'Deskundigen' 72

De twee belangrijkste tradities in het Amerikaanse denken, het vrome streven naar zuiverheid van de Pilgrims en de Verlichtingsidealen van de Founding Fathers, lijken een strijd op leven en dood met elkaar te zijn aangegaan. Beide partijen hebben het gevoel dat ‘hun’ Amerika hun wordt ontnomen, en die twee Amerika’s lijken volstrekt niet meer op elkaar.

Geert Mak. Pagina 254. Reizen zonder John

De werkelijkheid achter de façade is daarentegen dat alle presidenten en bijna alle Congresleden christelijke vroomheid dienen uit te stralen willen ze gekozen worden. Daarnaast geloven beide groeperingen dat zij als christelijke natie het recht hebben om de wereldbevolking te dicteren wat ze moet doen of anders de gewelddadige gevolgen dienen te aanvaarden. In 1957  was 96 procent van de Amerikanen aangesloten bij een kerk of synagoge. Vijf jaar eerder had president Eisenhower verklaard dat ‘Our form of government has no sense unless it is founded in a deeply felt religious faith and I don’t care what it is.’ En de auteurs van het boek The Chosen Peoples schreven dat ‘Neither John F. Kennedy nor Lyndon Johnson offered new twists on the notion that America was chosen…’ Johnson verklaarde tijdens  zijn inaugurale rede in 1965 dat ‘The American covenant called on us to help show the way for the liberation of man,’ een absurde opvatting die meer dan 3 miljoen Zuidoost Aziaten het leven kostte. In tegenstelling tot wat Mak suggereert lopen 'Verlichtinsidealen' en de ‘zuiverheid van de Pilgrims’ door elkaar heen, of vloeien in elkaar over. De enige Amerikaanse leider die nooit sprak over de VS als ‘uitverkoren’ natie was de geestelijke Martin Luther King, die vanwege zijn kleur werd gediscrimineerd door zowel de vrome blanke christenen als de even vrome blanke Verlichtingsaanhangers, zoals we aan de Founding Fathers en de meerderheid van hun nakomelingen hebben kunnen zien. Om een simpel voorbeeld te geven: de overgrote meerderheid van de blanke Amerikanen vond het nog in 1952 normaal dat in hun democratie slechts 5 procent van de zwarte bevolking in Alabama zich als kiezer had laten registreren, en in de staat Mississippi was dat nog minder, 4 procent. Pas door King en een kleine voorhoede van humanistische christenen en joden kwam hier geleidelijk aan verandering in. Over de opvatting van King stellen de auteurs van The Chosen Peoples:

King imagines that God will save America if America will save itself – from itself. But this is not to say that America is chosen. Rather, in 1960, King declared that ‘it may well be that the Negro is God’s instrument to save the soul of America.’

Dezelfde visie had de zwarte Amerikaanse auteur James Baldwin. In The Fire Next Time schreef hij:

White Americans find it as difficult as white people elsewhere to divest themselves of the notion that they are in possession of some intrinsic value that black people need, or want… White people cannot, in the generality, be taken as models of how to live. Rather, the white man is himself in sore need of new standards, which will release him from his confusion and place him once again in fruitful communion with the depths of his own being.

Maar de vele arme zwarten zijn nog steeds de dissidenten van een neoliberal systeem, waarin een zwarte president de belangen van de blanke christelijke elite behartigt. In 1967 keerde Martin Luther King zich tegen de Vietnam Oorlog tijdens een rede in de Riverside Church in New York. Het onderwerp was ‘a fight to save the soul of America’:

In 1957 when a group of us formed the Southern Christian Leadership Conference, we chose as our motto: ‘To save the soul of America.’ We were convinced that we could not limit our conviction that America would never be free or saved from itself until the descendents of its slaves were loosed completely from the shackles they still wear.

