Ron en Rosa van der Wieken 10

Joseph Brodsky: Probeer ten koste van alles te vermijden dat je jezelf de status van slachtoffer toestaat… probeer te onthouden dat menselijke waardigheid een absoluut begrip is…

Slachtofferisten zijn onbehandelbaar, zijzelf moeten zich redden. Het probleem is alleen dat slachtofferisten net als junkies hun verslaving niet meteen zullen opgeven, want die verslaving is nu juist hun raison d'être geworden. Ze zitten gevangen in een vicieuze cirkel waar alleen zijzelf uit los kunnen breken. Maar net als met heroine geeft het slachtofferschap een roes, het is een deel geworden van de eigen identiteit, zonder de verslaving ontstaat er een beangstigende leegte. Vandaar doorgaans de agressie van de verslaafde zodra een buitenstaander hem aanspreekt op zijn verslaving. De verslaafde probeert op allerlei manier zijn verslaving te rechtvaardigen, allereerst door degene die hem direct of indirect confronteert met zijn stoornis van alle denkbare ellende te beschuldigen. Zo betichten Ron en Rosa van der Wieken joodse Nederlanders die Israel bekritiseren van 'antisemitisme'. Op die manier hoeven ze hun eigen slachtofferisme niet onder ogen te zien. Althans, daar gaan ze onbewust van uit.

Het is zo helder beschreven door de joods-Canadese Bernice Eisenstein in Ik was een kind van holocaust overlevers:

Zonder dat mijn familie het wist of zelfs maar vermoedde, heeft hun verleden mijn eenzaamheid en boosheid gevormd en gestalte gegeven aan wat ik onder liefde en verlies versta. Ik heb de ondraaglijke lichtheid geerfd van een bestaan als kind van Holocaust-overlevers. Vervloekt en gezegend. Zwart, wit, en overschaduwd... Ik heb het verdwijnpunt van de Holocaust nooit kunnen vinden, nooit precies geweten waar mijn plaats aan zijn horizon was.

Terwijl Bernice tegelijkertijd exact weet dat ze

met een probleem [zit]: niet het opgroeien in het gezin van mijn ouders was tragisch, maar hun verleden. Niet mijn leven was verdoemd, maar het hunne.

Al achttien jaar geleden waarschuwde de juriste Heikelien Verrijn Stuart voor het gegeven dat het cultiveren van het slachtofferschap uiteindelijk is een modern fascisme zou eindigen. Ze schreef dat: 'slachtofferisten via erkenning of genoegdoening uit [zijn] op macht. Een macht die zij menen te hebben verdiend door een onschuld, die is geconstrueerd door hun slachtofferschap.' Ze bestreed vooral 'het excuus dat het slachtofferschap bood om zich niet verantwoordelijk te hoeven voelen.' Een paar jaar later wees de Duitse filosoof Peter Sloterdijk erop dat: 'Verantwoordelijkheid steeds lager [wordt] ingeschat, terwijl het slachtofferschap steeds hoger wordt gewaardeerd. Het is een ontwikkeling die buitengewoon gevaarlijk is voor onze samenleving. Deze slachtofferistische manier van denken is de belangrijkste vorm van ressentiment geworden… Het slachtofferisme, het verleidelijke gevoel slachtoffer te zijn, kan men overal om ons heen waarnemen, en is een extreem morele kracht geworden.' En de in asiel levende joods-Russische dichter Joseph Brodsky adviseerde vlak voor zijn dood in zijn laatste essaybundel On Grief and Reason: 'Probeer ten koste van alles te vermijden dat je jezelf de status van slachtoffer toestaat… probeer te onthouden dat menselijke waardigheid een absoluut begrip is… Bedenk tenminste, als dat andere je te hoogdravend in de oren klinkt, dat je door jezelf als slachtoffer te beschouwen alleen maar het vacuüm vergroot dat door gebrek aan persoonlijke verantwoordelijkheid ontstaat en dat demonen en demagogen zo graag opvullen.' Het fundamentele probleem is dat de slachtofferist er voetstoots van uitgaat dat hij (of zij) nooit zelf handelt, dus per definitie meent altijd onschuldig te zijn. Juist naar die onschuld is het slachtoffer op zoek. Het gevoel onschuldig te zijn vormt de kern van zijn identiteit. Vandaar dat hij niet anders kan dan zich fanatiek vastklampen aan zijn slachtofferrol. Schuldig is altijd de ander. Hij kent geen relativering, geen nuance, geen scepsis, geen ironie, geen satire. Hij kent alleen zijn eigen alles overstemmende weeklacht. Als een wereldvreemd kind weigert de slachtofferist de onvermijdelijke schaduwkant van het moderne bestaan te accepteren: de vervreemding, het isolement, de eenzaamheid, de anonimiteit, de melancholie en de talloze negatieve manifestaties die onlosmakelijk daaraan verbonden zijn, met de angst voor de misdaad als fixatiepunt. Hij is te vol van zichzelf en bezit te weinig verbeeldingskracht om een innerlijk proces op gang te brengen waarover Albert Camus schreef: 'De eerste stap van een geest die vervuld is van vervreemding is het besef dat hij dat gevoel van vervreemding deelt met alle mensen en dat de mensheid als geheel lijdt onder deze distantie ten opzichte van zichzelf en de wereld,' hetgeen bij een betrokken individu leidt tot een 'solidariteit van de ketenen' die ieder mens aan de ander bindt. De slachtoffferist evenwel is alleen solidair met zichzelf, omdat hij weigert zijn slachtofferschap op te geven. In een razendsnel veranderende wereld en temidden van de multiculturele verwarring zoekt de slachtofferist een houvast dat hij niet kan vinden in zijn rol van consument. Die vult de existentiële leegte niet; hoeveel hij ook verteert, de honger blijft. In de week voor de moord op Pim Fortuyn schreef Arnon Grunberg: 'Juist zij die ogenschijnlijk nauwelijks reden hebben zichzelf als slachtoffer te zien, hebben hun identiteit opgebouwd rond de cultus van het slachtofferschap, een cultus die de verongelijktheid legitimeert en het falen excuseert. Welke machteloos wil zich niet laten vertegenwoordigen door een andere machteloos? En daar is Mr. Fortuun, het ex-slachtoffer dat nu alle andere slachtoffers zal leiden naar de vruchtbare velden waarop hij al enige tijd graast.'

