Paul Witteman 2

De aanleiding van het interview dat Frenk van der Linden had met zijn vriend Paul Witteman was het onlangs verschenen boekje 'In Hoger Sferen,' een serie columns van de VARA-coryfee over klassieke muziek. Dat boekje moet zo net voor Kerstmis verkocht worden en dus een vraaggesprek. De geinterviewde vertelt: 'In het gezin Witteman werkte het dus zo: of je werd musicus of je werd jurist. Er was nog een derde mogelijkheid: je werd niets. En ik werd niets.' Hoe zou hij dat bedoelen? Spreekt hij nu namens zijn familie of namens zichzelf? Als hij in het AD over zichzelf spreekt, spreekt hij tegelijkertijd namens alle anderen, maar is het ongekeerde ook waar? Als hij namens anderen spreekt, spreekt hij dan tevens namens zichzelf? Frenk van der Linden maakt het niet duidelijk in het interview. Ziet Witteman nu de journalistiek als niets? Het zou me niet verbazen, gezien zijn instrumentalistisch gebruik van de journalistiek in zijn 'jachtig haken naar bevestiging en roem.' Enfin verder maar weer, nu gaat het over de taal, het instrument bij uitstek van de journalist. "Taal is geen gereedschap, taal is een handicap. Pas als je taal kunt begrijpen, kunt volgen, kunt hanteren, is het mogelijk om te genieten van wat een schrijver te zeggen heeft.'' Welnu, dit is klinkklare wartaal. Iedereen die het alfabet kent, kan lezen. En wie kan lezen heeft toegang tot de literatuur. Misschien bedoelt Paul Witteman dat een lezer een roman op verschillende niveaus kan lezen, maar dat is iets anders. Net zoals bij muziek kan iemand er niet meer uithalen dan hij erzelf inlegt. Een oppervlakkig mens hoort en ziet alleen oppervlakkige dingen. Taal is geen handicap zoals elke dichter en schrijver weet. Voor slechte journalisten is het wel een handicap, want die gebruiken de taal vaak als dienstmeid en niet als moeder van een gedachte. Het was de satiricus Karl Kraus die daarvoor in het interbellum vergeefs waarschuwde. En het is juist Witteman zelf die ik regelmatig met de taal hoor goochelen. In interviews met politici breekt hij zelden door die vervuilde, uitgeholde taal heen die ze gebruiken om niet te zeggen wat ze bedoelen. Terug naar het vraaggesprek. De uitsmijter heeft vriend Frenk tot het laatst bewaard. Het gaat als volgt: 'Op verzoek van de interviewer leest Witteman een column voor, waarin hij beschrijft hoe zijn moeder thuis een pianostuk van Brahms (Intermezzo opus 118) speelt.' Vriend Paul leest voor: "Door een gelukkig toeval beschik ik over een illegale uitvoering van de te vroeg gestorven Russische pianist Youri Egorov, een huisopname van een concert in 1988, ergens in Amsterdam. De gebrekkige geluidkwaliteit versterkt de authentieke emotie. Zo klonk het thuis ook wanneer ik mijn moeder hoorde spelen. Ze legde er..." En nu komt het, vriend Frenk kijkt gespannen toe en schrijft naderhand over dit historisch moment: 'Witteman schiet plotseling vol en staakt het voorlezen. Hij zet zijn brilletje even af en veegt het vocht uit zijn ooghoeken. "Goh, wat krijgen we nu? Een slokje graag." Dan gaat hij verder. "Ze legde er de warmte in die een leven vol valse verwachtingen genietbaar maakte. Als een echte Andriessen liet ze zich tijdens en na het spelen niet gaan. Terwijl ik wel had willen huilen van ontroering zei ze na die zeven minuten: 'Mooie noten'." Ooit werd mijn vroegere bovenbuurman, wijlen Joop van Tijn, door vriend Frenk van der Linden geinterviewd. Na het vraaggesprek zei de toenmalige hoofdredacteur van Vrij Nederland tegen me dat Van der Linden: 'een slecht interviewer' was 'die uit is op goedkope sentimenten. En bovendien een slecht mens.' Ik begrijp nu pas precies wat hij bedoelde.