Geert Mak en de Kroning van 2013 (31)

A quiet revolutionary struggle is brewing in the minds of the US ‘millennial’ generation, those 80 million Americans between ages 16 and 34. They are wrestling with the fundamental edict of capitalism: Buy and you shall be happy. The millennials have not rejected consumerism, but they have also not embraced it fully. They experience its very real downsides - that also afflict millions of older Americans and go to the heart of capitalist sustainability and morality…

These attitudes may seem like the self-indulgent whims of affluent, high-consuming young Americans. Or they may seem a reaction to the Great Recession, as they can no longer afford to buy so much. They could also reflect a phase of life since young idealists too often turn to traditional consumerism as they assume the responsibilities of adult life. They certainly do not suggest that young Americans are decisively rejecting consumerism.

But a quick history of American consumerism suggests something very important: that the growing awareness of its real and serious downsides can largely be explained by problems of sustainability and freedom at the core of US capitalism.

Up until the 1920s, most Americans made their own clothes, grew their own food and bought very little. They were producers and not consumers. This changed in the 1920s, when the growth of capitalism had created large corporations that could no longer prosper simply from World War I production. They needed Americans to become consumers.

The corporations hired public relations experts and launched the modern advertising industry. Retailers such as the giant Sears Roebuck sent out millions of catalogs with alluring pictures of clothes, furniture and other commodities. This was the beginning of ‘coerced consumption.’ In the 1950s and 1960s, the new advertising culture mushroomed and became massive and irresistible, with corporations redefining American freedom as the freedom to buy.

Since profits require ever-expanding consumer markets, capitalism has always coerced consumption, typically by seductive advertising but also by harsher means. In the 1920s, Los Angeles had a huge electric trolley system that allowed people to move around the city without cars. General Motors responded by buying the trolley system and tearing up the tracks. By the 1950s, the automakers succeeded in getting the US government to underwrite highways and cars. People began to buy cars because other transportation choices had been ripped away from them, a perfect example of coerced consumption and a form of ‘un-freedom.’

http://truth-out.org/opinion/item/16582-consumerism-and-its-discontents

Desalniettemin blijft Geert Mak in zijn vuistdikke bestsellers over Europa en de Verenigde Staten het consumptiemodel verheerlijken door het af te schilderen als een systeem dat ‘grote voorspoed’ brengt, ‘burgerzin’ schept en ‘orde’ in de chaos, om zich tegen het einde van zijn meest recente boek angstig af te vragen of ‘het zo [zal] blijven?’ Tevreden stelt hij vast dat ‘Amerikaanse soft power… nog altijd sterk aanwezig [is].’ Hij bedoelt daarmee ‘de overtuigingskracht’ van de VS ‘om het debat naar zich toe te trekken, om de agenda van de wereldpolitiek te bepalen.’ Hij schrijft dit zonder een greintje ironie en dat kan ook aangezien Mak verzwijgt wat er met regeringen gebeurt die de ‘soft power’ van Washington weerstaan en het militair industrieel complex van de zwaarst bewapende macht in de geschiedenis der mensheid met ‘shock and awe’ in actie komt. Ondertussen is de door Mak geroemde materiele ‘voorspoed’ kennelijk dankzij het ‘vitale karakter van de Amerikaanse democratie’ voor bijna de  helft van de Amerikaanse burgers als een kaartenhuis ineen gezakt, zonder dat dit de Amerikaanse agressie ook maar enigszins intoomt.

