Een paar jaar geleden liep ik met een Syrische student archeologie door zijn schitterende stad Aleppo. Onderweg liet hij me in de oude binnenstad de Bimaristan Argun zien, een veertiende eeuwse psychiatrische inrichting waar in de middeleeuwen patienten zo humaan mogelijk werden opgevangen en behandeld. Ze werden ondergebracht in schone kamers, waar altijd lucht en licht binnenkwam. Onder andere met muziektherapie en vallend water werden ze op hun gemak gesteld. Zie foto. In diezelfde tijd was de grootste medicus op aarde de Pers Avicenna, wiens door humanisme doortrokken boeken later de Westerse geneeskunde hebben beinvloed. Dit allemaal in een tijd dat in Europa geestelijk gestoorden barbaars behandeld werden omdat de Europeanen niet beter wisten.Ik vertel dit allemaal omdat ik getroffen werd door een artikel over Orhan Pamuk in de NRC van vandaag, geschreven door Michel Krielaars. De kop is opmerkelijk: 'Een westerse Sheherazade uit Turkije.' Sheherazade? Een week geleden stond boven een NRC-kritiek op Hirsi Ali's boek: 'Van Pipi tot Sheherezade.' Wat heeft de NRC toch met deze oosterse dame? Is dat de enige oosterse literatuur die de redactie kent?
Nadat we tot twee keer hebben vernomen dat het hier een Turk betreft, een 'Turk' uit 'Turkije', staat er: 'Met de toekenning van de Nobelprijs voor de Literatuur aan Orhan Pamuk heeft het Nobelcomite een oosterse schrijver uitverkoren die in de westerse humanistische traditie thuishoort.'
Michel Krielaars houdt van tegenstellingen. Hij schrijft over Pamuk: 'In zijn laatste twee romans, Ik heet Karmozijn (1998) en Sneeuw (2003), richt Pamuk zich op het conflict tussen het moderne Turkije en en de radicale islam, tussen het accepteren van invloeden van buiten (het Westen) of het behouden van de dingen zoals die al honderden jaren zijn.'
Deze mening is maar half juist. Het gaat in Pamuks werk over veel diepere lagen van het menselijk bestaan. Pamuks werk is geen pamflet vol zwart-wit tegenstellingen. Een roman is veel complexer dan een pamflet. In een goede roman laat de schrijver de complexiteit van het bestaan zien, een complexiteit die veel verder gaat dan een zwart-wit tegenstelling.
Een veel groter gevaar dan de 'radicale islam' is voor de Westerling het gevaar van - wat Milan Kundera noemt - 'de gedachteloosheid van pasklare ideeen.' Een goede schrijver veroordeelt niet, maar beschrijft, zoals Pamuk doet. En dat is het moeilijkste, want zoals dezelfde Kundera schrijft: 'De mens wenst zich een wereld waarin het goed en het kwaad duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn, want in hem huist het ingeschapen en ontembare verlangen te oordelen alvorens te begrijpen.'
Oost/West, Islamitisch Fundamentalisme/Westers Humanisme, Traditie/Moderniteit, Achterlijkheid/Vooruitgang.
Michel Krielaars beseft niet dat 'de dwaasheid niet vervaagt ten overstaan van de wetenschap, de techniek, de vooruitgang of het moderne, integendeel, met de vooruitgang gaat ook zij vooruit!' (opnieuw Kundera) Als Krielaars het heeft over 'de westerse humanistische traditie' dan laat hij Auschwitz en Hiroshima buiten beschouwing. Hij vergeet ook Abu Ghraib en Guantanamo Bay, of de Israelische terreur in de bezette gebieden en in Libanon.
Waarom vergeet hij dat? Misschien omdat hij het complexe niet verdraagt. Michel Krielaars is zelf ook auteur. Op internet las ik in een recensie van zijn laatste boek onder andere dit:
'Ongelukkige levens aan de lopende band.
Michel Krielaars - vanillevla met frambozen
Veel over niets
Om het boek te lezen heb je geen uitgebreide woordenschat nodig en ook niet veel verbeeldingskracht. Eenvoud staat centraal in vanillevla met frambozen en helaas is het boek voornamelijk kort en nauwelijks krachtig. De personages zijn veelal simpel en persoonlijke kenmerken worden alleen uiteengezet als ze direct van belang zijn in het verhaal. De lezer wordt geconfronteerd met de zwartere kant van het leven, maar dan wel constant begeleid door Krielaars. De deprimerende thema’s in vanillevla met frambozen hebben zeer zeker potentie, maar op Krielaars’ uitwerking ervan valt nog wel het één en ander aan te merken.' Zie:
http://www.8weekly.nl/index.php?art=2723
Michel Krielaars houdt zo te zien van eenvoud, duidelijkheid, zwart-wit. Maar dat leent zich niet voor literatuur, wel voor de journalistiek. De journalistiek, weet ik uit ervaring, is besmet met de dode hand van de politieke ideologie. En zoals Frans Kellendonk ooit schreef: 'de ideologie is de wereld van het uitgeschakelde denken en de volautomatische moraal.' Het verschil tussen een schrijver en een journalist is deze: 'Uit het debat met jezelf ontstaat poezie. Uit het debat met anderen, retoriek.'
En dan tenslotte 'radicale islam?' Waarom wordt die term in de westerse commerciele massamedia nooit gebruikt voor het 'radicale christendom,' van Bush bijvoorbeeld? Heeft zijn radicale politiek met het christendom te maken of met andere belangen?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten