel erg op Ons lijken. Ze moeten zorgen voor de vissen in de zee, de vogels in de lucht, het vee, de kruipende dieren en voor de hele aarde.’ 27 En God maakte de mens. Hij maakte hem zó, dat hij heel veel op Hem leek. De mens leek heel erg op Hem. Hij maakte een man en een vrouw. 28 God zegende hen en zei tegen hen: ‘Krijg veel kinderen, zodat er heel veel mensen komen. Ga over de hele aarde wonen en heers over de aarde.’

Kortom, Mak’s God maakte geen racistisch onderscheid tussen de mensen, en daarom is de vraag waarom mijn oude vriend Geert dan toch meent dat de ‘denkstijl,’ van de christelijke koloniale racisten hen ‘in slaap hadden gewiegd.’ Ik bedoel God’s woorden zijn zo duidelijk als de pest. Nog maller wordt het wanneer Geert zelf in de 21ste eeuw nog van mening is dat de westerse beschaving superieur is vanwege ‘onze variatie [is] in ideeën, onze tolerantie, onze openheid tegenover andere culturen.’ Alleen een pathologische propagandist kan volhouden dat de door het Westen gesteunde Amerikaanse terreur in Noord-Korea, Perzië, Guatemala, Vietnam, Afghanistan, Irak, Libië, Syrië, om slechts enkele voorbeelden te geven, van ‘tolerantie, openheid tegenover andere culturen’ getuigt. Afgaande op zijn eigen eigen woorden gelooft Mak junior in ‘een milde, liefdevolle God. En dat je die genade overbrengt op je medemensen, dat je deel uitmaakt van een gemeenschap die de hele wereld omvat.’ Maar gezien zijn zelfverklaarde ‘geheime liefde’ voor ‘Amerika’ en zijn bewering dat de VS na 1945 'decennialang als ordebewaker en politieagent' op aarde ‘fungeerde’ kan de enige logische conclusie zijn dat Mak een poseur is die te koop loopt met zijn ‘judeo-christelijke’ Hemel God, en met zijn ‘Amerika’ dat volgens hem de door ‘Europa' bedachte Verlichting ‘heeft uitgevoerd, als real life experiment.’ Hoog tijd dus om de gezaghebbende professor Dabashi opnieuw aan het woord te laten:

As a society and a polity, and as an extended shadow of Europe, the United States has never been cured, never been treated, and it has never resolved its racist history. It has just kept shoving it under a thin veneer of liberal hypocrisy and bourgeois etiquette at home, and projected it outward in the form of warmongering abroad. From the Korean, to Vietnam, to Afghan and Iraq wars, the U.S. invasions and occupations of other countries are underwritten by racial hatred, by an assumption of racial superiority, and the white man’s mission. That racialized politics is today most evident in Israel, the European settler colony in the heart of Palestine. The affinity of neo-Nazi white supremacists for Zionism and for Israel is a match made in the racists’ heaven. Self-delusional liberal Zionists act surprised that a nefarious white supremacist like Richard Spencer has openly admitted on an Israeli TV show that Israelis ‘should respect him’ for he is ‘a white Zionist.’ But the world at large is not surprised at all. Of course, he and his ilk are all ‘white Zionists.’ That the liberal Zionists do not wish to admit (for it exposes their own racism) is that the white supremacists’ Zionism is integral to their anti-Semitism and vice versa. Nothing exposes the racialized origin of European colonialism better than Israel does today. 

The roots of Zionism as the dominant ideology of a European settler colony are in European white supremacy, evident in the much more universal colonial culture Europeans have left behind in Asia, Africa, and Latin America — to all of which Israel is now a last bastion. Israel today is a perfect model, an aspiration in fact, for neo-Nazi white supremacists in the United States and Europe. That these neo-Nazis are also violently and unabashedly anti-Semitic and Zionist is exactly the recognition that now stares European and American Jews in the eye. Today, European and American Jews find themselves at a momentous crossroads where their historic struggles against racism, xenophobia, and anti-Semitism place them face-to-face with Israel and the racist ideology on the basis of which it was founded. Because of the history of their own sufferings at the receiving end of European racist bigotry, Jews have always been at the forefront of fighting for justice. Scarce anyone has suffered more racist injustice in Europe than have Jews — from the widespread pogroms, through the Crusades, and down to the Holocaust. Today, they are put in the unfair position to defend Israel — very much like Muslims being put in a position to defend ISIS, or Hindus to defend Hindu fundamentalism of Bharatiya Janata Party (BJP) in India, or Buddhists to defend the Buddhist nationalist slaughter and genocide of Muslims in Rohingya. All of these expectations to explain or defend or apologize or even to denounce are categorically unfair. We must therefore categorically distinguish between Judaism and Jews on one hand and Zionism and the Zionist project on the other—as we do between Muslims and militant Islamism, or between Hindus and Hindu fundamentalism, and so on. Judaism is a world religion. Zionism is a European settler colonial project, and as such a militant ideology of state formation. Islam is a world religion. Islamic ideology is a militant project at the roots of Islamic Republic of Iran. Islamic Republic in Iran and the House of Saud in Saudi Arabia do to Islam what Zionism is doing to Judaism. One can extend these examples to Christianity in the United States, Hinduism in India, or Buddhism in Myanmar. Such comparative consideration will make the issue quite clear that Israel is not singled out for an unfair critical assessment of its systematic theft of Palestine and ‘incremental (toenemend. svh) genocide of Palestinians’ (as the distinguished Israeli historian Ilan Pappé has put it). To disengage the fabricated collapsing of Judaism and Zionism, we can simply point out that all Jews are not Zionists, and not all Zionists are Jews. There are more Christian, and now even Muslim and Hindu Zionists than there are Jewish Zionists — and that is the end of conversation about the matter. Benjamin Netanyahu’s son openly calling Black Lives Matter and the Antifa ‘thugs' and ‘scum' and dismissing the significance of neo-Nazis marching in Charlottesville, Virginia, speaks voluminously of the racist sentiments at the ideological roots of Israel. How could that heinous (gruwelijke. svh) position be explained by any decent human being, let alone by survivors of one of the most wicked crimes against humanity in history as perpetrated by the Nazis against European Jews? The young Mr. Yair Netanyahu speaks openly and without the diplomatic finesse of liberal Zionists or the intellectual sophistication of a New York Times columnist. He says it as it is: the structural hostility of Zionism to any emancipatory civil rights movement, and its equally foundational affinity with xenophobic anti-Semites. Today, Israelis have absolutely no moral authority, not an iota, to denounce the neo-Nazis in Charlottesville, Virginia, for the neo-Nazis intend to do in the United States what the Zionists have already done in Israel: the ethnic cleansing of Palestine is a model for white supremacists in the United States. Mass expulsion of Palestinians, the massacre of Palestinians in Deir Yasin and elsewhere — elsewhere —  those are the Zionist trademarks the neo-Nazis hope and wish and strive to replicate in the United States. ‘Charlottesville,’ as a result, ‘is moment of truth for empowered U.S. Zionists,’ as it has been pointedly suggested, especially for those boldfaced conquerors of Palestine ‘who name their children after Israeli generals.’ The militant nexus of U.S./Israel is today the transatlantic prototype of racist white supremacy that sustains and advances the murderous myth of white people civilizing the world. Europe is the origin of this myth. Israel is the patent evidence of the settler colonial consequences of that myth. Never should any Jew anywhere in the world be in a position to explain, or defend, or account for what Zionists are doing in Palestine — or a Muslim to explain the atrocities of ISIS, or a Buddhist the genocide of Muslims in Myanmar.

En toch dringt dit niet door tot het bewustzijn van mijn oude vriend Geert Mak, die de westerse terreur negeert of vergoelijkt, terwijl hij de terreur van niet-westerlingen scherp veroordeelt door op grond van niets reëels te pochen over ‘onze variatie in ideeën, onze tolerantie, onze openheid tegenover andere culturen.’ Ook hij, ‘de populairste geschiedenisleraar van het land,’ draagt de erfenis van het eeuwenoude ‘blanke racisme’ nog steeds met zich mee. Ik vermoed zelfs dat hij Hamid Dabashi’s analyse voor een deel ook nooit zal begrijpen, zo goed heeft de witte heerser van weleer zich in hem verschanst. Alleen een nieuwe cultuur zal een breuk met het verleden mogelijk maken. Maar dat gaan Geert Mak en ik niet meer meemaken. Vandaar dat hij er beter aan doet nu maar eens op zijn oude dag te zwijgen en rustig om zich heen te kijken wat zijn en mijn generatie allemaal verwoest hebben.