‘Voor ons, kinderen van de jaren vijftig, was Amerika een droomland.’ En: ‘Geert Mak is de geschiedenisleraar die we allemaal graag hadden willen hebben,’ volgens de neoliberale spreekbuis de Financial Times. Dit alles gaat op voor de mainstream. Maar voor serieuze lezers zijn Mak’s boeken over Europa en de VS een chaos van paradoxale anecdotiek. Een van de grote problemen met Mak’s publicaties is dat de mainstreamlezer, net als de doorsnee lezer van een krant, meent dat hij nu geinformeerd is, terwijl hij slechts de propagandistische versie van de werkelijkheid kent. In het geval van Mak betekent dit dat ‘Europa als vredesproces een eclatant succes [was].’ En: ‘Europa als economische eenheid ook een eind op weg [is].’  Voor de VS geldt dat het een ‘vitale… democratie’ is die ‘decennialang als ordebewaker en politieagent [fungeerde] – om maar te zwijgen van alle hulp die het uitdeelde.’ De vooraanstaande Amerikaanse auteur van historische werken, wijlen, Gore Vidal merkte in dit kader op dat

Half of the American population no longer reads newspapers: plainly, they are the clever half…

The corporate grip on opinion in the United States is one of the wonders of the Western World. No First World country has ever managed to eliminate so entirely from its media all objectivity — much less dissent…

We should stop going around babbling about how we're the greatest democracy on earth, when we're not even a democracy. We are a sort of militarised republic. The founding fathers hated two things, one was monarchy and the other was democracy, they gave us a constitution that saw to it we will have neither. I don't know how wise they were…

You cannot get through the density of the propaganda with which the American people, through the dreaded media, have been filled and the horrible public educational system we have for the average person. It's just grotesque…

You know, I've been around the ruling class all my life, and I've been quite aware of their total contempt for the people of the country...

How are we ever going to have an informed citizenry, which means: how can we have an informed election?

Mak citeert Vidal 4 maal, maar de citaten blijven beperkt tot terloopse trivialiteiten als

‘Theodore Roosevelt was een typisch Amerikaanse sissy,’ schreef Gore Vidal in een van zijn essays…

om zelf 3 pagina’s verder tot de bewering te komen dat 

Teddy… bepaald niet een sissy was.

Mak gaat niet serieus in op het werk van Vidal. Vidal wordt door Mak ongetwijfeld geplaatst in zijn categorie ‘doemdenker,’ net zoals hij de kritische John Steinbeck als zodanig betitelde, die

ongenadig geconfronteerd [werd] met degene die hij in werkelijkheid was: een oudere man die zichzelf overschreeuwde, die zijn leeftijd niet kon accepteren, zijn jeugd niet kon loslaten. Daarmee bereikte hij het tegendeel van wat hij wilde: de gedeeltelijke mislukking van zijn Charley-expeditie liet juist zien hoever hij heen was.

Het opvallende is dat niet John Steinbeck maar juist Geert Mak zelf naadloos past in dit profiel. Zijn Reizen zonder John is de neerslag van een aantal kortere reizen die Mak maakte, niet zoals Steinbeck in gezelschap van een zwijgende hond, maar met zijn van origine Limburgse echtgenote wiens commentaren en aanwezigheid hij tijdens zijn werkreizen ‘gezellig’ vond. Dit feit is maar zeer ten dele de reden van de chaos die het boek karakteriseert. De belangrijkste oorzaak van zijn oppervlakkige beschrijvingen is dat Mak minder is geinteresseerd in zijn onderwerp dan in de oplagen van zijn boeken.  Op 10 september 2012 liet hij weten dat

'De Amerikaanse politiek voor een groot deel niet meer [wordt] bepaald door wat mensen willen en nodig hebben. Zetels, invloed, het is tot op grote hoogte te koop. Het is corrupt.’ 
Ook Obama? Ook Obama. ‘Wij maken Obama heilig. Maar er is best veel op hem aan te merken. Hij heeft de grote fout gemaakt door toen hij net president was, niet in te grijpen in de bankensector. Dat kwam natuurlijk omdat Wallstreet een van zijn grote financiers was. Maar toch, hij heeft dezelfde groep mensen die de crisis hebben veroorzaakt, aan het bewind gelaten. En op het gebied van oorlogsvoering. Doodvonnissen uitdelen door onbemande vliegtuigjes op pad te sturen; het is vanuit het oogpunt van een rechtsstaat buitengewoon schadelijk. Obama doet het gewoon. Ook hij heeft vuile handen,’