http://www.youtube.com/watch?v=OC1Ru2p8OfU

Zolang de VS zichzelf niet zou bevrijden zou het ‘verdoemd  zijn,’ veroordeeld om ‘to lose her moral and political voice because she failed to live up to the great dream of America and to her great ideas,’ die weliswaar al twee eeuwen lang met veel fanfare met de mond werden beleden, maar nooit een realiteit waren geworden. Een jaar later werd King dood geschoten en was de Amerikaanse aristocratie verlost van een dissidente stem, een zwarte stem, een machtige stem waarnaar de armen luisterden, een stem die de huichelachtigheid van de elite onophoudelijk had bekritseerd zonder dat de aristocratie ook maar iets zinnigs daar tegenin kon brengen. Een stem van een man die net als Occupy Wall Street door de FBI permanent geschaduwd werd, alsof het een misdaad is om voor de eigen opvattingen op te komen. Het alles behalve partijdige Wikipedia bericht het volgende:

King's opposition cost him significant support among white allies, including President Johnson, union leaders and powerful publishers. [101] "The press is being stacked against me," King said, [102] complaining of a double standard that applauded his non-violence at home, but deplored it when applied ‘toward little brown Vietnamese children.’ [103] Life magazine called the speech ‘demagogic slander that sounded like a script for Radio Hanoi’, [100]^:109 and The Washington Post declared that King had ‘diminished his usefulness to his cause, his country, his people.’ [103][104]^:148

King stated that North Vietnam ‘did not begin to send in any large number of supplies or men until American forces had arrived in the tens of thousands’. [100]^:106 He accused the United States of having killed a million Vietnamese, ‘mostly children.’  [105] King also criticized the United States' resistance to North Vietnam's land reforms. [106]

King speaking to an anti-Vietnam war rally at the University of Minnesota, St. Paul on April 27, 1967. The speech was a reflection of King's evolving political advocacy in his later years, which paralleled the teachings of the progressive Highlander Research and Education Center, with whom King was affiliated. [107][108] King began to speak of the need for fundamental changes in the political and economic life of the nation. Towards the time of his murder, King more frequently expressed his opposition to the war and his desire to see a redistribution of resources to correct racial and economic injustice. [109] King guarded his language in public to avoid being linked to communism by his enemies, but in private he sometimes spoke of his support for democratic socialism. In one speech, he stated that ‘something is wrong with capitalism’ and claimed, ‘There must be a better distribution of wealth, and maybe America must move toward a democratic socialism.’  [110]

King had read Marx while at Morehouse, but while he rejected ‘traditional capitalism,’ he also rejected Communism because of its "materialistic interpretation of history" that denied religion, its ‘ethical relativism,’ and its ‘political totalitarianism.’ [111]

King also stated in ‘Beyond Vietnam’ that ‘true compassion is more than flinging a coin to a beggar ... it comes to see that an edifice which produces beggars needs restructuring’. [112]^:122 King quoted a United States official who said that, from Vietnam to Latin America, the country was ‘on the wrong side of a world revolution.’ [112] King condemned America's ‘alliance with the landed gentry of Latin America,’ and said that the United States should support ‘the shirtless and barefoot people’ in the Third World rather than suppressing their attempts at revolution. [112]

King spoke at an Anti-Vietnam demonstration where he also brought up issues of civil rights and the draft.

I have not urged a mechanical fusion of the civil rights and peace movements. There are people who have come to see the moral imperative of equality, but who cannot yet see the moral imperative of world brotherhood. I would like to see the fervor of the civil-rights movement imbued into the peace movement to instill it with greater strength. And I believe everyone has a duty to be in both the civil-rights and peace movements. But for those who presently choose but one, I would hope they will finally come to see the moral roots common to both.  [113]

In 1967, King gave another speech, in which he lashed out against what he called the ‘cruel irony’ of American blacks fighting and dying for a country which treated them as second class citizens:

We were taking the young black men who had been crippled by our society and sending them eight thousand miles away to guarantee liberties which they had not found in Southwest Georgia and East Harlem. ... We have been repeatedly faced with the cruel irony of watching Negro and white boys on TV screens as they kill and die together for a nation that has been unable to seat them in the same schools. [114][115]

On January 13, 1968, the day after President Johnson's State of the Union Address, King called for a large march on Washington against ‘one of history's most cruel and senseless wars’.  [116][117]

We need to make clear in this political year, to congressmen on both sides of the aisle and to the president of the United States, that we will no longer tolerate, we will no longer vote for men who continue to see the killings of Vietnamese and Americans as the best way of advancing the goals of freedom and self-determination in Southeast Asia. [116][117]

http://en.wikipedia.org/wiki/Martin_Luther_King,_Jr.

Zeven zinnen met obligate informatie besteedt Geert Mak in zijn 576 pagina’s tellende reisboek aan de historisch belangrijke Martin Luther King. Afgaande op de literatuurlijst van Reizen zonder John heeft hij geen enkel boek van of over de man gelezen die zoveel betekende voor de emancipatie van de zwarte Amerikanen en de racistische houding van de blanken onder de aandacht bracht. Zonder King was Obama als president niet mogelijk geweest. Waarom maar zeven zinnen? Ik denk dat dit komt omdat King ‘was not given to any direct claim of chosenness, any millennial claims, any of the higher-flying forms of exceptionalism,’ en dus te complex en daarom onbruikbaar voor Mak’s simplistische bewering dat ‘Amerikanen zichzelf als uitverkoren volk [zagen] dat na veel ontberingen eindelijk het “beloofde land” had bereikt.’  Zwarten. van wie de voorouders als slaven naar de VS werden verscheept, zijn in deze optiek geen Amerikanen. En trouwens ook niet ook niet de nakomelingen van de blanke Britse en Duitse ontheemden die naar de VS waren gedeporteerd om daar als zogeheten 'indentured servants' jarenlang slavenwerk te verrichten, tot ze hun gedwongen overtocht hadden afbetaald. 

http://en.wikipedia.org/wiki/Indentured_servant

White Cargo: The Forgotten History of Britain's White Slaves in America [Paperback]

De profetische stem van King reikte ver, zover dat de blanke patriciers niet meer in staat waren die te negeren. De burgerrechten-beweging was een politieke werkelijkheid geworden en dat besefte de latere Democratische presidentskandidaat Robert Kennedy maar al te goed door hierop in te spelen, zonder als vanouds een beroep te doen op het ‘uitverkoren’ zijn. In 1965 hield hij de blanke elite een spiegel voor door te verklaren dat

As long as millions of Americans suffer indignity, and punishment, and deprevation because of their color, their poverty, and our inaction, we know that we are only halfway… to the city upon the hill.

Tijdens de presidentscampagne van 1968 sloeg hij een gevaarlijke weg in toen hij de basis van het Amerikaans imperialisme onderuit begon te halen door zijn blanke gehoor te vertellen dat

John Adams once said that he considered the founding of America part of ‘a divine plan for the liberation of the slavish part of mankind all over the globe.'

Alsof dit niet genoeg was voegde Kennedy hieraan het onzegbare aan toe, en wel dat president Adams met zijn woorden niet doelde op ‘grandiose schemes of empires abroad,’ maar eerder op de overtuiging dat

grew instead from confidence that the example set by our nation – the example of individual liberty fused with common effort – would spark the spirit of liberty around the world.

En daar kon volgens de Amerikaanse elite natuurlijk geen enkele sprake zijn. Zeker niet in een tijd waarin studenten wereldwijd in opstand waren gekomen, New Left en de Black Panthers in de VS zelf zich steeds openlijker manidesteerden, de landen in Afrika hun onafhankelijkheid hadden bevochten en in Indonesie, met steun van de CIA, het leger honderdduizenden ‘communisten’ over de kling joeg om te voorkomen dat de westerse economische en geopolitieke belangen in die regio bedreigd zouden kunnen worden. Bovendien waren de Amerikanen in oorlog in Vietnam. Twee maanden later was ook Robert Kennedy vermoord. 

