ANALYSE
Oekraïne is in twee jaar niet zo kwetsbaar geweest als nu. Winst is nog haalbaar, als het Westen volhoudt
Het Westen balde samen een vuist, na de inval van Rusland in Oekraïne, dit weekend twee jaar geleden. De Navo is als herboren. Maar de oorlog duurt lang en Rusland geeft geen krimp. De vraag is niet alleen hoe lang Oekraïne standhoudt, maar vooral ook: hoe lang houdt het Westen dit vol?
‘We bevinden in ons in een nieuwe wereld’, schreef columnist Martin Wolf twee jaar geleden in de Financial Times. In één klap werd het Westen gerevitaliseerd door de massale Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022. De Navo, in 2019 nog ‘hersendood’ verklaard door de Franse president Emmanuel Macron, wist weer waartoe zij op aarde was: de democratie verdedigen tegen tirannie en wreedheid. De oorlog in Oekraïne was ook onze oorlog, een existentiële strijd voor de vrijheid.
De Volkskrant Avond
Ontvang elke avond onze selectie van de dag: scherpe opinie, reportages, recensies en interviews met mensen die ertoe doen.
Twee jaar later lijkt dat vuur voor een groot deel gedoofd. De Verenigde Staten dreigen de stekker uit de oorlog te trekken als Donald Trump in november tot president wordt gekozen. Nu al blokkeren de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden een cruciaal steunpakket voor Oekraïne, waardoor het Oekraïense leger een groot tekort aan munitie heeft. Europa kon zijn belofte om binnen een jaar een miljoen granaten te leveren niet waarmaken. In de afgelopen twee jaar was Oekraïne nog nooit zo kwetsbaar als nu.Over de auteur
Peter Giesen schrijft voor de Volkskrant over de Europese Unie en internationale samenwerking. Eerder was hij correspondent in Frankrijk. Hij is auteur van meerdere boeken.
Rusland heeft juist meer zelfvertrouwen gekregen. President Vladimir Poetin is geen internationale paria geworden, zoals het Westen wilde. Hij krijgt wapens van Noord-Korea en Iran, en wordt gesteund door China. Veel landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika vinden het absoluut geen probleem om zaken te doen met Rusland.
Duitsland heeft bakens verzet
Toch heeft het Westen sinds 24 februari 2022 veel gedaan, zegt Rem Korteweg, onderzoeker van Instituut Clingendael. ‘De notie dat we als Westen gezamenlijk iets moeten doen, staat nog steeds overeind, al is Trump een onzekere factor’, zegt hij. Europa heeft de bakens verzet en Duitsland is daarvan het beste voorbeeld. Aan het begin van de oorlog wilde het slechts vijfduizend helmen naar Oekraïne sturen. Twee jaar later heeft geen enkele EU-lidstaat zo veel oorlogsmaterieel geleverd als Duitsland.
In 2022 was de vraag of Europa zichzelf pijn kon doen om Oekraïne te helpen. Het antwoord was ja. De import van goedkope Russische energie werd grotendeels stopgezet, waardoor de concurrentiepositie van het Europese bedrijfsleven verslechterde en de inflatie werd aangewakkerd. ‘Europa heeft mentaal enorme stappen gezet. Het heeft zijn defensiebudgetten verhoogd en beloofd nog meer te investeren’, zegt Korteweg. ‘Het frustrerende is natuurlijk dat we niet in staat zijn gebleken dit te vertalen in een effectieve strategie tegen Moskou, en ook de steun aan Oekraïne onvoldoende hebben kunnen veiligstellen.’
Luister ook naar onze podcast
Of luister via Spotify of Apple podcasts.
De Europese sancties tegen Rusland hebben slechts een beperkt effect. Vooral door de oorlogsindustrie draait de Russische economie op volle toeren, al becijferde Agathe Demarais van de denktank European Council on Foreign Relations dat de import van hoogwaardige technologie in Rusland met 40 procent is gedaald. Rusland vond nieuwe klanten voor zijn olie en gas, zij het tegen lagere bedragen dan Europa betaalde. ‘Het Westen hoopte dat de sancties zo veel pijn zouden doen dat de oorlog maar kort zou duren. Misschien hebben we onze economische macht een beetje overschat’, zegt Korteweg. De oorlog toonde eens te meer het machtsverlies van het Westen aan: Rusland kon vrij gemakkelijk terecht in de rest van de wereld.
Vooruitkijken naar 2025
Dit jaar wordt moeilijk voor Oekraïne. ‘Het verhaal van 2024 zal zijn: hoe zorgen we ervoor dat Oekraïne niet verliest? En niet: hoe zorgen we ervoor dat Oekraïne terrein herovert’, zegt Clingendaelonderzoeker Bob Deen. Volgens veel analisten moet Oekraïne in 2024 zijn linies vasthouden, terwijl het Westen ondertussen zijn defensie-industrie opbouwt. In 2025 en latere jaren kan Oekraïne dan weer in het offensief.
Economisch en militair is het een haalbare kaart voor het Westen, zegt Bob Deen. Zelfs als de Amerikaanse steun wegvalt, is Europa economisch veel sterker dan Rusland. Het Russische bruto binnenlands product (bbp) is ongeveer even groot als dat van de Benelux. Bovendien is ook Rusland verzwakt door de oorlog. Het heeft veel materieel en manschappen verloren. ‘Rusland stopt nu heel veel geld in zijn militair-industrieel complex. Maar dat gaat ten koste van iets anders, van innovatie op andere terreinen, van economische hervormingen, van de vitaliteit die je nodig hebt om je verder te ontwikkelen. Dit soort oorlogen vragen veel van een samenleving’, zegt Deen.
Er is een reëel risico dat Trump wordt herkozen en de westerse eenheid afbrokkelt, zegt Deen. In dat geval kan Rusland de oorlog winnen. In dat scenario verliest Europa elke geloofwaardigheid als geopolitieke speler en zal het kwetsbaar blijven voor Russische agressie.
Uiteindelijk draait het om tijd. Als het Westen Oekraïne blijft steunen, kan Rusland gestopt worden. De grote vraag is echter: zal de publieke opinie in het Westen een lange oorlog in Oekraïne blijven steunen. Clingendael publiceerde onlangs een buitenlandbarometer waarin Nederlanders werd gevraagd wat zij als de grootste dreiging beschouwden. Een Russische overwinning in Oekraïne stond op plaats 17, ver achter cybersabotage, immigratie en een islamitische terroristische aanslag. Deen: ‘De oorlog in Oekraïne voelt voor de meeste Nederlanders niet als onze oorlog. Zijn ze dan bereid de offers te brengen die bij zo’n oorlog horen?’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten