Wouter Bos

De bovenste drie foto's zijn genomen door mijn vriend en collega Wim Noordhoek. Ze zijn gemaakt tijdens het laatste tv-debat voor de verkiezingen en Wim schreef gisterochtend het volgende profetische bijschrift: 'En toen, toch nog, in de nazit, bepaalde Wouter Bos mijn stem. Weg was zijn glimlach. Eindelijk zag hij pips. Straks valt ie nog in slaap, dacht ik. Midden in een volle studio.En ik wist opeens ook, die zegt de politiek vaarwel, vlugger dan men nu denkt.' Zie:
http://boeken.vpro.nl/avondlog/

Ik denk dat Wim Noordhoek gelijk heeft, Wouter Bos is politiek uitgespeeld en het enige dat hem nog rest is te vertrekken. Al die jaren in de oppositie tegen een kabinet van brokkenmakers en toch niet weten te winnen, erger nog, tien zetels verliezen, zegt alles. De oorzaak is simpel: Wouter Bos voerde geen oppositie, omdat hij al die tijd dacht dat de PVDA de grootste partij zou worden als hij maar niks deed. En ondertussen niet teveel het CDA tegen de haren instrijken, want hij moest straks weer met ze regeren. Bovendien had Wim Kok al de koers bepaald toen hij sprak over "de bevrijdende werking van het afschudden van de ideologische veren." Een proces dat al lang op gang was, zoals de concurrent Jan Marijnissen eerder al op wees: 'Wim Kok's "afscheid van het socialisme" in De Rode Hoed in Amsterdam eind 1995 was vooral een herhaling van wat hij zes jaar eerder zei op de Universiteit van Nijmegen. In de aanloop naar de verkiezingen in 1989 vertelde een naar meeregeren hunkerende Kok daar dat zijn partij afscheid had genomen van het streven naar het Grote Doel: "Er is", zei de opvolger van Joop den Uyl, "geen alternatief voor de maatschappelijke constellatie die we nu hebben en dus heeft het geen enkele zin daar naar te streven."' Zie: http://www.janmarijnissen.nl/opinies/De_veren_van_Wim_Kok.html

Al meer dan dertig jaar geleden liet de Braziliaanse socialist Paolo Freire in zijn boek Pedagogie van de Onderdrukten zien hoe de sociaaldemocraten altijd zo snel mogelijk naar de regeringsmacht willen terugkeren en daarvoor al hun idealen inleveren, met als gevolg dat ze nooit een stap verder komen. Sinds de PVDA zijn ideologische veren heeft afgeschud, heeft de 'pragmatische' ideologie van Kok en Bos de partij uiteindelijk verlies opgeleverd. Wouter Bos, de voormalige Shell-employee, is geen politicus maar een bestuurder. Zijn partij bestaat uit ambitieuze mensen die tot de bestuurlijke elite willen behoren. Ze verwachten dat de partij hen aan bestuurlijke banen helpt. 'De lange mars door de instituten,' zo propageerde drie decennia geleden Joop den Uyl, dat was het maximum haalbare voor het westers socialisme. Immers, er was sprake van 'de smalle marges van de democratie.' De parlementaire democratie kan niet de belangen van de grote concerns en banken aanpakken, en kan dus alleen in de marge de uitwassen van het neoliberale kapitalisme bijsturen. Meer doet de PVDA ook niet.

Kennelijk heeft een deel van hun achterban daar nu genoeg van en beseft beter dan hun politieke voormannen dat we aan de vooravond staan van wezenlijke veranderingen en dus besluiten. De ernstige gevolgen van de klimaatverandering, de structurele verslechtering van de economische positie van veel mensen als gevolg van de globalisering waardoor - in de woorden van Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz - westerse arbeiders nu moeten concurreren met arbeiders uit lage lonen landen. De oorlog in het Midden Oosten speelt een rol. En al die tijd dacht de sociaaldemocratische elite dat ze de oude koers van pappen en nathouden kon blijven volgen. Ze is hardhandig wakker geschud. Deze verkiezingen hebben helderheid geschapen. En voor die helderheid is de conservatieve elite altijd bang geweest. Dan wordt er onmiddelijk gesproken van een 'crisis van de democratie.' De eerste reactie van VVD-minister van Financien Zalm op de 'monsterzege' van de SP was dat dit 'slecht is voor het land.' Het land is namelijk niet de veel geroemde democratie, maar de belangen van de economische elite en hun politieke belangenbehartigers en 'het land' is zeker niet de belangen van de mensen die democratisch op de SP hebben gestemd. Zoveel is duidelijk. Vandaar dat de NOS-verslaggever de minister ook niet lastig viel met de vraag wat hij daar nu precies mee bedoelde. De slippendragers van de macht hebben aan een half woord genoeg. Toen het kabinet van Joop den Uyl met vier gematigde hervormingsvoorstellen kwam, waaronder de grondpolitiek om te voorkomen dat de banken gigantische winsten zouden maken met een schaars goed, kreeg de premier een waarschuwingsbrief van negen grote ondernemers (van o.a. Amro, Shell, Philips, Unilever) en was het snel afgelopen met zijn regering. Democratie is leuk voor de mensen, maar het moet natuurlijk niet ten koste gaan van de werkelijke macht. In de praktijk blijken 'de smalle marges van de democratie' nog smaller te zijn dan 'ome Joop' al dacht.

Een deel van de racisten van de Pim Fortuyn-aanhang is naar Wilders overgestapt, waardoor we nu duidelijk kunnen zien waar ze zitten. Een deel van links is vanuit het midden naar links opgeschoven, wat ook een vooruitgang is. En tenslotte: een regering PVDA/CDA is godzijdank onmogelijk geworden, tenzij de sociaaldemocratische elite de partij om zeep wil helpen, wat natuurlijk ook nog kan. Maar toch, de verkiezingsuitslag heeft duidelijkheid geschapen. Er is een proces gaande - een 'vlucht uit het midden' noemt rechts het - die niet snel zal stoppen. Het betekent het einde van de bestuurder Wouter Bos. Ook dat is een vooruitgang. De PVDA zal een politieke partij moeten worden en kan geen louter en alleen bestuurderspartij blijven. Of dat gaat lukken, zullen we de komende maanden zien.