aldus Mak die met evenveel stelligheid 23 dagen later precies het tegenover gestelde beweerde. Nadat op 3 oktober 2012 in het programma van Pauw en Witteman was vast gesteld dat armoede en het militair-industrieel complex geen 'topics' waren in de Amerikaanse presidentiele verkiezingscampagne stelde Witteman de vraag of het grootscheepse particuliere wapenbezit in de VS dan een rol speelde. De voormalige RTL-correspondent in New York, Max Westerman, antwoordde kort en bondig: 'Het is geen thema. Je hebt de afgelopen anderhalve maand vier bloedbaden gehad en het enige dat presidentskandidaten doen is hun medeleven betuigen, maar geen van beiden durft het aan, ook Obama niet' om de wapenhandel aan te pakken, 'zo machtig en zoveel geld' heeft de wapenlobby dat politici het uit hun hoofd laten om deze handel aan te pakken. Daarentegen beweerde Mak dat de armoede 'onderhuids natuurlijk wel' degelijk een topic was. 'Bij Obama speelt het erg over het verdedigen van verworven rechten.' Geruststellend suggereerde Mak dat de almaar breder wordende kloof tussen arm en rijk in de Verenigde Staten tijdens de tweede termijn van Obama kleiner zou worden. Hij voegde daar naderhand bij de  EO Radio aan toe dat

het beter voor Nederland en de internationale gemeenschap [is] dat Obama de verkiezingen wint.

Kortom, het is dus voor de hele mensheid ‘beter… dat Obama’ opnieuw president wordt, omdat ‘ook Obama… [corrupt is],’ en ‘ook hij vuile handen [heeft],’ en hij ‘vanuit het oogpunt van een rechtsstaat buitengewoon schadelijk’ optreedt, terwijl hetzelfde geldt ‘vanuit het oogpunt van’ de internationale rechtsorde, die, zoals bekend, door de VS ‘decennialang als ordebewaker en politieagent’ werd gehandhaafd. Dankzij zijn ‘vitale… democratie’ is het land door en door ‘corrupt,’ en is het maar goed dat  de ‘soft power’ van Washington ‘nog altijd sterk aanwezig’ is, dat wil zeggen, ‘de kracht om… de agenda van de wereldpolitiek te bepalen.’ Mak’s chaos van opinies en halve waarheden dwingt grote bewondering af bij corrupte autoriteiten en het grote publiek dat, volgens Mak zelf, ‘pas’ iets heeft ‘opgemerkt als het te laat is.’ 

Inderdaad Mak heeft gelijk wanneer hij beaamt dat ‘het afstand in kilometers en tijd [vergt] om goed te kunnen kijken.’ Daarentegen heeft hij geen gelijk wanneer hij stelt dat ‘iemand die mijn boek over vijftig jaar leest ook hoofdschuddend [zal] zeggen: Nou nou, die Mak had z’n ogen ook in z’n zak.’ De afgelopen tijd heb ik met voorbeelden duidelijk gemaakt dat Mak niet alleen ‘z’n ogen in z’n zak’ heeft, maar ook zijn andere zintuigen en sterker nog: dat eveneens zijn hersenen niet functioneren. Hij kan niet rationeel denken. Mak en zijn publiek verzanden in een moeras van sentimenten die onlosmakelijk verbonden zijn aan het heftige verlangen naar ‘hoop.’ Daar heb ik in elk geval geen ‘vijftig jaar’ voor nodig om me dat te realiseren. Maar ik vrees tegelijkertijd dat de overgrote meerderheid van de huidige mainstream ‘intelligentsia’ zo gehersenspoeld is dat ze inderdaad pas over een halve eeuw in staat is door Mak’s nonsens heen te prikken. Tot dat moment kan hij blijven doorgaan voor een ‘deskundige historicus.’

Wat bedoelt Mak nu precies met ‘Wij maken Obama heilig’? ‘Wij’? Dit is niets anders dan een retorische truc die Mak regelmatig toepast om zijn eigen onnozelheid te verhullen, zoals toen hij publiekelijk de verklaarde:

Nemen wij, chroniqueurs van het heden en verleden, onze taak, het ‘uitbannen van onwaarheid’, serieus genoeg.  Zeker in deze tijd? Ik vraag het me af. Op dit moment vindt op Europees en mondiaal niveau een misvorming van de werkelijkheid plaats die grote consequenties heeft.

Dit is een ander probleem met Mak, hij claimt namens ons allen zijn versie van de geschiedenis. Laat ik even stilstaan bij de ‘heilig’ verklaring van Obama. Ik schreef op woensdag 29 oktober 2008, nog voordat Obama was gekozen, op deze weblog:

Obama is een hype, een bijzonder knappe hype. Hij verkoopt geen boodschap, maar een beeld. Niemand weet precies wat zijn programma is, wat hij politiek gaat doen, maar velen denken toch dat zodra deze man aan de macht is alles beter zal gaan, dat hij de hoop op een goede toekomst is. Obama is op een geweldig slimme manier aan de man gebracht. Hij heeft ook de financiele macht aan zijn kant, hij beschikt over twee keer zoveel geld om reclame voor zichzelf te maken als McCain. Het feit dat iemand als Obama door de werkelijke macht naar voren is geschoven is tekenend voor de ernst van de crisis waarin het kapialistische systeem verkeert.

http://stanvanhoucke.blogspot.com/2008/10/obama-18.html

Desondanks spreekt Mak in de ‘wij’ vorm, en vertekent hij eveneens op die manier de werkelijkheid. Hij bedoelt ‘wij, van de mainstream.’ Het is de gecorrumpeerde ‘wij’ die elkaar de bal toespelen, elkaar prijzen geven, en elkaar uitnodigen om ervoor te zorgen dat de mainstream propaganda niet gedwarsboomd wordt door dissidente visies op de werkelijkheid. Ook daarom is het zo belangrijk om terug te praten en om Mak te bekritiseren zodra hij weer eens met onze geschiedenis aan de haal gaat. Het was niemand anders dan Geert Mak die mij in hetzelfde 2008 vermanend toespraak toen ik had opgemerkt dat Obama geen wezenlijke veranderingen in de Amerikaanse politiek zou kunnen aanbrengen. Mak zei destijds te 'voelen' dat Obama meende wat hij zei. Maar wat had Obama dan verklaard? Nou ja:  ‘Change we can believe in!’

http://stanvanhoucke.blogspot.com/2008/11/obama-39.html

Maar voor intellectuelen is er geen ‘wij,’ zoals de auteur Ian Buruma nog eens duidelijk maakte toen hij schreef dat ‘westerse intellectuelen niets dan hun eigen idealen [vertegenwoordigen].'  Maar deze wijsheid kent Mak niet, bij hem staat het lezerspubliek centraal, de kopers van zijn boeken, zoals bleek uit een aflevering van een serie tv-programma's van de VPRO getiteld Op Het Nachtkastje dat op 18 maart 2012 als volgt werd aangekondigd:

Auteursportretten. Geert Mak begraaft zich in de research voor zijn nieuwe boek. Zijn vrouw Mitzi blijft in de buurt, voor een rustig kopje thee als het tegen zit en om het langverhoopte 'bingo!' mee te kunnen delen. 

Mak verwoordde zijn uitgangspunt bij het schrijven van Reizen zonder John aldus:

Ik heb heel vaak het gevoel dat als ik het niet weet, of als ik het niet snap – en ik lees goed mijn kranten, en ik ben niet op mijn achterhoofd gevallen – dan zal 90 procent, 95 procent van mijn lezers het ook niet weten en ook niet snappen. En als ik er nieuwsgierig naar ben zullen zij dat vermoedelijk ook zijn. Dus… ik voel mijzelf gewoon, eerlijk gezegd, meer een verspieder, iemand die een beetje voor de troep uitloopt en kijkt wat er aan de hand is, of iemand die er ook om heen cirkelt en dan weer achter de troep loopt en eens kijkt wat er in het verleden gebeurd is.