Het slachtofferisme is een van de gevaarlijkste politieke wapens in de moderne tijd geworden, waarmee allerlei vormen van chantage en terreur wordt gerechtvaardigd. Tegelijkertijd wordt de tegenstander met kwalificaties als 'antisemiet' en 'terrorist' gestigmatiseerd en daarmee vogelvrij verklaard. Ondertussen blijft het slachtofferisme onverzadigbaar. Noch de samenleving en zelfs ook niet de dader kan de slachtofferist genoegdoening geven om de simpele reden dat de slachtofferist alleen door het cultiveren van zijn slachtofferschap kan bestaan. Hij heeft er geen enkel belang bij om zijn slachtofferschap op te geven. Juist door zijn slachtofferschap voelt hij zich kosjer, krijgt hij alle aandacht die hem verschuldigd is, althans van die vanzelfsprekendheid gaat hij uit. Het probleem in deze is dat de slachtofferist steeds radicaler wordt om dezelfde kick te kunnen krijgen uit zijn verslaving, zoals een junkie steeds meer van zijn dope moet hebben om nog stoned te kunnen worden. Vandaar ook het radicaliseringsproces van Ron en Rosa. Was eerst nog de niet-joodse buitenwereld de potentiele vijand, nu zijn voor hen kritische joden de daadwerkelijke vijand, de bedreiging van hun voortbestaan. Hoe meer men zijn slachtofferschap cultiveert des te paranoider en dus agressiever de uiterlijke kenmerken van deze stoornis zijn, tot men de terreur van de eigen groep als normaal gaat beschouwen en om iedere hoek een vijand verwacht.

Het is dan ook niet vreemd dat Gidi Markuszower voorstelt om kritische joodse Nederlanders te beschouwen als 'verraders in ons midden' die gestraft moeten worden:

In het oude Polen (waar mijn roots liggen) wisten we wel raad met dit soort verachtelijke joodjes. Die werden gewoon de shul uitgeplukt en uit het shtetl geschopt; in het beste geval. In het ergste geval werden deze in de koude bossen van Oost-Europa achtergelaten en nooit meer teruggevonden.

Markuszower noemt het 'natuurlijk wel ergens jammer' dat dit gebruik nu in West-Europa niet meer bestaat.

De enige echte reden van de schrikbarende agressie van Ron en Rosa en hun aanhang tegen kritische joden is het feit dat laatstgenoemden de ware bedreiging vormen van het gecultiveerd slachtofferschap. Alleen al het bestaan van deze humanistische joden delegitimeert het slachtofferisme dat heeft geleid tot het steunen van een systeem dat het internationaal recht permanent schendt. Het bestaan van kritische joden wordt door de slachtofferisten ervaren als een frontale aanval op hun eigen leven, als een existentiele bedreiging. Vandaar dat ze joodse critici betichten van 'antisemitisme' en het bedreigen van 'het voortbestaan van het Joodse volk.' De ergst denkbare beschuldigingen, want hoe bedreigender ze de zaak kunnen voorstellen hoe veiliger ze zich menen te voelen achter de muur van hun slachtofferisme.