Het waren New Left en Black Power die de vernietiging en opsluiting van de indianen vergeleken met de Vietnamese zogeheten ‘free-fire zones, napalm’ en het ‘My Lai’ bloedbad dat veel weghad van het bloedbad in Wounded Knee, waarbij vluchtende indiaanse vrouwen en kinderen van nabij werden dood geschoten. Maar de kritische stemmen vormden een minderheid tegenover een ‘silent majority’ die de Amerikaanse terreur in Vietnam zwijgend rechtvaardigde op grond van hun racistische of imperialistische opvattingen en het feit dat ze dachten ‘uitverkoren’ te zijn om dat te doen wat de VS uitkwam. Totdat hun eigen zoons in ‘body bags’ terug kwamen, het verzet tegen de oorlog begon toe te nemen en het geloof ‘uitverkoren’ te zijn een zware knauw kreeg. Kennelijk stond de christelijke god niet langer meer aan hun zijde en het is dan ook begrijpelijk dat toen de Amerikanen de Vietnam Oorlog verloren er een Vietnam Syndroom ontstond. Daarmee werd bedoeld dat de doosnee Amerikaan veel minder enthousiast was om andere volkeren aan te vallen zodra dit politiek en economisch opportuun leek. Dat 'trauma' werd nog eens verergerd toen publiekelijk bekend werd dat de Amerikaanse regering uit gangsters bestond die alle alle mogelijke wetten hadden overtreden, en president Nixon tenslotte gedwongen werd op te stappen. De auteurs van The Chosen Peoples:

The Nixon years shattered whatever general faith remained that America was chosen by God.

Om de schade zoveel mogelijk te beperken schoof de Domcratische elite ‘a pious, self-declared “born-again” evangelical Baptist’ naar voren, Jimmy Carter, ‘who spoke unabashedly, at the outset of his inaugural address, of “the inner and spiritual strength of our Nation” and proceeded to quote from one of the Hebrew prophets.’ Carter's woorden tonen aan dat Amerikaanse leiders uiteindelijk altijd gedwongen zijn om in de allereerste en allerlaatste plaats een beroep te doen op het christendom en niet op de Verlichting. Over hem meldt The Chosen Peoples :

‘We are a purely idealistic Nation,’ he insisted, and mentioned America’s ‘special obligation’ to take on ‘moral duties,’ but… he stopped far short of claiming that the country had a divine sanction. Although the United States was founded ‘on awareness of the wil of God,’ God having created the nation ‘to set an example for the rest of the world’ by nurturing human rights, Carter, who read the Bible every night, denied that Americans had any ‘special claim to be God’s chosen people.’

Carter was ook mede daardoor de minst populaire (minder populair zelfs dan Nixon en Bush junior) en zeker de minst begrepen president van de VS en werd dan ook niet herkozen.

 http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_presidential_approval_rating

De Amerikaanse historicus James Peck, hoogleraar aan de Faculteit History and East Asia van de New York University beschrijft in zijn boek Ideal Illusions. How the U.S. Government Co-Opted Human Rights hoe, na het demasqué van de Amerikaanse terreur in Vietnam, de Carter-regering het begrip mensenrechten ging gebruiken als politiek wapen in de Amerikaanse buitenlandse politiek. Peck:

‘Human rights is the soul of American foreign policy,’ President Jimmy Carter proclaimed in December 1978, on the thirtieth anniversary of the signing of the Universal Declaration of Human Right. In his inaugural address he had invoked human rights – ‘our commitment to them is absolute’ – three times, more than all his predecessors in all their inaugural addresses combined, thus signaling the most important ideological transformation in the American foreign policy establishment since the rise of anticommunism. Hawks and doves, Kennedy liberals and Goldwater conservatives applauded Carter’s calls for a renewed American idealism and his crusading determination to move beyond the trauma of the Vietnam War. ‘The human rights issue is something you should hold onto without compromise,’ Rev. Billy Graham wrote him. ‘It is the first time since the War of Independence that we really had an ideology.’

Carter’s call for a new idealism based on human rights was a response not only to popular and congressional revulsion over the Vietnam War but also to pressing ideological needs in the national security establishment.

Het feit dat zowel extreem rechts als gematigd links in het begin Carter’s mensenrechtenverhaal toejuichten geeft onmiddellijk de paradox aan die dit begrip creert. Om het zo simpel mogelijk te stellen: hoe kan een imperium dat in zijn hele bestaan als doctrine had: ‘speak softly and carry a big stick’ om zijn economische en geopolitieke belangen af te dwingen, de mensenrechten daadwerkelijk beschermen? Ideal Illusions:

‘Holding high the banner of human rights’ became a way to quiet the growing alarm that America’s ‘arrogance of power,’ in Senator J. William Fulbright’s phrase, reflected a global imperial ethos. The United States would again become a nation ‘for others to admire and to emulate,’ Carter promised, with human rights as a ‘beacon of something that would rally our citizens to a cause.’

Apparently ‘holding high the human rights banner’ did not require looking too closely at the nation's actions in Vietnam. As president, Carter  largely avoided mentioning war crimes and human rights violations in the Vietnam War – even such egregious ones as free-fire zones (where soldiers could shoot unidentified civilians at will), tiger cages (cramped cells in which prisoners were tortured), Operation Phoenix (for assassinating National Liberation Front members and sympathizers in the South), or the massive bombings of Vietnam, Laos, and Cambodia. Nor did he ever question American intentions: ‘we went there to defend the freedom of the Vietnamese,’ he insisted, ‘without any desire to impose American will on another people.’ Vietnam was ‘a moral crisis,’ he said, because we ‘stooped’ to acting like Communists, ‘abandoning our own values for theirs’; but by reaffirming our values in the light of human rights, we could reestablish our claims to moral leadership.

Toen ik James Peck in januari 2012 bij hem thuis in New York interviewde over de continuiteit van het geweld in de Amerikaanse buitenlandse politiek, zei hij ondermeer het volgende:

In de Verenigde Staten speelden de mensenrechten als actiemiddel tot het einde van de jaren zestig, begin jaren zeventig geen rol van betekenis in de publieke opinie. En toen ze belangrijk werden, kwam dit door twee redenen. Eén ervan was de impact van de oorlog in Vietnam, waardoor onder andere de anticommunistische beginselen onwerkzaam werden, en de vraag moest worden beantwoord of Vietnam simpelweg een aberratie was van de Amerikaanse politiek dan wel een kenmerkend onderdeel ervan. De andere reden, waarvan de nationale veiligheidswereld diep doordrongen was, was het besef dat de wereld zeer snel veranderde, met name in de media en in het bedrijfsleven, en dat het onrecht en de gruweldaden niet meer gelegitimeerd konden worden door het anticommunisme. Zo werden mensenrechten, die eerst geassocieerd waren met de positie van joden in de Sovjet Unie, al snel in het Congres en de media gekoppeld aan Vietnam als aberratie van de Amerikaanse macht. De gedachte werd gepropageerd dat als we maar naar onze idealen zouden leven, als we ons zouden houden aan het recht, de oorlogsmisdaden niet zouden plaatsvinden. Op die manier kon het beeld ontstaan dat wat er in Vietnam gebeurde niet het ware Amerika vertegenwoordigde en kon de werkelijkheid worden versluierd. Voor iemand van mijn generatie die opgroeide in de jaren zestig, waren er twee grote bewegingen in de Verenigde Staten. Eén ervan was de vredesbeweging van een omvang die wij hier nooit eerder hadden gezien. Die beweging stelde niet alleen Vietnam ter discussie maar ook een reeks andere kwesties met betrekking tot oorlog en agressie. Daarbij werd verwezen naar het Proces van Neurenberg dat in 1945 de nadruk had gelegd op het verschijnsel agressieoorlog. omdat daaruit al het andere kwaad was voortgevloeid. Niet de mensenrechten stonden toen centraal, maar de misdaden tegen de vrede. In de jaren zestig werd het militair industrieel complex een vraagstuk, de groeiende kloof tussen arm en rijk en de reikwijdte van de Amerikaanse macht. 

Nog fundamenteler was de vraag of de Verenigde Staten de belangrijkste macht op de planeet moest zijn, stuk voor stuk kwesties die Martin Luther King zo overtuigend aan de orde had gesteld. Wat ik zag was dat vele overtuigde mensenrechtenactivisten die ten tonele verschenen nog voordat de Amerikaanse mensenrechtenorganisaties waren ontstaan – Amnesty International was in Europa opgericht – zich begonnen af te keren van deze fundamentele vraagstukken. Dat wil zeggen: ze hielden zich niet bezig met de kwesties van oorlog en het militair industrieel complex, maar met de vraag hoe de macht van de Verenigde Staten weer een morele macht kon worden, in feite het werkelijke thema van Jimmy Carter die als eerste president mensenrechten als politiek instrument van Amerikaans buitenlands beleid inzette. De andere grote ontwikkeling was de burgerrechtenbeweging die de rassenscheiding in het Zuiden wilde breken. Natuurlijk konden Amerikanen niet voor mensenrechten in het buitenland pleiten zolang die segregatie bleef bestaan; ze was een bespotting van de Amerikaanse aanspraak op hegemonie. Maar dat was zeker niet alles. Op een dieper niveau ging het King en vele anderen die hem steunden om gelijkheid. Dit betekende niet alleen het hebben van mogelijkheden om gelijkwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving, wat dat ook in de praktijk moge betekenen. Gelijkheid betekende een herverdeling van rijkdom en macht. Het betekende een kritiek op de macht van de grote concerns en het zoeken naar manieren waarop burgers gemobiliseerd konden worden om politiek actief te kunnen zijn waardoor fundamentele veranderingen mogelijk zouden worden. Ik noem met enige nadruk Martin Luther King omdat hij weliswaar een betrekkelijk gematigde man was wiens visie een groot publiek bereikte, maar die desalniettemin ongezouten kritiek op het systeem leverde door bijvoorbeeld te betogen dat een maatschappij die haar oplossingen probeert te zoeken in de marktideologie, en tegelijkertijd een maatschappij is die zoveel geld besteedt aan militaire middelen, een samenleving is die de ziel doodt. Dit waren fundamentele vraagstukken die snel naar de achtergrond verdwenen toen mensenrechten de boventoon begonnen te voeren. Het gevolg is dat de opkomst van de mensenrechten de afgelopen veertig jaar gepaard is gegaan met de wereldwijde toename van extreme ongelijkheid, de ontzagwekkende uitbreiding van de Amerikaanse macht, en het onvermogen om de enorme concentratie van privébezit te beheersen. Daarom vond ik het de moeite waard deze ontwikkeling te onderzoeken en te analyseren.

Een lezing van James Peck kunt u hier beluisteren, de geluids kwaliteit is echter niet erg goed, http://stanvanhoucke.net/audioblog/pivot/entry.php?id=45#body En mijn interview met hem in januari 2012 kunt u lezen in mijn boek De Val van het Amerikaanse imperium

http://stanvanhoucke.blogspot.nl/2012/03/de-val-van-het-amerikaanse-imperium.html

Morgen meer over het vermeende ‘morele leiderschap’ van de Amerikanen van wie de politici en de burgers ‘in Europa kunnen leren,’ aldus Geert Mak.