Deze werkwijze heeft een ernstige beperking, aangezien in het bewustzijn van de schrijver uiteindelijk de lezers het uitgangspunt en het criterium vormen. En zoals Buruma terecht stelde kan, tenminste voor ‘westerse intellectuelen,’ de lezer geen rol van betekenis spelen, zeker niet als die lezers vooral de eigen generatiegenoten zijn, zoals blijkt wanneer Mak allereerst de volgende woorden voorleest: ‘Voor ons kinderen in de provincie was Amerika een dromenland met een losse levensstijl.’

http://www.hebikietsgemist.nl/aflevering/96300/nederland-2/op-het-nachtkastje/geert-mak-.html

‘Wij’ staat tegenover ‘Ik.’ Het ‘Collectief’ staat tegenover het ‘Individu.’ Zo is het altijd geweest en zo is het nog steeds. Het ‘Wij’ van Mak leidt ertoe dat de geschiedenis van het individu wordt geconfisqueerd door een slecht geinformeerde journalist die bij gebrek aan tegenwicht zich heeft ingebeeld dat hij en de andere mainstream opiniemakers de ‘chroniqueurs van het heden en verleden’ zijn, terwijl die, volgens Mak zelf, hun taak, het ‘uitbannen van onwaarheid’ niet ‘serieus genoeg nemen.’ En dat terwijl Mak weet dat

Op dit moment op Europees en mondiaal niveau een misvorming van de werkelijkheid plaats [vindt] die grote consequenties heeft.

Geert Mak: 'Nemen wij, chroniqueurs van het heden en verleden, onze taak, het ‘uitbannen van onwaarheid’, serieus genoeg.  Zeker in deze tijd? Ik vraag het me af.'  

Op 6 november 2012 verklaarde Geert Mak via de EO Radio:

Het is beter voor Nederland en de internationale gemeenschap dat Obama de verkiezingen wint.

Nu de werkelijkheid zoals die op 28 mei 2013 werd verwoord door de kritische Amerikaanse auteur Tom Engelhardt:

At the National Defense University (NDU) last Thursday, President Obama, so media reports and editorials assured us, gave a speech in which he promised to dial back the war on terror as a “global” operation, curtail U.S. drone operations abroad, and launch another effort to whittle down, if not close, Guantanamo.  But a careful look at the text of his speech indicates that he still accepts the most basic premises of the previous administration: that we are “at war”; that the country, despite visible evidence to the contrary, is in “wartime”; and that, when a president decides it’s necessary, this planet will remain a global free-fire zone for drones, special operations forces, or whatever else he choses to throw at it.  He may even, reports Jonathan Landay of McClatchy News, have quietly expanded the categories of human beings that U.S. drones can attack. 

In those twelve and a half years between 9/11 and the recent speech, it’s been a bumpy ride through a minefield of unexpected IEDs.  Two invasions of the Eurasian mainland have led to two defeats that passed for better here and are bringing U.S. combat troops home with, as this president said, their “heads held high,” but also with massive numbers of PTSD cases, suicides, and other debilitating issues.  In the meantime, America’s global warring has resulted in a significant destabilization of the Greater Middle East.  (The present Syrian disaster would have been unimaginable without the U.S. invasion of Iraq.)  It’s also resulted in the growth of an ever larger secret military cocooned inside the U.S. military, the special operations forces -- 10,000 of whom are now in Afghanistan alone -- and the launching of a series of drone wars and assassination campaigns across a significant swath of the planet.  These, from a White House that has taken on ever more power to do as it pleases in foreign and military policy, the president now claims to be curtailing and bringing under his version of the rule of law, largely because they haven't been working out so terribly well.  Finally, there’s the spread of the al-Qaeda franchise into areas Washington has helped unsettle, which, as the president indicated, ensures that our “war” cannot end any time soon.  Think of it as a Mobius strip of self-justifying conflict.

http://www.tomdispatch.com/post/175704/tomgram%3A_andrew_bacevich%2C_the_eternal_war/